هەواڵ

بۆچی ترامپ و پوتین سعودیە بۆ شوێنی کۆبونەوەکەیان هەڵدەبژێرن؟

سەرۆکی ئەمەریکا و سەرۆکی ڕوسیا شوێنی ئەنجامدانی کۆبونەوە چاوەڕوانکراوەکەیان دیاری دەکەن و دەیانوێت سعودیەیان بۆ ئەنجامدانی لوتکەکە هەڵبژارێرن. 
چەندین فاکتەری جیاواز بۆ دیاریکردنی سعودیە هەن کە دیارترینیان پەیوەندییە هاوسەنگەکانی ڕیازە لەگەڵ واشنتن و مۆسکۆ و هەر دوو سەرۆکەکە قبوڵیانە. 
دۆناڵد ترامپ لە دوای دەست بەکاربوونیەوەی وەک سەرۆکی ئەمەریکا یەکەم پەیوەندی تەلەفۆنی لەگەڵ ڤلادیمیر پوتین سەرۆکی ڕوسیا ئەنجامدا و ماوەی کاتژمێر و نیوێک قسەیان کرد. 
دۆخی ئۆکرانیا، ڕۆهەڵاتی ناوەڕاست، وزە، دۆلار، ژیریی دەستکرد و چەندین بابەتی دیکە تەوەری پەیوەندییەکەیان بووە. 
ترامپ و پوتین ئامادەییان بۆ کۆبونەوە لەگەڵ یەکتر نیشانداوە و ئێستا ئامادەکاری بۆ کۆبونەوەکە دەکەن، سەرۆکی ئەمەریکا ڕاگەیاندووە، "پێدەچێت لە سعودیە لەگەڵ پوتین کۆببمەوە". 
بەپێی کۆشکی کرێملن پوتین لەبارەی کۆبونەوە بە ترامپی وتووە، "هەموو هێورکردنەوەیەک پێویستی بەوەیە کێشەکان لە ڕەگەوە چارەسەر بکرێن".
بۆچی سعودیەیان هەڵبژارد؟ 
سعودیە زەمینەیەکی بێلایەن و دیپلۆماسی هەیە بەتایبەت لە نێوان ڕوسیا و ئەمەریکادا و پەیوەندییە ستراتیژییەکانی لە نێوان هەردوو وڵات پاراستووە.
ئەم ڕۆڵەی سعودیە ڕێگە خۆشکەرە بۆ ئەوەی وڵاتەکە بتوانێت بێتە مەکۆی کۆبونەوەی لوتکەی نێوان ئەمەریکا و ڕوسیا کە دوو جەمسەری سیاسی دژ بە یەکترن. 
هەڵوێستی سعودیە تەنها لە کێشەکانی ئەمەریکا و ڕوسیادا بێلایەنانە نەبووە، بەڵکو ڕیاز بە سیاسیەتێکی هاوسەنگ مامەڵە لەگەڵ گفتوگۆکانی چەکی ئەتۆمی و سیاسەتەکانی وزەی جیهانی دەکات. 
سعودیە لەگەڵ پێگە جوگرافی و سیاسییەکەی، پێگەیەکی بەهێزی ئابورییە، وڵاتەکە یەکێک لە گەورەترین بەرهەم هێنەرانی نەوت هاوشانی ڕوسیا ئەندامی هاوپەیمانی  'ئۆپێک'ە و سیاسەتەکانی کەرتی وزەی کاریگەری ڕاستەوخۆی لەسەر بازارەکانی جیهان لەناویاندا ڕوسیا و ئەمەریکا هەیە.
سعودیە ئەگەر لە ڕوی ئابوری و وزەوە لە ڕوسیاوە نزیک بێت، ئەوا وڵاتەکە لە ڕوی سەربازیی بۆ بازرگانی چەک، بەرگری و شەڕی تیرۆر هاوبەشێکی گەورەی ئەمریکایە.
هاوبەشێتی ئەمەریکا و سعودیەوە کاریگەری گەورەی لەسەر پێگەی سەربازی ڕیاز هەبووە، ئێستا وڵاتەکە توانی بەرگریکردن لە خۆی هەیە و دەتوانێت لە کەشێکی گونجاودا ئاسایشی کۆبونەوە گرنگەکە دابین بکات. 
پەیوەندییەکانی پوتن و ترامپ لەگەڵ ئیمارات و سعودیە
لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوو ترامپ و پوتین پەیوەندی دۆستانەیان لەگەڵ فەرمانڕەواکانی سعودیە پەرەپێداوە، ئەوەیش وایکردووە ئەو وڵاتە وەک شوێنێکی دڵخوازی هەردوو سەرۆکەکە بۆ کۆبونەوە سەیر بکرێت. 
محەمەد بن سەلمان، شازادەی جێنشینی سعودیە، یەکەم سەرۆکی دەوڵەتی بیانی بوو کە پەیوەندی بە ترەمپەوە کرد و پیرۆزبای دووبارە هەڵبژاردنەوەی لێ کرد.
پوتین کە لە ساڵی 2023 سەردانی سعودیەی کرد، لە مانگی ئەیلولی ساڵی ڕابردوودا ڕایگەیاندبوو، سوپاسی محەمەد بن سەلمان دەکات کە یارمەتی ڕێکخستنی گەورەترین ئاڵوگۆڕی دیلەکانی ئەمریکا و ڕوسیای لە دوای جەنگی ساردەوە داوە.
پوتین و محەمەد بن سەلمان پەیوەندییەکی کەسی نزیکیان لە ساڵی 2015ەوە پەروەردە کردووە کاتێک شازادە بۆ یەکەمجار سەردانی ڕوسیای کردووە.
محەممەد بن سەلمان شازادەی سعودیە بە درێژایی شەڕی ئۆکرانیا بێلایەنیی پاراستووە و خۆیان لە پەیوەندیکردن بە ڕۆژئاوا لە ڕەخنەگرتن و سزادانی ڕووسیا بەدوور گرتووە. 
سەرۆکە عەرەبەکە تەنها ئەوەندەش نا بەڵکو پەیوەندییەکانی خۆشی لەگەڵ ڤلادیمێر پوتینی سەرۆکی ڕوسیا و ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی سه ڕۆکی ئۆکرانیا پاراستوه .
سعودییە تا ئێستا هیچ ئەندامی دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان نیە، کە فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ پوتین دەرکردووە، ئەمەش ڕێگری لە سەردانەکانی بۆ ژمارەیەک وڵات دەکات.

هەواڵ

سێشەممەی مووچە؛ حکومەتی عێراق بڕیار لەبارەی مووچەی هەرێمەوە دەدات؟

تا ئێستا حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی ناردنی پارەی مووچە بۆ هەرێمی کوردستان رێکنەکەوتوون، زانیارییەکان سێشەممە بە یەکلاییکەرەوە ناو دەبن. 

 سێشەممەی مووچە؛ ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە دەبێت و بەپێی زانیارییەکان بڕیارە لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیار لەسەر رێککەوتنی هەولێر و بەغدا بدرێت. 

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Mic، هەردوو حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان رەشنووسی رێککەوتنێکیان ئامادە کردووە کە پرسی داهاتەکان، بەجێکردنی مووچە و دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە خۆ دەگرێت. 

تا ئێستا هیچ کام لە هەولێر و بەغدا زانیاریی فەرمییان لەبارەی ئەو رەشنووسەوە بڵاونەکردوەتەوە، بەڵام بەپێی سەرچاوەکان لە هەردوو حکومەت چاوەڕوان دەکرێت، ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە سێشەممەی مووچە بێت و حکومەتی عێراق لەبارەی ناردنییەوە بڕیار بدات. 

کێشەی نەناردنی پارەی مووچە لەلایەن بەغداوە بۆ هەرێمی کوردستان  ئەو کاتە سەری هەڵدا کە وەزارەتی دارایی عێراق بە نوسراوێک هەرێمی کوردستانی ئاگادار کردەوە کە هیچ بڕە پارەیەکیان لە یاسایی بوودجەدا نەماوە تا بۆیانی بنێرن. 

بەپێی زانیارییەکان، حکومەتی عێراق بەڵێنی داوە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە پارەی مووچەی مانگی ئایار بەشێوەی سولفە رەوانەی هەرێمی کوردستان بکات، بەڵام ئەگەر هەیە شێوازی ناردنەکەی لە سولفەشەوە بگۆڕێت بۆ شێوازی دیکە. 

بەپێی ئەو زانیارییانەی لەبارەی رەشنووسەکەوە دەستی  دیجیتاڵ میدیای Mic کەوتووە، هەرێمی کوردستان بە رادەستکردنی نەوت و داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان پابەند دەکرێت. 

هەرێمی کوردستان لە سەرەتادا دەبێت مانگانە نزیکەی 300 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ بکات، تا لە رێگەی ئەو کۆمپانیا عێراقییەوە هەناردەی دەرەوە بکرێتەوە. 

پرسی بەجێکردن یان بە بانکیکردنی مووچەش یەکێکی دیکەیە لە تەوەرەکانی ئەو رەشنووسە سەرەتاییەی کە لە نێوان هەردوو حکومەت ئامادەکراوە. 

هەرێمی کوردستان پێویستە مووچەی سەرجەم مووچەخۆران بە بانکی بکات و هەژماری بانکیان لە بانکە رێگە پێدراوەکانی هەرێمی کوردستان بۆ بکاتەوە. 

چاوەڕوان دەکرێت، کردنەوەی هەژمارە بانکییەکان  لە چوارچێوەی پڕۆژەی "هەژماری من"دابن، وەک ئەوەی کاروان یاروەیس لە زاری پارێزگاری بانکی ناوەندییەوە رایگەیاندووە،" هەژماری من هەر تەوتینە و جیاوازیی نییە". 

مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان زیاتر لە 60 رۆژە چاوەڕانی دابەشکردنی مووچەن، دوایین مووچە کە لە هەرێمی کوردستان دابەشکراوە مووچەی مانگی نیسان بووە کە 18ـی ئایاری 2025 کۆتا رۆژی دابەشکردنیی بووە و لەوکاتەوە هیچ مووچەیەک دابەش نەکراوە.