تەندروستی

گوێگرتن لە دوو زمان... مێشکی کۆرپە چالاک دەکات

توێژینەوە نوێیەکان دەریانخستووە کە ئەو کۆرپەی تەمەنی چوار مانگە کە لە ماڵەکاندا دەژین کە دوو زمانی جیاوازی تێدایە، شێوازی جیاوازی چالاکبوونی مێشک نیشان دەدەن.
توێژینەوە نوێیەکان دەریانخستووە کە ئەو کۆرپە تەمەن چوار مانگە کە لە ماڵە دوو زمانەکاندا دەژین، شێوازی چالاکبوونی مێشکی جیاواز نیشان دەدەن بە بەراورد بەوانەی کە لە ژینگەی تاک زماندا دەژین.

ئەنجامەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە بەرکەوتن بە زمان بە شێوەیەکی بەرچاو مێشک لە سەرەتای تەمەندا لە قاڵب دەدات، ئەمەش جەخت لەسەر کاریگەری ئەزموونەکانی سەرەتای ژیانی لەسەر ڕێڕەوی دەمارەکان دەکاتەوە، هەروەها ئەنجامەکان پشتگیری لەو بیرۆکەیە دەکەن کە ساڵی یەکەمی تەمەن قۆناغێکی گرنگە بۆ پەرەپێدانی زمان، بەپێی ئەوەی ماڵپەڕی مێدریڤا بڵاویکردووەتەوە.

زمان لە منداڵاندا هەر لە لەدایکبوونەوە گەشە دەکات، بەو پێیەی منداڵان دەست دەکەن بە گوێگرتن و سەیرکردنی قسەکەران، تا تەمەنیان شەش مانگە، دەچنە قۆناغی هەستیاری گەشەسەندنی زمانەوە، کە سەرەتا فێری بزوێنەکانی زمانی زگماکی خۆیان دەبن، لە تەمەنی نزیکەی نۆ یان دە مانگیدا دەست دەکەن بە فێربوونی دەنگی بزوێنەکان.

ئەو منداڵانەی کە بەردەوام گوێیان لە زمانێکی دیکە دەبێت کە لە دەوروبەریان قسە دەکرێت، دەتوانن بە شێوەیەکی تاڕادەیەک خێرا شارەزابن لەو زمانە دووەمەدا، تا نزیکەی تەمەنی حەوت ساڵی، کاتێک کۆرپە دەگەنە ساڵی یەکەم، دەست دەکەن بە بەکارهێنانی ئاماژەکان بۆ پەیوەندیکردن و وتنی یەکەم قسەی خۆیان.

وردە وردە بەرەو دەستەواژەی دوو وشەیی دەڕۆن و لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی تەقینەوەی وشەسازی لە نێوان تەمەنی هەژدە مانگ و دوو ساڵدا، ئەم قۆناغانەی گەشەی زمان جەخت لەسەر پێویستی کارلێکی زۆر لەگەڵ منداڵ بە زمانی دایکی لەلایەن هەردوو گەورە و منداڵەوە دەکەنەوە.

کارلێکەکانی نێوان مامۆستا و منداڵ
توێژینەوەکان ڕۆڵی کارلێکی مامۆستا و منداڵیان سەلماندووە لە پەرەپێدانی تواناکانی خۆڕێکخستن لە منداڵانی دوو زمانەدا، منداڵانی پێش قوتابخانە دوو زمانە دەستکەوتی زیاتریان لە کارامەییەکانی خۆڕێکخستن نیشان دا لە چاو هاوتا تاک زمانەکانیان کاتێک لە پۆلەکاندا بوون کە کارلێکی کوالیتی بەرزی مامۆستا و منداڵیان هەبوو.

منداڵانی دوو زمانە کە زانیاری زیاتریان لە بواری وشەسازیدا هەبوو، زیاتر سوودیان لە کارلێکەکانی پۆل وەرگرت، ئەمەش زیاتر جەختی لەسەر گرنگی پەروەردەکردنی تواناکانی زمان لە ژینگەیەکی دوو زمانەدا کردەوە.
بەرکەوتن بە دوو زمان لە تەمەنێکی بچووکدا دەتوانێت ببێتە هۆی سوودی مەعریفی و باشترکردنی ئەرکی جێبەجێکردن، کاتی و چڕی بەرکەوتنی زمان ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە داڕشتنی گەشەی مێشکی منداڵان لە ژینگەیەکی دوو زمانەدا، دوو زمانەوانی تواناکانی بەدەستهێنانی زمان بەرز دەکاتەوە و هەروەها کاریگەری ئەرێنی لەسەر لایەنەکانی تری گەشەکردنی مەعریفی هەیە.

دایک و باوک ڕۆڵێکی گرنگیان هەیە لە پرۆسەی گەشەکردن و پەرەپێدانی تواناکانی منداڵدا، ناساندنی دەنگی نوێ و گۆرانی وتن و کارلێکی ڕووبەڕوو لە کاتی خۆراکدان و دایبی و خۆشۆردن دەتوانێت گەشەی مێشکی منداڵ لە ژینگەیەکی دوو زمانەدا هان بدات.

بەشداریکردن لە گفتوگۆ و کارلێککردن لەگەڵ کۆرپە دەتوانێت زۆر پشتگیری زمان و گەشەکردنی مەعریفییان بکات.
تێکچوونی گەشەکردنی دەمارەکان
هەروەها لێکۆڵینەوە لە تێکچوونەکانی گەشەکردنی دەمارەکان، لەوانە ADHD، ناڕێکی خوێندنەوە و تێکچوونی سپێکتری ئۆتیزم، بەشدارییان کردووە لە تێگەیشتن لە فێربوونی زمان لە منداڵانی تاک زمان و دوو زماندا.

توێژینەوەکان کە تەکنیکەکانی فیزیۆلۆژی دەمار، وێنەگرتنی دەمار، یان دەروونناسی دەمار بەکاردەهێنن، تێڕوانینێکی بەنرخیان لەبارەی کاریگەریی ئەم تێکچوونانە لەسەر بەدەستهێنانی زمان پێشکەش کردووە.

ئەم توێژینەوەیانە تێگەیشتنێکی باشتر لە چۆنیەتی پشتگیریکردن و بەرزکردنەوەی گەشەکردنی زمان لە منداڵانی تووشبوو بە تێکچوونی گەشەکردنی دەمارەکاندا بەرەوپێش دەبەن، جا لە ژینگەیەکی تاک زمانە یان دوو زمانەدا بن.

هەواڵ

کێ دەبێتە سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان؟

چاوەکان لەسەر دانیشتنی داهاتوویی پەرلەمانی کوردستانن کە ئاخۆ کێ دەبێتە سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان؟ لەکاتێکدا سێ لایەنە سەرەکییەکە کانیدیان بۆ پۆستەکە هەیە

رۆژی دووشەممە، یەکەمین دانیشتنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەچوو، دانیشتنەکە بە کراوەیی هێڵدرایەوە و چەند کەسێکیش خۆیان بۆ دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان کاندید کرد. سەرۆکی دیوانی پەرلەمانی کوردستان دەڵێت، لە ئەمڕۆوە دەبێت پەرلەمانتارەکان دەوام بکەن و جارێکی دیکەش دەرگەی خۆپاڵاوتن بۆ بەربژێری سەرۆکایەتی ناکرێتەوە.

لەگەڵ کردنەوەی دەرگای خۆ کاندیدکردن بۆ دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان، هەریەکە لە فرکسیۆنەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان، یەکێتی نیشتمانیی کوردستان، نەوەی نوێ و پێکهاتەکان کاندیدی خۆیان تۆمار کرد.

بۆ پۆستی سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان پارتی دیموکراتی کوردستان دوو کاندیدیان هەبوون، ئەوانیش ڤالا فەرید و هەڵگورد شێخ نەجیب. یەکێتی نیشتمانی کوردستانیش بە هەمان شێوە دوو کەسی بۆ پۆستەکە کاندید کرد، کە میران محەممەد و شاڵاو کۆسرەت رەسووڵ بوون. نەوەی نوێش کاندیدێکی بۆ سەرۆکی پەرلەمان هەیە، کە کوردەوان جەمالە.

بۆ جێگری سەرۆکی پەرلەمانیش هەریەکە لە بەهجەت عەلی و مەرد عەلی رەسووڵ لە پارتی دیموکراتی کوردستان، ئومێد حەمەساڵح و ئازاد حەمەئەمین لە یەکێتی نیشتمانیی کوردستان، هەروەها عەدنان حوسێن لە نەوەی نوێ خۆیان کاندیدی کرد.

بۆ پۆستی سکرتێری پەرلەمانیش لە یەکێتی شیرین یونس و شلێر غەفوور. هاڤین سەعید لە پارتی، سەوسەن کاکەمەند، لە نەوەی نوێ، نەجدەت نووری پێکهاتەی تورکمان لە سلێمانی و رامی نووری لە پێکهاتەی کریستیانەکان لە هەولێر، بەربژێرن.

هیوا نەسرەدین، جێگری سەرۆکی دیوانی پەرلەمانی کوردستان دەڵێت: "بەگوێرەی پەیڕەی نێوخۆی پەرلەمان، جارێکی دیکە دەرگەی خۆپاڵاوتن بۆ دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان ناکرێتەوە و دەبێت ئەوانەی دوێنێ خۆیان بەربژێر کرد، یەکێک لەوانە هەڵبژێردرێت بۆ پۆستەکانی سەرۆک، سکرتێر و جێگری سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان".

لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستاندا کە 20-10-2024 بەڕێوەچوو، پارتی دیموکراتی کوردستان زۆرترین کورسی بەدەستهێنا کە 39 کورسی بوو. دوای ئەویش یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان 23 کورسی و نەوەی نوێ 15 کورسییان بەدەستهێنا.