توێژینەوەکان دەریانخستوە، بەگشتی لەدوای ساڵی 1990ەوە ژمارەی گەورەساڵانی قەڵەو دوو هێندە زیادیکردوە و لە هەرزەکارانیشیدا ژمارەکە چوار هێندە زیادی کردوە، بۆ رێگەگرتن لێی بەدوای ئەو هۆکارانەشدا دەگەڕێن کە لە نەوەی ئێستادا دەبنە هۆی قەڵەوی.
لە راپۆرتێکدا کە ماڵپەڕی (FBR)ی روسی بڵاویکردوەوە هاتوە، زاناکان بەدوای هۆکارێکدا دەگەڕێن بۆئەوەی بگەنە ئەو دەرئەنجامەی بۆچی مرۆڤەکان لە رابردودا سەرەڕای خواردنی خۆراک بەرێژەیەکی زۆر، بەڵام کێشیان زیادی نەکردوە، بەپێچەوانەی ئەوەی ئێستا هەیە.
نەوی قەڵەوی:
ملیۆنان کەس لە سەرانسەری جیهان، هەوڵی پاراستنی کێشێکی تەندروستی لەشیان دەدەن بەپەیڕەوکردنی شێوازی ژیانی تەندروست.
لە ساڵی 2019دا پێنج ملیۆن کەس بەهۆی زیادبونی کێش-ەوە گیانیان لەدەستداوە، لەکاتێکدا لە ئێستادا زیاتر لە دوو ملیار کەس بەدەست کێشی زیادە یان قەڵەوی دەناڵێنن، دابەزاندنی کێش لەمڕۆدا پێویستی بە هەوڵێکی زۆرە و بە تێپەڕبونی کات پێویستی بە دوو هێندە هەوڵدان هەیە، لە بەرامبەردا نەوەکانی پێشوو تووشی کێشەی زیادبونی کێش نەبوون، هەرچەندە بە تایبەتی خۆیان لە خۆراکدا سنووردار نەکرد وەک ئەوەی ئەمڕۆ هەیە.
کەمی چالاکیی جەستەیی:
زانایان دەڵێن: بەهۆی ئەوەی مرۆڤەکانی ئێستا ژیانیان زیاتر لە نێوان کورسی و ئۆفیس و ئۆتۆمبێل و قەنەفە بەڕێدەکەن، ئەوەش دەمانگەیەنێتە ئەو راستییەی کە پەیوەندییەکی پتەو لە نێوان قەڵەوی و نەبونی جوڵەی جەستەیی هەیە.
کەمیی کالۆری:
هەروەها، نەوەی ئێستا پێویستی بە هەوڵی زیاتر هەیە بۆ کۆنتڕۆڵکردن و دابەزاندنی کێشیان و ناچاردەبن بڕێکی کەمتر کالۆری بخۆن و زیاتر بجوڵێنن.
هەرچەندە تا ئێستا هیچ دەرەنجامێکی رون دەست زانایان نەکەوتوە سەبارەت بە هۆکارەکانی زیادبونی کیشی لەش، بەڵام هەندێک گریمانە دەکەن کە بریتین لەوەی گۆڕانکارییە هۆڕمۆنییەکان پەیوەست بە زیادبون و پاراستنی کێش دەتوانن کاریگەرییان هەبێت، بەهۆی ئێستا بڕێکی زۆر ماددەی کیمایی بۆ پاراستنی خۆراک بەکاردەهێنرێت.
هەروەها بەکارهێنانی بەردەوامی دەرمان، جگە لەوەش ئەو دژە زیندەییانەی کە لە بواری پزیشکی و کشتوکاڵیدا بەکاردەهێنرێن، وردە وردە زیندە چالاکییەکانی مرۆڤ دەگۆڕن.
بەگشتی پزیشکان بە وردی گرنگی بە پرسی خۆراک دەدەن بۆ دابەزاندنی کێش، بەڵام زاناکان درک بەوە دەکەن کە قەڵەوی نەخۆشییەکە و پەیوەستە بە چەندین هۆکارەوە، بۆیە پێویستە بەدوای ڕێگایەکدا بگەڕێن بۆ ڕزگاربون لێی.
شەڕی میدیایی جوڵانەوەی نەوەی نوێ و
کۆمەڵی دادگەریی لەگەڵ نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردن گەرمتردەبێت، بەشێکیش وەک هۆکارێک
بۆ پەرتبوونی دەنگی ناڕازی پێناسەی دەکەن.
نزیکبونەوەی لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان شەڕی میدیایی
جوڵانەوەی نەوەی نوێ بە سەرۆکایەتی شاسوار عەبدولواحید و کۆمەڵی دادگەریی کوردستان
بە سەرۆکایەتی عەلی باپیر گەرم دەکات.
دەستپێکردنی پشووی هاوینەی پەرلەمانی کوردستان کە سەرۆکە
بەتەمەنەکەی لە لیستی نەوەی نوێیە، دیسانەوە بووەتە بابەتێکی دیکەی جەنگی میدیایی
نێوان نەوەی نوێ و کۆمەڵی دادگەریی.
کۆمەڵی دادگەریی، تاکە هێزی سیاسی هەرێمی کوردستانە کە بەهۆی
ناڕازیبوونی بە ئەنجامەکانی هەڵبژاردن بایکۆتی پەرلەمانی کوردستانی کردووە.
نەوەی نوێ ترسی هەیە هەڵوێستەکەی کۆمەڵ کاریگەری لەسەر شەقام
هەبێت و بەشێکی دەنگی ناڕازی لە رێگەی ئەو هەڵوێستەوە بۆ خۆی ببات بە تایبەت کە
تائێستا پەرلەمان کارا نەبووە.
ئەوەی وایکردووە ئەو گریمانەیە بەهێزبێت، هێرشی توندی میدیایی
نەوەی نوێیە بۆ سەر بڕیارەکەی کۆمەڵ بۆ بایکۆتکردنی پەرلەمانی کوردستان.
نەوەی نوێ، کۆمەڵی دادگەری بەوە
تۆمەتبارکردووە کە کۆتا هەڵبژاردن بەهۆی ساختەکاریی رۆژی هەڵبژاردن و جیاکردنەوەی
دەنگەکانەوە بایکۆتی پەرلەمانی کردووە، کەچی دیسان بەشداریی هەڵبژاردن دەکاتەوە.
کۆمەڵ لەسەرەتاوە بێدەنگیی هەڵبژارد، بەڵام دواتر وەڵامی
هێرشەکەی نەوەی نوێی دایەوە و جوڵانەوەکەی بە "ئاڕاستەکراو" تۆمەتبار
کرد.
کۆمەڵی دادگەری بە تایبەت رەخنەی لەو هەڵوێستەی نەوەی نوێ گرتووە
کە لە پەرلەمانی عێراق دەنگی بە یاسای "بە تاوانکردنی هاوڕەگەزخوازیی و ڕەگەز
گۆڕین" نەداوە.
هاوڵاتییان رای جیاوازییان لەسەر شەڕی میدیایی نەوەی نوێ و
کۆمەڵی دادگەری هەیە، بەشێکیان وەک بابەتێکی ئاسایی و هەڵمەتێکی پێشوەختەی
هەڵبژاردن لێی دەڕوانن، بەڵام زۆرن ئەوانەشی پێیان وایە شەڕی میدیایی حزبە
ئۆپۆزسیۆنەکان کاریگەری لەسەر پەرتکردنی دەنگە ناڕازییەکان دەبێت.
نەوەی نوێ و کۆمەڵی دادگەری لە کاتێکدا شەڕی میدیایان دژ بە
یەکتر گەرمکردووە کە دوو پارتەکە لەگەڵ لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکانی دیکەدا لە هەوڵی
دروستکردنی یەک لیست بوون بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، بەڵام هەوڵەکەیان شکستی
هێنا.
جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی کوردستان خاوەنی 15 کورسییە و
لە پەرلەمانی عێراقیش خاوەنی 9 کورسییە، کۆمەڵی دادگەری لە پەرلەمانی عێراق خاوەنی
یەک کورسییە، ئەگەرچی لە پەرلەمانی کوردستان 3 کورسی بەدەستهێناوە، بەڵام وەک
خۆیان رایانگەیاندووە، بەهۆی " ساختەکاری"یەوە بایکۆتی خولی شەشەمی
پەرلەمانی کوردستانیان کردووە.