زانست

دۆزینەوەی ئەستێرەیەکی زەبەلاح کە ٤ ملیار ساڵ لەمەوبەر گەردوونی گۆڕی

زانایانی تایبەتمەند لە بواری فەلەکناسیدا ئەستێرەیەکی زەبەلاحیان دۆزیەوە کە بووە هۆی پێکدادانی گەورە لە گەردووندا و گۆڕانکارییەکی گەورەی لێکەوتەوە، زیاتر لە چوار ملیار ساڵ لەمەوبەر.

زانایان باسیان لەوە کردووە، ئەو ئەستێرە زەبەلاحەی کە دۆزرایەوە بیست هێندەی ئەو بەردە بۆشاییە گەورەترە کە بووەتە هۆی لەناوچوونی دایناسۆرەکان کاتێک بەر لە ملیۆنان ساڵ لەگەڵ زەویدا بەریەککەوتن، ئەمەش بەو مانایەیە کە ئەم ئەستێرە بچووکە دۆزراوەیە ڕەنگە گۆڕانکارییەکی گەورەی لە گەردووندا دروست کردبێت .

زانایان ڕایانگەیاندووە، ئەو ئەستێرە زەبەلاحە 4 ملیار ساڵ لەمەوبەر لەگەڵ گەورەترین مانگ لە کۆمەڵەی خۆردا پێکدادان بووە و بەهۆیەوە شوێنەکەی بگۆڕێت

بەپێی ئەو زانیارییانەی ڕۆژنامەی “دەیلی مەیل”ی بەریتانی بڵاویکردووەتەوە، و لەلایەن “Al Arabiya.net”ەوە تەماشاکراوە، زانایان بەڵگەیان دۆزیوەتەوە کە ئاماژە بەوە دەکات کە ئەستێرەیەکی زەبەلاحی موشتەری بەر لە چوار ملیار ساڵ لەگەڵ مانگی موشتەری “Ganymede” پێکدادان بووە و ئەم پێکدادانەش وای هەبووە کاریگەرییەکی گەورە کە بووە هۆی ئەوەی میحوەرەکەی گانیمید بە تەواوی گۆڕدرا.

زانراوە کە باوەڕی باو لای زانایان ئەوەیە کە ئەستێرەیەکی بچووک بەر زەوی پێکدادا و بووەتە هۆی لەناوچوونی دایناسۆرەکان و سڕینەوەی لە بوونیان پێش ٦٦ ملیۆن ساڵ.

توێژەران هیوادارن دواجار هەندێک وەڵام دەربارەی ئەو ئەستێرە زەبەلاحە کە بەم دواییە دۆزرایەوە بەدەستبهێنن کاتێک کە پشکنەری بۆشایی ئاسمانی JUICE ی ئاژانسی بۆشایی ئاسمانی ئەوروپا لە ساڵی ٢٠٣٤ سەردانی گانیمید دەکات.

گانیمید تیژڕەویەکەی ١٦٣٥ میلە و گەورەترین مانگە لە کۆمەڵەی خۆردا. وەک مانگەکەمان بەستراوەتەوە بە مەل و با، واتە هەمیشە هەمان لایەن بۆ موشتەری نیشان دەدات.

لە ساڵانی هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا توێژەران چەقۆی گەورەیان دۆزیەوە کە بازنەی هاوسەنتەر لە دەوری خاڵێکی دیاریکراو لەسەر ڕووی گانیمید دروست دەکەن.

هیراتا ناووکی، نووسەری سەرەکی توێژینەوەکە دەڵێت: "مانگەکانی موشتەری ئیۆ، یۆرۆپا، گانیمید و کالیستۆ تایبەتمەندی تاکەکەسی سەرنجڕاکێشیان هەیە، بەڵام ئەوەی سەرنجی ڕاکێشام ئەم چەقۆیانە بوون لەسەر گانیمید".

ئاماژەی بەوەشکرد: دەزانین ئەم تایبەتمەندییە نزیکەی ٤ ملیار ساڵ لەمەوبەر لە پێکدادانی ئەستێرەیەکی بچووکەوە سەریهەڵداوە، بەڵام دڵنیا نەبووین ئەم پێکدادانە چەندە گەورەیە و چ کاریگەرییەکی لەسەر مانگ هەبووە، ئاماژەی بەوەشکرد کە “گانیمید” لە ئێستادا تاڕادەیەکی زۆر نەدۆزراوەتەوە، کە واتە داتا لە مانگەوە کەم دەبێتەوە، بۆیە توێژەران لەبری ئەوە سەرنجیان خستە سەر هەسارەی کوێرەی پلۆتۆ.

توێژینەوەکانی پێشوو بە بەکارهێنانی زانیارییەکانی پشکنەری بۆشایی ئاسمانی ئاسۆی نوێ پشتڕاستیان کردووەتەوە کە پلۆتۆش ڕووداوێکی پێکدادانی بەسەردا هاتووە کە بووەتە هۆی گۆڕینی میحوەرەکەی خولانەوەی.

بە پشتبەستن بە شوێنی چەقۆکان لەسەر گانیمید لەسەر دوورترین درێژی لە موشتەری، توێژەران پێشنیاری ئەوە دەکەن کە مانگ بەهەمان شێوە بەهۆی پێکدادانەکەی لەگەڵ ئەستێرە بچووکەکەدا ئاڕاستە کراوەتەوە.

لە توێژینەوە نوێیەکەیاندا، توێژەران ئاشکرای دەکەن کە پێدەچێت ئەو ئەستێرە بچووکە تیرەکەی نزیکەی ١٨٦ میل بووبێت، هەروەها کانییەکی گەورەی دروستکردبێت کە تیرەکەی لەنێوان ٨٧٠ بۆ ٩٩٤ میل بوو. هیراتا زیادی کرد: دەمەوێت لە سەرچاوە و پەرەسەندنی گانیمید و مانگەکانی دیکەی موشتەری تێبگەم.

تەندروستی

هێل یارمەتی سووتاندنی چەوری دەدات

لە ماڵپەڕی پزیشکی "Healthy Life Me" بڵاو کراوەتەوە، هێل ئارەزووی خواردن کەمدەکاتەوە و وادەکات بۆ ماوەیەکی زۆر هەست بە تێربوون بکەیت، هەروەها کار بۆ سوتاندنی چەوری دەکات، جەستە لە ژەهرەکانی ڕزگار دەکات.
هێل پرۆسەی هەرسکردن و ئەنزیمەکانی هەرس چالاک دەکات بە شێوەیەکی بەرچاو میتابۆلیزم بەرز دەکاتەوە، چونکە کاردەکات بۆ هاوسەنگکردنی بەکتریاکانی ناو ڕیخۆڵەکان و بەرەنگاربوونەوەی بەکتریا خراپەکان و بەم شێوەیەش ماددە خۆراکییەکان هەڵدەمژێت.
هەروەها چەندین سوودی تری هێلیان دەستنیشان کردووە کە بریتین لە:
١. یارمەتی هەرسکردن دەدات.
٢. هەوکردن کەمدەکاتەوە.
٣. رێگری دەکات لە دروستبوونی برینی گەدە.
٤. کەمکردنەوەی بۆنی ناخۆشی دەم.
٥. دژە ئۆکسێنەری تێدایە.
٦. تەندروستی ڕیخۆڵە باشتر دەکات.
٧. گرژبوونی ماسولکەکان کەمدەکاتەوە.
٨. بەرگری جەستە بەهێز دەکات.
٩. ئەگەری توشبوون بە هەندێک وەرەم کەمدەکاتەوە.
١٠. رێگری دەکات لە خوێنمەیین بوون.