Tech

باشترین پرۆگرامی دژەڤایرۆس بۆ ئەپڵ

دەسەڵاتی تاقیکردنەوەی کاڵا و بەرهەمەکانی ئەڵمانیا ڕایگەیاندووە، ڕەنگە بەرنامە زیانبەخشەکان بتوانن بچنە ناو کۆمپیوتەرەکانەوە، یان خۆیان لەناو کۆمپیوتەرەکاندا بشارنەوە، یان بە خێرایی بڵاوببنەوە بۆ ئەوەی زانیاری گرنگ و زانیارییە هەستیارەکان بدزن.

بۆیە باشتر وایە کۆمپیوتەری سەر مێز و لاپتۆپ بە پرۆگرامی باشی دژەڤایرۆس و دژە بەرنامەی زیانبەخش پارێزراو بێت و ئەمەش تەنها بۆ ئەو کۆمپیوتەرانە سنووردار نییە کە سیستەمی کارپێکردنی مایکرۆسۆفت ویندۆزیان تێدایە.

ئامێرەکانی ئەپڵ
هەرچەندە هیچ ڤایرۆسێک نییە کە ئامێرەکانی ئەپڵ بکاتە ئامانج، بەڵام باشترە ئەم ئامێرانە بە پرۆگرامی دژەڤایرۆس پارێزراو بن، چونکە نەک تەنها بەرەنگاربوونەوەی ڤایرۆسەکان، بەڵکو بەرەنگاری هێرشی مەترسیداری داتا فیشینگ دەبنەوە.

دەسەڵاتی ئەڵمانی ڕوونی کردەوە کە 19 پرۆگرامی دژە ڤایرۆسی بۆ ئامێرەکانی مایکرۆسۆفت ویندۆز تاقیکردۆتەوە، هەروەها 9 پرۆگرامی بۆ کۆمپیوتەرەکانی ماک ئۆ ئێس تەیار کردووە. ئەنجامی تاقیکردنەوەکە دەریخست کە بەرنامەی دژەڤایرۆسی دیفێندەر کە لە سیستەمی کارپێکردنی مایکرۆسۆفت ویندۆز ١٠ و ١١دا دروستکراوە، زیاتر لە ڕیزبەندی گشتیی “قبووڵکراو” وەرنەگرتووە. شارەزایانی ئەڵمانی پشتڕاستیان کردەوە کە ئامێرە ئەمنییەکانی سەر کۆمپیوتەرەکانی ویندۆز و ئەپڵ خراپ نین، بەڵام دەتوانرێت بە پشتبەستن بە بەرنامەکانی دژە ڤایرۆس باشتر بکرێن.

بەرنامەی “BitDefender Antivirus for Mac” بە باشترین بەرنامەی دژەڤایرۆس دادەنرێت بۆ ئامێرەکانی ماک، لە کاتێکدا باشترین بەرنامەی دژەڤایرۆسی خۆڕایی بۆ کۆمپیوتەرەکانی ویندۆز بەرنامەی “BitDefender Antivirus Free” ە. لە باشترین بەرنامە بێبەرامبەرەکان بۆ ئامێرەکانی ماک بریتین لە AVG Antivirus و Avast One Essential.

نەرمەکاڵایەکی ئازاد
نەرمەکاڵا ئازادەکان پاراستنی هاوشێوەی وەشانی پارەدار دابین دەکات. تا ئەو کۆمپانیایە کە ئەم بەرنامانە پەرەپێدەدات کڕیاری زیاتری هەبێت، دەتوانرێت زانیاری زیاتر لەسەر وەشانی ئەو بەرنامە زیانبەخشانە کۆبکرێتەوە کە وەشانی پارەدار سوودی لێ وەردەگرن.

هەواڵ

تا کەی مووچە نایەت؟… وردەکاریی ناکۆکیەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق ئاشکرا دەبێت

هەرێمی کوردستان و عێراق لەسەر بڕ و شێوازی رادەستکردنی نەوت بە سۆمۆ، بڕی داهاتی ناوخۆ و وادەی دابەشکردنی مووچە ناکۆکن و هەردوولاش پێداگیری لەسەر داواکارییەکانی خۆیان دەکەنەوە. 

دەقی پێشنیازەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق بۆ رێککەوتن لەسەر پرسی نەوت، داهاتی نانەوت و مووچە بڵاودەکرێتەوە و وردەکاریی ناکۆییەکانیان ئاشكرا دەبێت. 

سەبارەت بە پرسی هەنارەکردنی نەوت، هەرێمی کوردستان دوو پێشنیازی پێشکەش کردووە، یەکەمیان تایبەتە بە بەشداریکردنی کۆمپانیاکان و دووەمیان بەشدارینەکردنی کۆمپانیاکانە کە لە هەردوو پێشنیازەکەدا ئامادەیی بۆ دەستبەجێ رادەستکردنی نەوت بە کۆمپانیای سۆمۆ دەربڕیووە. 

لە حاڵەتی بەشداریکردنی کۆمپانیاکان و رێککەوتنی هەولێر و بەغدا  لەسەر کاری لیژنە هاوبەشە تەکنییکییەکان، حکومەتی هەرێمی کوردستان ئامادەیی دەربڕیووە دوای لێدەرکردنی پێویستی ناوخۆ بەرهەمی نەوت رادەست بکات. 
لە رەشنووسەکەی هەرێمی کوردستاندا، بەرهەمی ئێستای نەوت بە 282 هەزار بەرمیلە لە ڕۆژێکدا دیارییکراوە، کە 65 هەزار بەرمیلی ڕۆژانە بۆ بەکاربردنی ناوخۆیی تەرخانکراوە.

لە حاڵەتی بەشدارینەکردنی کۆمپانیاکانیشدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشنیازی رادەستکردنی  100 هەزار بەرمیل نەوتی ڕۆژانەی کردووە بە کۆمپانیای سۆمۆ تا ئەو کاتەی لەسەر بنەمای کاری لیژنەی تەکنیکی هاوبەش ڕێککەوتن دەکرێت.
هەرێمی کوردستان لە پێشنیازەکانیدا پێداگیرە لەسەر ئەوەی بەکاربردنی ناوخۆیی لە ئەستۆی هەرێمی کوردستان دەبێت کە بڕەکەی بە 65 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە خەمڵاندووە. 

پرسی داهاتە نانەوتییەکانیش کە خاڵێکی دیکەی ناو رەشنووسەکەیە هەرێمی کوردستان پێداگیرە لەسەر ئەو شێوازەی لە رابردوو بۆ رادەستکردنی داهاتی ناونەوتی پەیڕەو کراوە، هەر بۆیە پێشنیازی کردووە، 50% لە ڕسوماتی گومرگی و باجی دەروازەکان بە حکومەتی فیدراڵ بدرێت. 
حکومەتی هەرێمی کوردستان لە دەقی پێشنازەکانیدا کە لەو رەشنووسەدا لەسەر پرسی مووچە هەیە، داوای دەستبەجێ خەرجکردنی مووچە دەکات، ئەوەیش بە پشت بەستن بە بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی. 
دادگای فیدراڵی لە بڕیارەکانی ساڵی 2023دا کە هەرێمی کوردستان وەک نمونە باسی کردووە، جەخت دەکاتەوە کە ناکۆکیی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان نابێت ببێتە هۆکار بۆ پشتگوێخستنی خەرجکردنی مووچەی هەرێمی کوردستان لە کاتی خۆیدا. 

حکومەتی عێراق داوای هەموو نەوتی هەرێمی کوردستان دەکات
حکومەتی عێراقی لە پێشنیازەکانیدا بۆ رادەستکردنی نەوت لەگەڵ هەرێمی کوردستان ناکۆکە و پێشنیازی دەستبەجێ رادەستکردنی تەواوی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستانی کردووە بە کۆمپانیای سۆمۆ کە خۆی بە 236 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە خەمڵاندوویەتی.

لە قۆناغى دووەمدا کە هاوکات لەگەڵ قۆناغى یەکەم دەبێت بۆ ماوەى مانگێک جێبەجێ بکرێت، دەبێت وەزارەتى نەوتى عێراق بە هەماهەنگى لەگەڵ وەزارەتى سامانە سروشتییەکان بڕى راستەقینەى نەوت بۆ بەکارهێنانى ناوخۆیی هەرێم دیارى بکات.

داهاتە نانەوتییەکانیش خاڵێکی دیکەی ناکۆکیی نێوان هەولێر و بەغدایە، هەرێمی کوردستان پێشنیازی پێدانی نیوەی داهاتەکان دەکات، بەڵام عێراق مەرجی هەیە و پێشنیازی کردووە مانگانە داهاتەکەی پێبدرێت بە مەرجێک نابێت لە 200 ملیار دینار کەمتر بێت. 
حکومەتی عێراقی لە پێشنیازەکانیدا بۆ چارەسەرکردنی کێشەی مووچە، پێشنیازی پێکهێنانی لیژنەیەکی کردووە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان لە ماوەیەک کەمتر لە 90 رۆژدا، دواتر تەمویلکردن بە شێوەیەکی یەکجارەکی دەبێت.

حکومەتی عێراق پێشنیازیشی کردووە بە پێکهێنانی لیژنەیەکی یاسایی و تەکنیکی هاوبەش لەنێوان هەردوو حکومەت بۆ هەموارکردنی ماددەی (13/سێیەم)ی یاسای بودجە.

خەرجکردنی مووچە کێشەیەکی دیکەی نێوان هەردوو حکومەتە، حکومەتی هەرێمی کوردستان داوای دەستبەجێ خەرجکردنی دەکات، بەڵام حکومەتی عێراق بە مەرجیجێبەجێکردنی بڕگەکانی یەکەم، دووەم، سێیەم و چوارەم ناو رەشنووسەکەی لەلایەن هەرێمەوە و دوای ڕەزامەندیی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق ئامادەیی دەبڕیووە پارە بۆ مووچە خەرج بکات. 

حکومەتى عێراق لە پێشنیازەکانیدا جەختی لە پێکهێنانى لیژنەیەک کردوەتەوە بۆ پرسی بەجێکردن یان بە بانکیکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان.

تا کەی مووچە نایەت؟
رەشنووسەکەی نێوان هەولێر و بەغدا دەریدەخات ناکۆکییەکان قوڵ و ئاڵۆزن تا یەکلایی بوونەوەیان حکومەتی عێراق ئامادە نییە پارەی مووچە بنێرێت.
ئێستا هەموو ئومێدی مووچەخۆران بەو لیژنەیەیە کە حکومەتی عێراق بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی هەولێر و بەغدا لە پێنج وەزیر پێکیهێناوە کە بڕیارە لە 9ـی تەمووزەوە دەست بە گفتوگۆ لەگەڵ هەرێمی کوردستان بکەن.