تەندروستی

گوێگرتن لە دوو زمان... مێشکی کۆرپە چالاک دەکات

توێژینەوە نوێیەکان دەریانخستووە کە ئەو کۆرپەی تەمەنی چوار مانگە کە لە ماڵەکاندا دەژین کە دوو زمانی جیاوازی تێدایە، شێوازی جیاوازی چالاکبوونی مێشک نیشان دەدەن.
توێژینەوە نوێیەکان دەریانخستووە کە ئەو کۆرپە تەمەن چوار مانگە کە لە ماڵە دوو زمانەکاندا دەژین، شێوازی چالاکبوونی مێشکی جیاواز نیشان دەدەن بە بەراورد بەوانەی کە لە ژینگەی تاک زماندا دەژین.

ئەنجامەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە بەرکەوتن بە زمان بە شێوەیەکی بەرچاو مێشک لە سەرەتای تەمەندا لە قاڵب دەدات، ئەمەش جەخت لەسەر کاریگەری ئەزموونەکانی سەرەتای ژیانی لەسەر ڕێڕەوی دەمارەکان دەکاتەوە، هەروەها ئەنجامەکان پشتگیری لەو بیرۆکەیە دەکەن کە ساڵی یەکەمی تەمەن قۆناغێکی گرنگە بۆ پەرەپێدانی زمان، بەپێی ئەوەی ماڵپەڕی مێدریڤا بڵاویکردووەتەوە.

زمان لە منداڵاندا هەر لە لەدایکبوونەوە گەشە دەکات، بەو پێیەی منداڵان دەست دەکەن بە گوێگرتن و سەیرکردنی قسەکەران، تا تەمەنیان شەش مانگە، دەچنە قۆناغی هەستیاری گەشەسەندنی زمانەوە، کە سەرەتا فێری بزوێنەکانی زمانی زگماکی خۆیان دەبن، لە تەمەنی نزیکەی نۆ یان دە مانگیدا دەست دەکەن بە فێربوونی دەنگی بزوێنەکان.

ئەو منداڵانەی کە بەردەوام گوێیان لە زمانێکی دیکە دەبێت کە لە دەوروبەریان قسە دەکرێت، دەتوانن بە شێوەیەکی تاڕادەیەک خێرا شارەزابن لەو زمانە دووەمەدا، تا نزیکەی تەمەنی حەوت ساڵی، کاتێک کۆرپە دەگەنە ساڵی یەکەم، دەست دەکەن بە بەکارهێنانی ئاماژەکان بۆ پەیوەندیکردن و وتنی یەکەم قسەی خۆیان.

وردە وردە بەرەو دەستەواژەی دوو وشەیی دەڕۆن و لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی تەقینەوەی وشەسازی لە نێوان تەمەنی هەژدە مانگ و دوو ساڵدا، ئەم قۆناغانەی گەشەی زمان جەخت لەسەر پێویستی کارلێکی زۆر لەگەڵ منداڵ بە زمانی دایکی لەلایەن هەردوو گەورە و منداڵەوە دەکەنەوە.

کارلێکەکانی نێوان مامۆستا و منداڵ
توێژینەوەکان ڕۆڵی کارلێکی مامۆستا و منداڵیان سەلماندووە لە پەرەپێدانی تواناکانی خۆڕێکخستن لە منداڵانی دوو زمانەدا، منداڵانی پێش قوتابخانە دوو زمانە دەستکەوتی زیاتریان لە کارامەییەکانی خۆڕێکخستن نیشان دا لە چاو هاوتا تاک زمانەکانیان کاتێک لە پۆلەکاندا بوون کە کارلێکی کوالیتی بەرزی مامۆستا و منداڵیان هەبوو.

منداڵانی دوو زمانە کە زانیاری زیاتریان لە بواری وشەسازیدا هەبوو، زیاتر سوودیان لە کارلێکەکانی پۆل وەرگرت، ئەمەش زیاتر جەختی لەسەر گرنگی پەروەردەکردنی تواناکانی زمان لە ژینگەیەکی دوو زمانەدا کردەوە.
بەرکەوتن بە دوو زمان لە تەمەنێکی بچووکدا دەتوانێت ببێتە هۆی سوودی مەعریفی و باشترکردنی ئەرکی جێبەجێکردن، کاتی و چڕی بەرکەوتنی زمان ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە داڕشتنی گەشەی مێشکی منداڵان لە ژینگەیەکی دوو زمانەدا، دوو زمانەوانی تواناکانی بەدەستهێنانی زمان بەرز دەکاتەوە و هەروەها کاریگەری ئەرێنی لەسەر لایەنەکانی تری گەشەکردنی مەعریفی هەیە.

دایک و باوک ڕۆڵێکی گرنگیان هەیە لە پرۆسەی گەشەکردن و پەرەپێدانی تواناکانی منداڵدا، ناساندنی دەنگی نوێ و گۆرانی وتن و کارلێکی ڕووبەڕوو لە کاتی خۆراکدان و دایبی و خۆشۆردن دەتوانێت گەشەی مێشکی منداڵ لە ژینگەیەکی دوو زمانەدا هان بدات.

بەشداریکردن لە گفتوگۆ و کارلێککردن لەگەڵ کۆرپە دەتوانێت زۆر پشتگیری زمان و گەشەکردنی مەعریفییان بکات.
تێکچوونی گەشەکردنی دەمارەکان
هەروەها لێکۆڵینەوە لە تێکچوونەکانی گەشەکردنی دەمارەکان، لەوانە ADHD، ناڕێکی خوێندنەوە و تێکچوونی سپێکتری ئۆتیزم، بەشدارییان کردووە لە تێگەیشتن لە فێربوونی زمان لە منداڵانی تاک زمان و دوو زماندا.

توێژینەوەکان کە تەکنیکەکانی فیزیۆلۆژی دەمار، وێنەگرتنی دەمار، یان دەروونناسی دەمار بەکاردەهێنن، تێڕوانینێکی بەنرخیان لەبارەی کاریگەریی ئەم تێکچوونانە لەسەر بەدەستهێنانی زمان پێشکەش کردووە.

ئەم توێژینەوەیانە تێگەیشتنێکی باشتر لە چۆنیەتی پشتگیریکردن و بەرزکردنەوەی گەشەکردنی زمان لە منداڵانی تووشبوو بە تێکچوونی گەشەکردنی دەمارەکاندا بەرەوپێش دەبەن، جا لە ژینگەیەکی تاک زمانە یان دوو زمانەدا بن.

هەواڵ

"حزبی دیموکرات دەڵێت "ئاسایش بێهزاد خوسرەوی رادەستی ئیتڵاعات کردۆتەوە

حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران دەڵێت" ئاسایشی سلێمانی بێهزاد خوسرەوی ئەندامی ئەو حزبەیان دەستگیرکردوە و رادەستی ئیڵاعاتی ئێرانیان کردۆتەوە، بەڵام ئاسایش دەڵێت لەسەر داوای خۆی گەڕێندراوەتەوە.

دەنگۆی رادەستکردنەوەی ئەندامێکی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران، کە پارتێکی ئۆپۆزسیۆن، کاردانەوەی لێکەوتۆتەوە، ئاسایشی سلێمانی رۆژی هەینی رایگەیاند کە "بێهزاد خوسرەوی ماوەی مۆڵەتی مانەوەی لە هەرێم تەواو بووە بۆیە لەسەر داوای خۆی گەڕندراوەتەوە بۆ رۆژهەڵاتی کوردستان."

بەڵام ئەمڕۆ شەممە، حزبی دیموکراتی ئێران ئەو لێدوانە ڕەتدەکاتەوە و دەڵیت" بێهزاد خوسرەوی لەلایەن ئاسایشیەوە دەستگیرکراوە و رادەستی ئیتڵاعاتی سنە کراوەتەوە.

ڕۆژی 6-9-2024، ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو بڵاوی کردەوە، هەفتەی ڕابردوو چالاکوانێکی خەڵکی سەقز بەناوی بێهزاد خوسرەوی تەمەن 35 ساڵ کە خاوەن پێداویستیی تایبەت بووە و ئەندامی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران بووە، هاوکات ئەندامی فەرمی کۆمیسیاری باڵای پەنابەرانی نەتەوەیەکگرتووەکان بووە، دوای دەستگیرکردن و ئەشکەنجەدانی لەلایەن هێزە ئەمنییەکانی سلێمانی ڕادەستی ئێران کراوەتەوە.

ناوەندی تەشکیلاتی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران ڕایگەیاندووە، لە ماوەی دوو هەفتەی ڕابردوودا بەهزاد خوسرەوی لە شاری سلێمانی دووجار لەلایەن ئاسایشەوە بانگ کراوە و جاری دووەم و دوای چەند ڕۆژێک لە بەندکردن و ڕاگرتن، ڕادەستی ئیدارەی ئیتلاعاتی شاری سنە کراوەتەوە.

حیزبی دیموکرات وەڵامی ئاسایشی سلێمانی داوەتەوە و ئاماژەی بەوە کردووە، کە بەهزاد خوسرەوی ماوەی زیاتر لە 10 ساڵە لەگەڵ دایک و خوشکی لە هەرێمی کوردستان لە شاری سلێمانی دەژین و بەپێ هەموو بەڵگە بەردەستەکان، لە نیشینگەی شاری سلێمانی مۆڵەتی مانەوە و نیشتەجێبوونیان وەرگرتووە، مانەوەیان لەو شارە یاسایی و بەپێی ڕێوشوێنەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان بووە.

ماوەی حەوت ساڵ بەهزاد و بنەماڵەکەی ئەندامی حیزبی دیموکرات بوون، لە هەموو ئەو ماوەیەشدا لە چوارچێوەی یاسا و ڕێوشوێنەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە سلێمانی ژیاون،  هیچ لادان و سەرپێچییەک لە ناوبراو ڕووی نەداوە کە لە دادگایەکدا لەسەری سەلمێندراوبێت، تەنانەت وەک پەناخوازی سیاسی لە کۆمیساریای بەرزی پەنابەران، نوێنەرایەتیی UN لە هەرێمی کوردستان ناوی تۆمار کردوە. 

حیزبی دیموکرات ڕادەستکردنی بەهزاد خوسرەوی بە کۆماری ئیسلامیی ئێران سەرکۆنە دەکات و دەڵێت، دەبوایە دۆسیەی گرتنی بەپێی یاسا لە دەزگای دادی هەرێمی کوردستاندا بڕیاری لەسەر درابا، نەک ناوبراو کە ئەندامی حیزبێکی سیاسیی دژبەری ئێران و پەناخوازی سیاسی نیشتەجێی هەرێمی کوردستانە، لەلایەن دەزگای ئاسایشی سلێمانییەوە ڕادەست بکرێتەوە.