زانست

شوێنەواری مرۆڤی قەبارە بچووك دۆزرایەوە

ساڵی (2003) لەم دورگەیە ئێسكی بەردبووی ئەم جۆرە لە باوانی مرۆڤ دۆزرایەوە كەناوی هۆمۆ فلۆڕیسیەنسەو پێشبینی دەكرا تەمەنی ئێسكەكان (50) هەزار بۆ (100) هەزار ساڵ بێت، ئەوكات زانایان وتیان ئەم جۆرە لە مرۆڤ باڵای نزیكەی مەترێك بووە.
بەڵام ئێستا توێژەران لە هەمان دورگە ئێسكی بەردبووی نوێی ئەم جۆرە لە باوانی ئێمەیان دۆزیوەتەوە كە دەیسەلـمێنێت ئەوان نزیكەی (700) هەزار ساڵ لەمەوبەر ژیاون و باڵایان تەنانەت لە مەترێك بچووكتر بووە.
یۆسوكێ كایفو لە زانكۆی تۆكیۆی وڵاتی ژاپۆن كە بەشدار بووە لە لێكۆڵێنەوەكە بە ئاژانسی ئەسۆشییەتد پرێس دەڵێت، پێشبینیمان نەدەكرد كە پاشماوەی خەڵكی بچووكتر لەو ناوچە شوێنەوارییە كۆنەوە بدۆزینەوە.
ئەندامانی ئەم توێژینەوەیە پێیان وایە ئەم كۆمەڵە كورتەباڵایە لە كۆمەڵەی هۆمۆ ئیرێكتەس پەرەیانسەندووە كە نزیكی (2) ملیۆن ساڵ لەمەوبەر ژیاون و بەوە ناسراون هاوشێوەی مرۆڤی ئێستا توانای ڕێك وەستان و ڕێك ڕۆیشتنیان هەبووە.
یۆسوكێ كایفو دەڵێت، ئێمە دەزانین هۆمۆ ئیرێكتەس (1.1) ملیۆن ساڵ لە دورگەی جاڤا هەبوون، بە جۆرێك لە جۆرەكان توانیویانە لە زەریا بپەڕنەوەو بگەن بەم دورگانەو لەوێ گۆشەگیربوون و پەرەسەندنێكی سەیریان بەسەرداهات.
سەبارەت بە هۆكاری بچووكبوونەوەی جەستەیان، زانایان دەڵێن، لە ئەنجامی پرۆسەیەكی پەرەسەندنە كە ناسراوە بە (فیلێتیك دوارفیزم) لەم پرۆسەیەدا ئەو زیندەوەرانەی لە دورگەیەك دەگیرسێنەوە كە مەترسی ڕاوكەرانیان لەسەر نامێنێت، بەگوێرەی كات قەبارەیان بچووك دەبێتەوە، زانایان ئەم پرۆسەی بچووك بوونەوەیان لە ئاسك و فیل و ئەسپی ئاوی و چەندین تری ئاژەڵ تۆماركردووە كە لەسەر دورگەكان گیرساونەتەوەو دەڵێن، پرۆسەی بچووك بوونەوەكە زۆر خێرا ڕوودەدات.
یۆسوكێ كایفو لە زانكۆی تۆكیۆ دەڵێت، ئەم جۆرە لە باوانی مرۆڤ كەناوی هۆمۆ فلۆڕیسیەنسە بە خێرایی قەبارەیان بچووك بۆتەوە، چونكە دوای ئەوەی لە دورگەی فلۆرێس گیرساونەتەوە، ڕووبەڕووی هیچ ئاژەڵێك نەبوونەتەوە كە بتوانێت ڕاویان بكات.
یۆسوكێ كایفو دەڵێت، بەبێ هەبوونی هیچ ڕاوكەرێك لە دژیان، زیندەوەران هیچ سودێك نابینن لە هەبوونی جەستەی قەبارە گەورە، چونكە پێویست بەوە ناكات شەڕ لەگەڵ هیچ شتێك بكەن، هێشتنەوەی جەستەیەكی قەبارە گەورە پێویستی بە خواردنی زۆر هەیەو كاتی وەچەخستنەوە درێژدەكاتەوە، بۆیە لە ڕووی پەرەسەندنەوە جەستەی قەبارە بچووك سودی زیاترە.

هەواڵ

پەرلەمانی کوردستان دەخرێتەوە ژێر رەحمی چەکوشی دادگای فیدراڵی عێراق

دوو سکاڵا بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستان لە دادگای فیدراڵی تۆمار دەکرێت، کە ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکەی بە بڕیاری هەمان دادگا بووە.  

 هەڵبژاردنی خولی شەشەمی  پەرلەمانی کوردستان دوای دوو ساڵ دواخستن لە وادەی خۆی، دواجار بە بڕیاری دادگای فیدراڵی کۆتایی ساڵی رابردوو ئەنجام درا.

دادگای فیدراڵی بەشێکی چیرۆکی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بوو، نزیکەی ساڵێک تاتوێی سکاڵایەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکەوە کرد، کە دواجار بە هەڵوەشاندنەوە و دواتر کەمکردنەوەی ژمارەی کورسی کۆتایی پێکهاتەکان کۆتاییهات.

ئێستا جارێکی دیکە ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە خراوەتەوە بەر دەستی دادگای فیدراڵی عێراق، کۆمەڵی دادگەری کوردستان و جوڵانەوەی نەوێ نوێ رایگەیاندووە، لە دادگای فیدراڵی سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکردووە.
سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری کە یەکەم سکاڵایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەم لەلایەن عومەر گوڵپی کاندیدی سەرکەتووی حزبەکە دژی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کراوە.

عومەر گوڵپى سەبارەت بە تۆمارکردنی ئەو سکاڵایە رایگەیاندووە،"داوامان لە دادگاى فیدراڵی کردووە، خولەکە هەڵوەشێندرێتەوە و هەڵبژاردن دووبارە بکرێتەوە، هەروەها هەموو ئەو ئیمتیازە ماددییانەى لە پێنج مانگى ڕابردوودا پەرلەمانتاران وەریان گرتووە، لێیان وەربگیرێتەوە".

کۆمەڵى دادگەرى کە لە هەڵبژاردنى خولى شەشەمى پەرلەمانى کوردستاندا سێ کورسیى بەدەستهێنا، دواتر هەڵبژاردنەکەی بە" دیزاینکراو" وەسفکرد و بڕیاریدا بایکۆتی خولەکە بکات.

دوای چوار رۆژ لە سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری، جوڵانەوەی نەوەی نوێش رایگەیاند، سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کردووە. 

نەوەی نوێ رایگەیاندووە، سکاڵاکەی ئەوان دژی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، ئەوەیش بەهۆی ئەوەی تا ئێستا بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستانی دەرنەکردووە.

ڕۆژی 20ـی تشرینی یەکەمی 2024، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام درا، بەپێی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردن کە لەلایەن کۆمسیۆنەوە بڵاوکراوەتەوە، پارتی 39 کورسی، یەکێتی 23 کورسی، نەوەی نوێ 15 کورسی، یەکگرتوو 7 کورسی، هەڵوێست 4 کورسی، کۆمەڵ 3 کورسی، بەرەی گەل 2 کورسی و هەریەک لە گۆڕان و هاوپەیمانی کوردستانیش یەکی کورسییەکیان بەدەستهێناوە.

دوای نزیکەی حەوت مانگ لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، تا ئێستا پەرلەمانی کوردستان کارا نەبووە و تەنها پەرلەمانتاران سوێندی یاسایان خواردووە، بەڵام هەموو مانگێک مووچە وەردەرگن.