توێژینەوەکان دەریانخستوە، بەگشتی لەدوای ساڵی 1990ەوە ژمارەی گەورەساڵانی قەڵەو دوو هێندە زیادیکردوە و لە هەرزەکارانیشیدا ژمارەکە چوار هێندە زیادی کردوە، بۆ رێگەگرتن لێی بەدوای ئەو هۆکارانەشدا دەگەڕێن کە لە نەوەی ئێستادا دەبنە هۆی قەڵەوی.
لە راپۆرتێکدا کە ماڵپەڕی (FBR)ی روسی بڵاویکردوەوە هاتوە، زاناکان بەدوای هۆکارێکدا دەگەڕێن بۆئەوەی بگەنە ئەو دەرئەنجامەی بۆچی مرۆڤەکان لە رابردودا سەرەڕای خواردنی خۆراک بەرێژەیەکی زۆر، بەڵام کێشیان زیادی نەکردوە، بەپێچەوانەی ئەوەی ئێستا هەیە.
نەوی قەڵەوی:
ملیۆنان کەس لە سەرانسەری جیهان، هەوڵی پاراستنی کێشێکی تەندروستی لەشیان دەدەن بەپەیڕەوکردنی شێوازی ژیانی تەندروست.
لە ساڵی 2019دا پێنج ملیۆن کەس بەهۆی زیادبونی کێش-ەوە گیانیان لەدەستداوە، لەکاتێکدا لە ئێستادا زیاتر لە دوو ملیار کەس بەدەست کێشی زیادە یان قەڵەوی دەناڵێنن، دابەزاندنی کێش لەمڕۆدا پێویستی بە هەوڵێکی زۆرە و بە تێپەڕبونی کات پێویستی بە دوو هێندە هەوڵدان هەیە، لە بەرامبەردا نەوەکانی پێشوو تووشی کێشەی زیادبونی کێش نەبوون، هەرچەندە بە تایبەتی خۆیان لە خۆراکدا سنووردار نەکرد وەک ئەوەی ئەمڕۆ هەیە.
کەمی چالاکیی جەستەیی:
زانایان دەڵێن: بەهۆی ئەوەی مرۆڤەکانی ئێستا ژیانیان زیاتر لە نێوان کورسی و ئۆفیس و ئۆتۆمبێل و قەنەفە بەڕێدەکەن، ئەوەش دەمانگەیەنێتە ئەو راستییەی کە پەیوەندییەکی پتەو لە نێوان قەڵەوی و نەبونی جوڵەی جەستەیی هەیە.
کەمیی کالۆری:
هەروەها، نەوەی ئێستا پێویستی بە هەوڵی زیاتر هەیە بۆ کۆنتڕۆڵکردن و دابەزاندنی کێشیان و ناچاردەبن بڕێکی کەمتر کالۆری بخۆن و زیاتر بجوڵێنن.
هەرچەندە تا ئێستا هیچ دەرەنجامێکی رون دەست زانایان نەکەوتوە سەبارەت بە هۆکارەکانی زیادبونی کیشی لەش، بەڵام هەندێک گریمانە دەکەن کە بریتین لەوەی گۆڕانکارییە هۆڕمۆنییەکان پەیوەست بە زیادبون و پاراستنی کێش دەتوانن کاریگەرییان هەبێت، بەهۆی ئێستا بڕێکی زۆر ماددەی کیمایی بۆ پاراستنی خۆراک بەکاردەهێنرێت.
هەروەها بەکارهێنانی بەردەوامی دەرمان، جگە لەوەش ئەو دژە زیندەییانەی کە لە بواری پزیشکی و کشتوکاڵیدا بەکاردەهێنرێن، وردە وردە زیندە چالاکییەکانی مرۆڤ دەگۆڕن.
بەگشتی پزیشکان بە وردی گرنگی بە پرسی خۆراک دەدەن بۆ دابەزاندنی کێش، بەڵام زاناکان درک بەوە دەکەن کە قەڵەوی نەخۆشییەکە و پەیوەستە بە چەندین هۆکارەوە، بۆیە پێویستە بەدوای ڕێگایەکدا بگەڕێن بۆ ڕزگاربون لێی.
تائێستا تەنها یەک پەرلەمانتاری کورد خۆی بۆ ئەو نیشتنەی
پەرلەمانی عێراق یەکلایی کردووەتەوە کە رێکدەخرێت دژی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر ئێران،
ئەوەش هەمان دۆخە کە هێزە سونییەکانی تێکەوتووە و بەشێک لە شیعەکانیش نایانەوێت عێراق
لەو جەنگە تێوەگلێت.
زۆرینەی فراکسیۆنە کوردییەکان بە گومانن و ترسیش
هەیە، تای هەڵبژاردن بازاڕی موزایەدە گەرم بکات و دووکەڵی شەڕ بگەیەنێتە ئاسمانی
بەغدا.
زۆرینەی فراکسیۆنە کوردییەکانی پەرلەمانی عێراق تائێستا
خۆیان یەکلایی نەکردوەتەوە کە رۆژی سێشەممە بچنە دانیشتنی پەرلەمانەوە کە
رێکدەخرێت بۆ ئیدانەکردنی هێرشەکانی ئیسرائیل دژی ئێران بەهۆی پێشێلکردنی سەروەری
ئاسمانی عێراق و بەکارهێنانی لەلایەن سوپای ئیسرائیلەوە.
دیجیتاڵ میدیای مایک قسەی لەگەڵ فراکسیۆنەکانی
پارتی، یەکێتی، نەوەی نوێ و یەکگرتوو کردووە، ئەوان چاودێرن و دەیانەوێت بەپێی
دۆخەکە بڕیارێکی گونجاو بدەن.
بەشێک لە فراکسیۆنە کوردییەکان خواستی تەواونەبوونی
رێژەیی یاسایی ئامادەبوانیان هەیە، تا لەو رێگەیەوە ئەوانیش خۆیان لە
"شەرمەزاری" رایگشتی بپارێزن.
سۆران عومەر کە تاکە ئەندامی فراکسیۆنی کۆمەڵی
دادگەرییە، هەروەها تاکە پەرلەمانتاری کوردیشە کە خۆی بۆ بەشداریکردن لە
کۆبونەوەکە یەکلایی کردوەتەوە.
یەکێک لە پاساوەکانی
پەرلەمانتارە کوردەکان ئەوەیە، کە هەتا کێشەی موچەی هەرێمی کوردستان چارەسەر
نەکرێت، ئەوان ئامادەنابن بەشداریی هیچ دانیشتنێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق
بکەن.
هاوشێوەی کورد، زۆرینەی سوننەکانیش بە هەستیارییەوە
مامەڵە دەکەن، تائێستا خۆیان بۆ بەشداریکردن لەو دانیشتنەی پەرلەمانی عێراق
یەکلایی نەکردەتەوە.
تەنانەت شیعەکانیش یەکدەنگ نین بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو دۆخە نوێیەی
هاتووەتەپيشەوە و موقتەدا سەدر رۆژی هەینی رابردوو رایگەیاند، دۆخی عێراق چیتر
بەرگەی ماڵوێرانییەکی دیکە ناگرێت و داوایکرد هەندێک دەنگی نەشاز لە گۆڕەپانی
سیاسی و سەربازیی عێراق بێدەنگ بکرێن.
دانیشتنەکەی پەرلەمانی عێراق لەسەر داخوازیی و
یاداشتی 55 پەرلەمانتاری فراکسیۆنە شیعییەکانە، کە دژی پێشلکردنی ئاسمانی عێراق
لەلایەن ئیسرائیلەوە ئاڕاستەی سەرۆکایەتیی پەرلەمانیان کردووە، لەسەر ئەو بنەمایە
پەرلەمانی عێراق ڕۆژی 17 ئەم مانگەی بۆ کۆبونەوە دیارییکردووە.
شیعەکان کە هاوسۆزی ئێرانن، پشتیوانی خۆیان بۆ تاران
دوپاتکردووەتەوە، بەڵام تائێستا کورد و سوننە هەوڵی خۆ بە دورگرتنیان لە لایەنگری داوە،
تەنها بەشێک لە لایەنە کوردییەکان لە رێگەی بەیاننامەوە ئیدانەی هێرشەکانی
ئیسرائیلیان کردووە.
هەرچەندە حکومەتی عێراق لەڕێگەی کەناڵە
جیاجیاکانییەوە، هەمو هەوڵێک دەدات بۆ دورخستنەوەی عێراق لە مەترسییەکانی جەنگی ئیسرائیل
و ئێران، بەڵام بەشێک لە چاودێران ترسییان هەیە تای هەڵبژاردن بازاڕی موزایەدە
گەرم بکات و دووکەڵی شەڕ بگەیەنێتە خاکی بەغدا.
ئەوەی وایکردووە، ئەو بۆچوونە زاڵ بێت، نزیکبوونەوەی
کاتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقە کە بڕیارە مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵ
بەڕێوەبچێت، چاوەڕوان دەکرێت فراکسیۆنە شیعییەکان بە سود وەرگرتن لە کات بۆ
کۆکردنەوەی دەنگ هەوڵی جوڵاندنی سۆزی شەقام بدەن.
خوێندنەوەکان بەو ئاڕاستەیەن هەر جوڵەیەکی راستەوخۆ
بۆ ڕوبەڕوبوونەوەی هێرشەکانی ئیسرائیل رەنگە دەرئەنجامەکەی لە بەرژوەندی عێراق
نەبێت، دەکرێت ئەنجامەکانی کۆبونەوەکەی پەرلەمان لە کاتێکی وا هەستیاردا ئاستی
مەترسییەکان لەسەر عێراق زیاتر بکەن.
ئیسرائیل خواستی پەلهاویشتنی بۆ عێراق هەیە، بەڵام
ئەوەی رێگرە لە بەردەمیدا هەڵوێستی ئەمریکا و بێدەنگی گروپە چەکدارەکانە، بۆیە هەر
کات گڵۆپی سەوزی بۆ هەڵبکرێت رەنگە بێ دوو دڵی هێرش بکات.
زۆرن ئەوانەی
پێیانوایە عێراق لەم دۆخەی ئێستادا هیچی پێناکرێت و خۆ بە دورگرتن باشترین بژاردەیە،
چونکە دۆخی ئەمنی، سیاسیی و ئابوریی عێراق لە ئاستێکدا نییە بەرگەی جەنگێکی دیکەی
ماڵوێرانکەر بگرێت و عێراق ئابووریەکی خراپیشی هەیە و ئەگەر کێڵگەکانی نەوت و
ژێرخانی ئابوری بکرێتە ئامانج، هیچ سەرچاوەیەکی دیکەی داهاتی نییە بتوانێت دەوڵەتی
پێ بەڕێوەبەرێت.