هەواڵ

هەڵبژاردنی هەرێمی كوردستان لە گێژاوی سیاسیدایە

ڕۆژنامەی سەباح بڵاوی كردەوە، ناكۆكی لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان لەسەر هەڵبژاردنی پەرلەمان و چووەتە قۆناغی گێژاوی سیاسییەوە، شرۆڤەكارێكیش دەڵێت: بەهۆی زۆری دەنگەكان بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی هەرێم، حكومەتەكەی مەسرور بارزانی ڕووبەڕووی شەرمەزارییەكی گەورە بووەتەوە.
ڕۆژنامەی سەباحی عێراقی لە بارەی ناكۆكییەكان و هەوڵەكان بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان ڕاپۆرتێكی بڵاو كردەوە.
ڕۆژنامەكە بڵاوی كردووەتەوە، ناكۆكی لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان لەسەر هەڵبژاردنی پەرلەمان و چووەتە قۆناغی گێژاوی سیاسییەوە، حزبە كوردستانییەكان نایانەوێت ملكەچی ئەو گوشارانە بن، كە هەوڵی دواخستنی هەڵبژاردن دەدات.
عومەر ناسر، شرۆڤەكاری سیاسی بە ڕۆژنامەی سەباحی ڕاگەیاندووە، پەدەكە كاتەكانی بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێم بەڕێ دەكات، حکومەتەکەی مەسروور بارزانیش لە دۆخێکی شەرمەزاریی دایە، بەهۆی هەبوونی دەنگی زۆرینەی لایەنەکان بۆ ڕەتکردنەوەی دواخستنی هەڵبژاردن، چونکە پێیان وایە هەڵبژاردنی ئەمجارە گۆڕانکاریی گەورە دەهێنێتە ئارا و دوور نییە پەدەکە زۆری دەنگەکانی لەدەست بدات و ئەوەش لە لێدوانەكانی بەشێک لە نوێنەرانی كورد لە بەغدا ئاماژەی پێ کراوە.
قاسم بەلشان تەمیمی شرۆڤەكاری سیاسی ڕایگەیاند، چ هەڵبژاردنی عێراق بێت یان هەرێمی كوردستان، دەبێت بە پێی دەستوور ئەنجام بدرێت، بۆیە دەبێت هەموو لایەنە سیاسییەكان پابەندن بە كاركردن بەپێی دەستوور، پێویستە هەموو لایەنێک ڕێز لە مادە دەستوورییەكان و بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی بگرێت، كە بڕیارەكەی سەبارەت بە كۆتا و كەمینەكانی ناو هەرێم دەركرد، كە توڕەیی بەشێک لە لایەنە سیاسییەكانی ناوچەكەی لێ كەوتەوە.
دەشڵێت: لە ڕاستیدا لە چوارچێوەی بارودۆخی ئەمنی و ناكۆكییە سیاسییەكانی نێوان پەدەكە و یەنەكە ڕەنگە هەرێم بەرەو شەپۆلێكی ململانێی سیاسی ببات و ببێتە هۆی قەیران و كێشەی قوڵتر.
ڕوونیشی كردەوە، بابەتی ململانێی بەرەو جیابوونەوە و دابەشبوونی سیاسی لە هەرێم بەهیچ شێوەیەک دوور نییە، بەتایبەتی لەگەڵ بوونی هۆكارە ناوخۆیی و دەرەكییەكان بۆ هەڵئاوسانی دۆخی هەرێم، پێویستە سەركردەكانی كورد لە ئاستی بەرپرسیارێتیدا بن و لە پێناو ئاسایش و یەكڕیزیی ناوچەكەدا نەهێڵن شتەكان ئاراستەیەكی تردا بڕۆن، كە ئەنجامەكەی نەخوازراو دەبێت، ئەوانەی سوودمەند دەبن لەو بابەتانە لایەنی دەرەكین، كە بەرژەوەندییەكانیان هەمووی لەسەر حیسابی بەرژەوەندی هەرێمە.
ڕۆژنامەكە بڵاویشكردووەتەوە، لەگەڵ نزیكبوونەوەی كاتی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمان لە هەرێمی كوردستان، كە بڕیارە ١٠ـی حوزەیران بەڕێوەبچێت، ناكۆكییەكانی نێوان  پەدەكە لەگەڵ زۆربەی حزبە كوردییەكانی دیكە پەرەدەسەنێت، هەروەها كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژرادنەکانی عێراقیش ئامادەیە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان لە كاتی دیاریكراوی خۆیدا.

هەواڵ

هەرێمی کوردستان بە یاساکەی عێراق زیاتر لە 35 هەزار کەس پێکەوە خانەنشین دەکات

ئەمساڵ هەرێمی کوردستان زیاتر لە 35 هەزار کەس پێکەوە خانەشین دەکات، هەر کەسێکیشیان تەمەنی خزمەتی 25 ساڵ بێت 18 مووچەی پێکەوە پێدەدرێت. پێشبینی دەکرێت، بە خانەنشینی بوونی ئەو ژمارە فەرمانبەرە دەرگای دامەزراندنی نوێ بەڕوی بەشێک لە گەنجاندا بکرێتەوە.

حکومەتی هەرێمی کوردستان بڕیاریداوە، تەنها لە مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵدا زیاتر لە 35 هەزار فەرمانبەر خانەنشین بکات. 

بەشی کارگێڕی سەرجەم فەرمانگەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان ماوەی دوو ڕۆژە سەرقاڵی ئامادەکردن و رێکخستنی لیستی ئەو فەرمانبەرانەن کە خانەنشین دەکرێن.

بەپێی ڕێکارەکان، ئەو کەسانەی لەم قۆناغەدا خانەشین دەکرێن، لەدایکبووانی ساڵەکانی 1962،1963،1964ن لەگەڵ لەدایکبووانی مانگی یەکی ساڵی 1965 کە تەمەنیان بووەتە 60 ساڵ خانەنشین دەکرێن.

یاساکەی عێراق بۆ خانەشینکردنی فەرمانبەران بەکاردەهێنرێت
کۆتایی مانگی تشرینی دووەمی 2022، دادگاى باڵاى فیدراڵى عێراق، بڕیاریدا بە پابەندکردنی حکومەتى هەرێمى کوردستان بە کارکردن بە یاسای ژمارە 9ـی ساڵی 2014ـی تایبەت بە یاسای یەکگرتوی خانەنشینی عێراق، بەگوێرەى یاساکە کەمترین موچەى خانەنشینى 400 هەزار دینار دەبێت.

تەموزی 2024، حکومەتی هەرێمی کوردستان پابەندبوونی خۆی بە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵیەوە ڕاگەیاند و بڕیاریدا ئەو یاسایە بۆ خانەنشینکردنی فەرمانبەرانی بەکاربهێنێت. 

حکومەتی هەرێمی کوردستان لە خانەنشینکردنی ئەم فەرمانبەرە نوێیانەشدا پشت بە هەمان یاسا دەبەستێت، بەڵام بڕیاریداوە، تەمەنی خانەنشینیی لە 63 ساڵەوە بۆ 60 ساڵی كەم بکرێتەوە. 

بەپێی یاسای خانەنشینی عێراق کە هەرێمی کوردستان بۆ خانەنیشینی بوونی فەرمانبەران بەکاریدەهینێت، هەر فەرمانبەرێک لە کاتی خانەنشینیدا ئەگەر 25 ساڵ خزمەتی هەبێت، 12 مووچە وەک پاداشتی ساڵانی خزمەت پێدەدرێت لەگەڵ شەش مووچەی مۆڵەتی کۆکراوە.

کەسوکاری شەهیدان دەتوانن خانەنشین نەبن
وەزارەتی دارایی و ئابوریی هەرێمی کوردستان مافی بەردەوامبوون بەو کەسانە دەدات کە خاوەن شەهیدی پلە یەک و دوون و تەمەنی خانەشینیان تەواو کردووە. 

بەپێی ڕاگەیەندراوی وەزارەتەکە، ئەو کەسانەی کەسی پلە یەک و پلە دوویان شەهیدە، فۆڕمێکی تایبەتی وەزارەتی دارایی عێراقییان پڕکردوەتەوە، بە مەبەستی "ئەنجامدانی کاری پێویست و بەردەوامبوونیان لە خزمەت".

ژمارەی خانەنشیان 
بەپێی دوایین ڕاپۆرتی وەزارەتی دارایی و ئابوری بۆ ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان، 277 هەزار و 541 کەس لە هەرێمی کوردستان خانەنشینن.

بەپێی داتاکانی وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان، مووچەی یەک مانگی خانەشینان پێویستی بە زیاتر لە 180 ملیار دیناری مانگانە هەیە. 

دامەزراندن دەکرێتەوە؟ 
خانەنشین بوون، ڕێگەیەکە بۆ نوێکردنەوەی فەرمانگە و دامەزراوە حکومییەکان بە گەنجان و لاوان، چونکە پێویستە لەگەڵ خانەشینبوونی توێژێکدا توێژێکی نوێ دابمەزرێت. 
تا ئێستا حکومەتی هەرێمی کوردستان هیچ، ڕێکار و ڕێنماییەکی بڵاونەکردوەتەوە کە تایبەت بێت بە دامەزراندنی فەرمانبەری نوێ لە شوێنی ئەو فەرمانبەرانەی خانەنشین دەکرێن، بەڵام  پێشبینی دەکرێت، بە خانەنشینی بوونی ئەو ژمارە فەرمانبەرە دەرگای دامەزراندنی نوێ بەڕوی بەشێک لە گەنجاندا بکرێتەوە.