هەواڵ

بەدواداچوون.. ئەو خانەنشینانەی مووچەکانیان لە ملیۆنێک کەمترە 100 هەزار لە مووچەکانیان بڕاوە

ئەو خانەنشینانەی مووچەکانیان لە ملیۆنێک کەمترە، 100 هەزار لە مووچەکانیان بڕاوە، بەپێی بەدواداچونێکی دیجیتاڵ میدیای مایک ئەو بڕە پارەیە دەرماڵەی "بارگرانی ژیان"ە و بەغداد ئامادە نییە بینرێرێت. 

 
ڕۆژی 5ـی شوباتی 2025، حکومەتی هەرێمی کوردستان دەستی بە دابەشكردنی مووچەی مانگی کانوونی دووەمی خانەنشینانی شارستانی کرد. 
زۆرینەی خانەنشیان ڕوبەڕوی ئەو گرفتە بوونەوە کە بڕی 100 هەزار دینار لە مووچەکانیان بڕاوە و هیچ ڕونکردنەوەیەکیشان لەسەر لێبڕینە پێنەدرا. 
بەپێی ئەو بەدواداچونانەی دیجتاڵ میدیای مایک بۆ کێشەکەی کردووە، ئەو 100 هەزار دینارەی کە بڕدراوە دەرماڵەی "بارگرانی ژیان"ە کە حکومەتی عێراق خەرجی دەکات. 
بەپێی ئەو زانیارییانەی بەرپرسانی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە دیجیتاڵ میدیای مایک-یان داوە، وەزارەتی دارایی عێراق ئامادە نەبووە ئەو دەرماڵەیە مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان خەرج بکات. 
ڕۆژی 8ـی ئازاری 2022، حکومەتی عێراق بڕیاریدا بەخشینی 100 هەزار دیناری مانگانە بە بۆ خانەنشینان و فەرمانبەران و چاودێری کۆمەڵایەتی و ئەوانەی داهاتیان نییە. 
کۆتایی مانگی تشرینی دووەمی 2022، دادگاى باڵاى فیدراڵى عێراق، بڕیاریدا بە پابەندکردنی حکومەتى هەرێمى کوردستان بە کارکردن بە یاسای ژمارە 9ـی ساڵی 2014ـی تایبەت بە یاسای یەکگرتوی خانەنشینی عێراق، بەگوێرەى یاساکە کەمترین موچەى خانەنشینى 400 هەزار دینار دەبێت. پێشتر، 220 هەزار دینار کەمترین مووچەی خانەنشینانی هەرێمی کوردستان بوو

ژمارەی خانەنشیان
بەپێی دوایین ڕاپۆرتی وەزارەتی دارایی و ئابوری بۆ ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان، 277 هەزار و 541 کەس لە هەرێمی کوردستان خانەنشینن.
بەپێی داتاکانی وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان، مووچەی یەک مانگی خانەشینان پێویستی بە زیاتر لە 180 ملیار دیناری مانگانە هەیە. 
سەرەتای ئەمساڵ بڕیاری خانەنشین بوونی زیاتر لە 35 هەزار کەس درا، بە زیادکردنی ئەوان بۆ لیستی خانەنشینی ژمارەی خانەنشینان لە هەرێمی کوردستان لە 300 هەزار کەس نزیک دەبێتەوە. 

هەواڵ

نزیکترین سیناریۆ.. یەکێتی و پارتی لەگەڵ پێکهاتەکان و سۆسیالیست حکومەت پێکدەهێنن

سیناریۆکانی پێکهێنانی کابینەی دەیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان تا دێت ڕوونتر دەبنەوە، نزیکترین سیناریۆیش پێکهێنانی حکومەتە لەلایەن پارتی، یەکێتی، پێکهاتەکان و سۆسیالیستەوە. بەرەی گەل هەڵوێستی ناڕوونە و بە دوریش دەزانرێت پارتی بوونی بزوتنەوەکەی ڕەیان کلدانی لە حکومەتدا قبوڵ بکات. 
پارتی دیموکراتی کوردستان وەک براوەی یەکەمی هەڵبژاردن بۆ پێکهێنانی کابینەی دەیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕەشنوسێکی لەگەڵ یەکێتیی نیشتمانی کوردستان ئامادە کردووە. 
ئامادەکردنی ئەو ڕەشنوسە کارەکانی پێکهێنانی کابینەی داهاتوویان ئاسانتر کردووە و سیناریۆکانی پێکهێنانی کابینەکەیان ڕونتر کردوەتەوە. 
بە گرەنتیکردنی پێکەوەیی پارتی و یەکێتی لە حکومەتی داهاتوودا، گرەو تەنها لەسەر ئەو لایەنانەی دیکە ماون کە ئامادەن بەشداری حکومەت بکەن.
نەوەی نوێ کە هێزی سێیەمەوە بە 15 کورسی لە دوای پارتی و یەکێتییەوە خاوەنی زۆرترین کورسی پەرلەمانی کوردستانە، ئەگەرچی چەند گەڕێکی کۆبونەوەی لەگەڵ پارتی و یەکێتی ئەنجامدا، بەڵام دواتر ڕایگەیاند بەشداری کابینەی دەیەم ناکەن.
یەکگرتووی ئیسلامی لەگەڵ ڕاگەیاندنی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن بەشداریکردنی لە حکومەت ڕەتکردەوە، ڕەوتی هەڵوێستی نیشتمانیش پێش ئەنجامدانی هەڵبژاردن ڕەتیکردەوە لەگەڵ پارتی و یەکێتی بەشداری حکومەت بکات.
کۆمەڵی دادگەری لە ئەنجامەکان ناڕازییە، بڕیاریداوە نەک بەشداری حکومەت نەکات بەڵکو کاندیدە دەرچوەکانیشی نەنێرێتە پەرلەمان(هێرۆ عەتار لە دەرەوەی بڕیاری حزب بەشداری کردوە و کۆمەڵ دورخستەوەتەوە).
بزوتنەوەی گۆڕان کە لەم خولەدا تەنها خاوەنی یەک کورسییە، بەشداریکردن لە حکومەت بە هۆکاری هاڕەکردنی کورسییەکانی لە 25 کورسییەوە بۆ یەک کورسی دەزانێت ڕایگەیاندووە، وەک ئۆپۆزسیۆن دەمێنێتەوە. 

کێ لەگەڵ پارتی و یەکێتی دەچێتە حکومەتەوە؟ 
بەشێکی لایەنەکان هەر زوو خۆیان بۆ بەشداریکردن لە کابینەی دەیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان یەکلایی کردوەتەوە و ڕایگەیاندووە، بەشداری حکومەت دەکەن. 
پێکهاتەکان لە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان خاوەنی پێنج کورسی پەرلەمانین، سێ کورسییان لە سنوری پارێزگاکانی هەولێر و دهۆکن، دوو کورسیشیان لە سنوری پارێزگای سلێمانییە. 
ئەو پەرلەمانتارانەی پێکهاتەکان کە لە سنوری هەولێر و دهۆکن نزیکن لە پارتی دیموکراتی کوردستانەوە، کە دوانیان نوێنەرایەتی پێکهاتەی مەسحی دەکەن و یەکێکیشیان نوێنەرایەتی پێکهاتەی تورکمان دەکات. 
نوێنەرانی پێکهاتەکانی سلێمانیش نزیکن لە یەکێتیی نیشتمانی کوردستانەوە، کە یەکێکیان لە پێکهاتەی تورکمانە و ئەوی دیکەشیان سەر بە بزوتنەوەی بابیلۆنی مەسیحیە بە سەرۆکایەتی ڕەیان کلدانی. 
مونا قاوەچی نوێنەری پێکهاتەی تورکمان لە سنوری پارێزگای هەولێر خۆی بۆ شداریکردن لە حکومەت یەکلایی کردوەتەوە، ئەگەرچی دوو نوێنەرەکەی مەسیحی هیچ هەڵوێستێکی فەرمیان نەبووە، بەڵام بەشداریکردنیان لە حکومەت ئەگەرێکی چاوەڕوانکراوی بەدیهاتووە. 
چاوەڕوانیش دەکرێت، لەگەڵ بەشداری یەکێتی لە حکومەت نوێنەری پێکهاتەی تورکمانیش لە سلێمانی بەشداری حکومەت بکات، بەڵام بە ئەگەرێکی دوور دەبینرێت پارتی بوونی ڕەیان کلدانی لە حکومەتی داهاتوو قبوڵ بکات. 
پارتی لەگەڵ ئەوەی ڕەیان کلدانی بە سەرکردەی گروپێکی میلیشیایی چەکدار دەزانێت، وەک " دوژمنی قەوارەی هەرێمی کوردستان"یش ناوی دەبەن.

نزیکترین سیناریۆ
 بەپێی هەڵوێستی حزبەکان و ئەزموونی ڕابردویان، پێکهێنانی حکومەت لەلایەن  پارتی، یەکێتی، پێکهاتەکان و سۆسیالیستەوە نزیکترین سیناریۆیی پێکهێنانی حکومەتی داهاتوو دەبێت. 
ناتوانرێت هیچ گرەوێک لەسەر بەرەی گەل بکرێت، بەڵام ئەوەی لە هەڵوێستی حزبەکە دەخوێندرێتەوە بەرەی گەل خواستی بەشداریکردن لە حکومەتی داهاتووی هەیە. 
بەرەی گەل گەڕێکی کۆبونەوەی لەگەڵ پارتی ئەنجامداوە و بڕیاریشە لە داهاتووو کۆبونەوەی دیکە لەسەر پێکهێنانی حکومەت ئەنجام بدەن.
ئەگەرچی خواستی بەرەی گەل بۆ شداریکردن لە حکومەت دەبینرێت، بەڵام فروانی بەرەی ئۆپۆزسیۆن ترسی لەلا درووستکردووە و نایەوێت لە هەڵبژاردنی داهاتوو جارێکی دیکە ئەنجامێکی بچوک بە دەستبهێنێت.

کەی حکومەتی داهاتوو پێکدەهێنرێت؟ 
نزیکبونەوەی پارتی و یەکێتی کارەکانی پێکهێنانی حکومەتی بە جۆرێک ئاسانکردووە، چاوەڕوان دەکرێت هەنگاوەکانیش خێراتر بکرێن.
ڕۆژی 24ـی کانوونی دووەمی 2025، مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لە دیدارێکدا لەگەڵ کەناڵی (الشمس) کە بەشێکە لە میدیای پارتی و بە زمانی عەرەبی لە هەولێرەوە پەخش دەکات ڕایگەیاند، بەشێک لەلایەنەکان دەیانەوێت پێکهێنانی حکومەت بگاتە هەڵبژانەکانی ئەنجومەنی نوێنەران، بەڵام ئەوە جێگەی قبووڵکردن نییە، بەلایەنی زۆرەوە دەکرێت دوو مانگی دیکە چاوەڕێ بکرێت.
ڕۆژی 4ـی شوباتی 2025، عەلی حسێن ئەندامی مەکتەبی سیاسی پارتى لەکۆبونەوەیەکى ناوخۆی حزبەکەیدا رایگەیاند، هەنگاوەكان خێرا كراون بۆ پێکهێنانی حکومەت و دوای كۆبونەوەى مەسرور بارزانى و بافڵ تاڵەبانى، ئێستا كاری لیژنەكان باشتر بەڕێوە دەچن و ئومێد و هەوڵی جدی هەیە بۆئەوەی تا نزیکی نەورۆز كابینەی دەیەم پێكبهێنرێت.
بەپێی ئەو چاوەڕوانیانەی هەن، تا ناوەڕاستی ئەمساڵ کابینەی داهاتوو پێکدێت، کە مەسرور بارزانی تاکە کاندیدە بۆ سەرۆکایەتیکردنی.

خواستەکی بارزانی بەدی نایەت
مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لە جارێکە داوای پێکهێنانی حکومەتی بنکەفراوانی کردوووە، ڕۆژی 17ـی تشرینی دووەمی 2024، مەسعود بارزانی لە میانی کۆبونەوەی لەگەڵ مارجن کوبیاک باڵیۆزی پۆڵەندا لە عێراق ڕایگەیاند، خوازیاری پێکهێنانی حکومەتێکی بنکەفراوانە.
ڕۆژی 24ـی کانوونی دووەمی 2025، مەسعود بارزانی لە دیکدارەکەیدا لەگەڵ کەناڵی (الشمس) باسی حکومەتی بنکەفروانی کردەوە و داوای لە هەموو لایەنە براوەکان کرد بەشداری کابینەی دەیەم بکەن. 
خواستەکەی مەسعود بارزانی لە پێکهێنانی کابینەی بنکەفراوان دورخستنەوەی حکومەتی بارزانی کوڕە لە ڕەخنەی ئۆپۆزسیۆن چونکە مەسرور بارزانی تاکە کاندیدی پارتییە بۆ پێکهێنانی کابینەی داهاتوو. 

کابینەی بنکەفروان لە هەرێمی کوردستان سەرنەکەوت
هەرێمی کوردستان ئەزمونێکی سەرنەکەوتووی لەگەڵ کابینەی بنکەفراوان هەیە، ساڵی 2014 بە سەرۆکایەتی نێچیرڤان بارزانی ئەو سیناریۆیە بەکارهێنرا بەڵام نەگەیشتە تەمەنی کۆتایی. 
ساڵی 2015 بەهۆی ناکۆکی پارتی و گۆڕان لەسەر یاسای سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان، پارتی سەرۆکی پەرلەمان و وەزیرەکانی گۆڕانی لە حکومەت دەرکرد و ڕێککەوتنی پێکهێنانی حکومەتی لەگەڵ بزوتنەوەکە هەڵوەشاندەوە
گۆڕان دوای دوو ساڵ لە هەنگاوەکەی پارتی دەست لەکارکێشانەوەی بە وەزیرەکانی کرد، دواتریش یەکگرتوو و کۆمەڵیش کشانەوەیان لە حکومەت ڕاگەیاند.

ئەنجامی هەڵبژاردن
ڕۆژی 20ـی تشرینی یەکەمی 2024، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام درا، بەپێی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردن کە لەلایەن کۆمسیۆنەوە بڵاوکراوەتەوە، پارتی 39 کورسی، یەکێتی 23 کورسی، نەوەی نوێ 15 کورسی، یەکگرتوو 7 کورسی، هەڵوێست 4 کورسی، کۆمەڵ 3 کورسی، بەرەی گەل 2 کورسی و هەریەک لە گۆڕان و هاوپەیمانی کوردستانیش یەکی کورسییەکیان بەدەستهێناوە.