بنکۆڵکاری

40 ڕۆژ تێپەڕ دەبێت.. دوو دۆسیە لەبارەی گیانلەدەستدانی وریا حەمەکەریم کراونەتەوە

40 رۆژ بەسەر کۆچیی دوایی رۆژنامەنوس وریا حەمەکەریم تێپەڕ دەبێت، دوو دۆسیە لەبارەی گیانلەدەستدانی کراونەتەوە و دادگا دەیەوێت لایەنی کەمتەرخەم سزا بدات.

40 رۆژ بەسەر کۆچیی دوایی رۆژنامەنوس وریا حەمەکەریم و وەرزشوانێک لە روداوێکی هاتوچۆدا لەسەر رێگای سلێمانی - عەربەت تێپەڕ دەبێت. 
دادگا دوو دۆسیەی جیاوازی لەسەر روداوەکە کردوەتەوە، یەکێکیان تایبەتە بەو بارە قاچاخەى ئۆتۆمبێلە بارهەڵگرەکە هەڵیگرتبوو، ئەوەى دیکەش تایبەتە بە سکاڵاى کەسوکارى وریا حەمەکەریم لەسەر شۆفێرەکە. 

دۆسیەی روداوەکە
بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست Mic کەوتوون، لە رۆژی روداوەکەوە بە بڕیاری دادوەر شۆفێری ئەو بارهەڵگرەی بووەتە هۆکاری روداوەکە دەستگیرکراوە و لێکۆڵینەوە لەگەڵیدا بەردەوامە.
بە بڕیاری دادوەر، "پشکنینى جەستەیی بۆ خوێنى شۆفێرەکە کراوە کە ئایا لەکاتى شۆفێریەکەیدا هیچ ماددەیەکى هۆشبەرى خواردووە کە بووبێتە هۆى لەدەستدانى کۆنتڕۆڵ یاخود نا، بەڵام دەرکەوتووە کە هیچ ماددەیەکى هۆشبەر یان کحول لەجەستەیدا نەبووە".
بەپێی زانیارییەکان شۆفێرەکە لە لێکۆڵینەوەکاندا هۆکارى رووداوەکەى بۆ لەدەستدانى کۆنتڕۆڵ گەڕاندووەتەوە، بەڵام گومان دەکرێت خەوی لێکەوتبێت. 

ڕۆژی 6ـی شوباتی 2025، وریا حەمەکەریم و وەرزشوانێک بەهۆی روداوێکی هاتوچۆوە لە سەر رێگای سلێمانی - عەربەت کە بارهەڵگرێک هۆکارەکەی بوو گیانی لەدەستدا، هەر ئەو کات Mic لە زاری سەرچاوەیەکی ئەمنییەوە ئاشكرای کرد، شۆفێری ئەو بارهەڵگرەی لەگەڵ ئۆتۆمبێلی ڕۆژنامەنوس وریا حەمە کەریم توشی ڕوداوی هاتووچۆ بووە هەڵگری ڕەگەزنامەی ئێرانییە و ئۆمبێلەکەشی هەڵگری ژمارەی هەمان وڵاتە.

دۆسیەی بارە تەماتەکە
دۆسیەی دووەم لەسەر روداوی گیانلەدەستدانی وریا حەمەکەریم تایبەتە بە ئەو بارهەڵگرەی بارەکەی هەڵگرتووە، بەپێی ئەو زانیارییانەی دیجیتاڵ میدیای MIC لە دادگای کەلاری وەرگرتووە، داواکاری گشتی شارەزور دۆسیەیەکی ئاڕاستەی دادگای دەستپاکی کەلار کردووە، لەبارەی ئەو بارە تەماتەیەی کە بارهەڵگرەکەی بووە هۆی گیانلەدەستدانی وریا حەمە کەریم. 

ئەگەرچی بەپێی ئەو زانیارییانەی کە Mic لە هێزە ئەمنییەکانی وەرگرتووە، شۆفێری بارهەڵگرەکە لە بەردەم دادوەری لێکۆڵینەوەدا لە یەکەم وتەیدا رایگەیاندووە، "بەشێوەیەکی فەرمی لە مەرزی نێودەوڵەتی پەروێزخانەوە هاتووەتە هەەرێمی کوردستان"، بەڵام 
بەپێی زانیارییەکانی Mic، دۆسیەکە دژی دەروازەی مونزرییەی خانەقینە و ئەو دەرەوازەیە وەک دەرەوازەی هێنانی تەماتەکە دیاریکراوە. 

MIC دەزانێت بەشێکی دۆسیە یاسایەکە، دژی ئەو بازرگانەی عەلوەی سلێمانییە کە بارە تەماتەکەی بۆ هاتووە کە دوای رودوەکەش خۆی نەکردوەتە خاوەنی. 
هۆکاریکردنەوەی ئەم سکاڵا یاساییە بۆ ئەوە دەگەرێتەوە، ڕوداوی گیانلەدەستدانی وریا حەمە کەریم لە روداوە هاتوچۆیەدا کە بارهەڵگرێکی تەمامەت هۆکاری روداوەکە بووە تەنها دوای 10 ڕۆژ لە بڕیارێکی وەزارەتی کشتوکاڵی هەرێمی کوردستان بوو بۆ قەدەغەکردنی هاوردەی تەماتە لە دەرەوەی وڵاتەوە. 
بەپێی نوسراوێکی وەزارەتی کشتوکاڵی هەرێمی کوردستان کە ڕۆژی 22ـی کانوونی دووەمی 2025 دەرچووە، لە 26ـی کانوونی دووەمی 2025 تا کاتێکی نادیار هاوردەکردنی تەماتە قەدەغە دەکرێت.

وریا حەمە کەریم 
وریا حەمە کەریم لە ساڵی 1987 لە دایکبووە، باوکی خۆی نەبینووە و بەهۆی کیمیابارانکردنی هەڵەبجەوە گیانی لەدەستداوە. 
وریا تاقانەی خێزانەکەی بووە، لە دوای کۆچیی دوایی باوکییەوە لەگەڵ دایکی ژیاوە، ژیانی هاوسەری پێکهێناوە و خاوەنی دوو منداڵ بووە.   
وریا حەمە کەریم ماوەی 12 ساڵە لە کەناڵی ئێن ئاڕتی کار دەکات کە لەلایەن جوڵانەوەی نەوەی نوێوە خاوەندارێتی دەکرێت.              

هەواڵ

تا کەی مووچە نایەت؟… وردەکاریی ناکۆکیەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق ئاشکرا دەبێت

هەرێمی کوردستان و عێراق لەسەر بڕ و شێوازی رادەستکردنی نەوت بە سۆمۆ، بڕی داهاتی ناوخۆ و وادەی دابەشکردنی مووچە ناکۆکن و هەردوولاش پێداگیری لەسەر داواکارییەکانی خۆیان دەکەنەوە. 

دەقی پێشنیازەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق بۆ رێککەوتن لەسەر پرسی نەوت، داهاتی نانەوت و مووچە بڵاودەکرێتەوە و وردەکاریی ناکۆییەکانیان ئاشكرا دەبێت. 

سەبارەت بە پرسی هەنارەکردنی نەوت، هەرێمی کوردستان دوو پێشنیازی پێشکەش کردووە، یەکەمیان تایبەتە بە بەشداریکردنی کۆمپانیاکان و دووەمیان بەشدارینەکردنی کۆمپانیاکانە کە لە هەردوو پێشنیازەکەدا ئامادەیی بۆ دەستبەجێ رادەستکردنی نەوت بە کۆمپانیای سۆمۆ دەربڕیووە. 

لە حاڵەتی بەشداریکردنی کۆمپانیاکان و رێککەوتنی هەولێر و بەغدا  لەسەر کاری لیژنە هاوبەشە تەکنییکییەکان، حکومەتی هەرێمی کوردستان ئامادەیی دەربڕیووە دوای لێدەرکردنی پێویستی ناوخۆ بەرهەمی نەوت رادەست بکات. 
لە رەشنووسەکەی هەرێمی کوردستاندا، بەرهەمی ئێستای نەوت بە 282 هەزار بەرمیلە لە ڕۆژێکدا دیارییکراوە، کە 65 هەزار بەرمیلی ڕۆژانە بۆ بەکاربردنی ناوخۆیی تەرخانکراوە.

لە حاڵەتی بەشدارینەکردنی کۆمپانیاکانیشدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشنیازی رادەستکردنی  100 هەزار بەرمیل نەوتی ڕۆژانەی کردووە بە کۆمپانیای سۆمۆ تا ئەو کاتەی لەسەر بنەمای کاری لیژنەی تەکنیکی هاوبەش ڕێککەوتن دەکرێت.
هەرێمی کوردستان لە پێشنیازەکانیدا پێداگیرە لەسەر ئەوەی بەکاربردنی ناوخۆیی لە ئەستۆی هەرێمی کوردستان دەبێت کە بڕەکەی بە 65 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە خەمڵاندووە. 

پرسی داهاتە نانەوتییەکانیش کە خاڵێکی دیکەی ناو رەشنووسەکەیە هەرێمی کوردستان پێداگیرە لەسەر ئەو شێوازەی لە رابردوو بۆ رادەستکردنی داهاتی ناونەوتی پەیڕەو کراوە، هەر بۆیە پێشنیازی کردووە، 50% لە ڕسوماتی گومرگی و باجی دەروازەکان بە حکومەتی فیدراڵ بدرێت. 
حکومەتی هەرێمی کوردستان لە دەقی پێشنازەکانیدا کە لەو رەشنووسەدا لەسەر پرسی مووچە هەیە، داوای دەستبەجێ خەرجکردنی مووچە دەکات، ئەوەیش بە پشت بەستن بە بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی. 
دادگای فیدراڵی لە بڕیارەکانی ساڵی 2023دا کە هەرێمی کوردستان وەک نمونە باسی کردووە، جەخت دەکاتەوە کە ناکۆکیی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان نابێت ببێتە هۆکار بۆ پشتگوێخستنی خەرجکردنی مووچەی هەرێمی کوردستان لە کاتی خۆیدا. 

حکومەتی عێراق داوای هەموو نەوتی هەرێمی کوردستان دەکات
حکومەتی عێراقی لە پێشنیازەکانیدا بۆ رادەستکردنی نەوت لەگەڵ هەرێمی کوردستان ناکۆکە و پێشنیازی دەستبەجێ رادەستکردنی تەواوی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستانی کردووە بە کۆمپانیای سۆمۆ کە خۆی بە 236 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە خەمڵاندوویەتی.

لە قۆناغى دووەمدا کە هاوکات لەگەڵ قۆناغى یەکەم دەبێت بۆ ماوەى مانگێک جێبەجێ بکرێت، دەبێت وەزارەتى نەوتى عێراق بە هەماهەنگى لەگەڵ وەزارەتى سامانە سروشتییەکان بڕى راستەقینەى نەوت بۆ بەکارهێنانى ناوخۆیی هەرێم دیارى بکات.

داهاتە نانەوتییەکانیش خاڵێکی دیکەی ناکۆکیی نێوان هەولێر و بەغدایە، هەرێمی کوردستان پێشنیازی پێدانی نیوەی داهاتەکان دەکات، بەڵام عێراق مەرجی هەیە و پێشنیازی کردووە مانگانە داهاتەکەی پێبدرێت بە مەرجێک نابێت لە 200 ملیار دینار کەمتر بێت. 
حکومەتی عێراقی لە پێشنیازەکانیدا بۆ چارەسەرکردنی کێشەی مووچە، پێشنیازی پێکهێنانی لیژنەیەکی کردووە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان لە ماوەیەک کەمتر لە 90 رۆژدا، دواتر تەمویلکردن بە شێوەیەکی یەکجارەکی دەبێت.

حکومەتی عێراق پێشنیازیشی کردووە بە پێکهێنانی لیژنەیەکی یاسایی و تەکنیکی هاوبەش لەنێوان هەردوو حکومەت بۆ هەموارکردنی ماددەی (13/سێیەم)ی یاسای بودجە.

خەرجکردنی مووچە کێشەیەکی دیکەی نێوان هەردوو حکومەتە، حکومەتی هەرێمی کوردستان داوای دەستبەجێ خەرجکردنی دەکات، بەڵام حکومەتی عێراق بە مەرجیجێبەجێکردنی بڕگەکانی یەکەم، دووەم، سێیەم و چوارەم ناو رەشنووسەکەی لەلایەن هەرێمەوە و دوای ڕەزامەندیی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق ئامادەیی دەبڕیووە پارە بۆ مووچە خەرج بکات. 

حکومەتى عێراق لە پێشنیازەکانیدا جەختی لە پێکهێنانى لیژنەیەک کردوەتەوە بۆ پرسی بەجێکردن یان بە بانکیکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان.

تا کەی مووچە نایەت؟
رەشنووسەکەی نێوان هەولێر و بەغدا دەریدەخات ناکۆکییەکان قوڵ و ئاڵۆزن تا یەکلایی بوونەوەیان حکومەتی عێراق ئامادە نییە پارەی مووچە بنێرێت.
ئێستا هەموو ئومێدی مووچەخۆران بەو لیژنەیەیە کە حکومەتی عێراق بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی هەولێر و بەغدا لە پێنج وەزیر پێکیهێناوە کە بڕیارە لە 9ـی تەمووزەوە دەست بە گفتوگۆ لەگەڵ هەرێمی کوردستان بکەن.