بنکۆڵکاری

ناکۆکییەکان پەکیانخستووە … نزیکەی دوو ساڵە هەرێمی کوردستان بێ پەرلەمانە

نزیکەی دوو ساڵە هەرێمی کوردستان بەبێ پەرلەمانە و حکومەت لە ژێر هیچ چاودێرییەکدا نییە، ئەگەرچی هەڵبژاردنی نوێ ئەنجام دراوە بەڵام بەهۆی رێککنەکەوتنی لایەنە سیاسییەکانەوە نەتوانراوە پەرلەمان کارا بکرێت. 

زیاتر لە پێنج مانگە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ئەنجامدراوە، بەڵام بەهۆی رێککنەوکەوتنی لایەنەکانەوە نەتوانراوە پەرلەمان چالاکراوە تا ئەرکەکانی خۆی جێبەجێ بکات. 

رۆژی 20ـی تشرینی یەکەمی 2024، هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەچوو، رۆژی 2ـی کانوونی یەکەمی هەمان ساڵ یەکەم دانیشتنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان بۆ سوێندخواردنی پەرلەمانتارانی نوێ بەڕێوەچوو. 

هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان بە رێککەوتنی سیاسی لایەنەکان دەبێت، بەهۆی رێککنەکەوتنی لایەنەکانەوە تا ئێستا نەتوانراوە دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان هەڵبژێردرێت.

پارتی و یەکێتی کە لە کابینەی داهاتوودا دەبنە دوو پێکهێنەری سەرەکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، رەشنوسی کۆتایی دیدگای حکومەتی هەرێمی کوردستانیان تەواو کردووە، بەڵام مانگی نیسانی داهاتوو دەست بە دابەشکردنی پۆستەکان دەکەن. 

ماددەی 56ـی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ئەرکەکانی پەرلەمانی کوردستانی بەسەر چەند خاڵیکدا دابەشکردووە، کە گرنگترینیان یاسادانان و چاودێریکردنی کارەکانی دەسەڵاتی جێبەجێکردنە(حکومەت) لەگەڵ متمانەدان بە سەرۆکی حکومەتی نوێ و وەزیرانی کابینەکەی، پەرلەمانی کوردستان دەسەڵاتی متمانەدان بە حکومەتی هەیە و دەسەڵاتیشی هەیە متمانە لە حکومەت وەرگرێتەوە.

لە دوای بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی پەرلەمانی کوردستان هیچ کام لەم ئەرکانەی جێبەجێنەکردووە و هەموو چالاکییەکانی ڕاگرتووە، دەسەڵاتی جێبەجێکردنی هەرێمی کوردستانیش بەبێ چاودێریکردن کارەکانی بەردەوامە. 

حکومەتی هەرێمی کوردستان بەبێ چاودێری پەرلەمان تاوتوێی چارەسەرکردنی کێشە داراییەکانی لەگەڵ بەغداد کردووە، ئێستاش سەرقاڵی پرسی بنەجێکردنی موچەی موچەخۆران و فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانە.

بەشێک لە هاوڵاتییان بۆچوونیان وایە، پەرلەمانی کوردستان لە کاتی کارابوونیشدا نەیتوانیووە وەک پێویست ئەرکەکانی جێبەجێ بکات و بەردەوام لە بەردەم دەسەڵاتی جێبەجێکردندا لاواز بووە.

بەشێکی دیکەش لە هاوڵاتییان وێرای ڕەخنەکانیان لە پەرلەمان بەڵام هێشتا بوونی بە گرنگ دەزانن و بۆچوونیان لەو کەسانەوە نزیک کە بوون و ڕۆڵی پەرلەمان بە گرنگ دەبینن.

چاوەڕوانییەکان بەو ئاڕاستەیەن، کارابوونەوەی پەرلەمانی کوردستان هاوکاتی کوژاندنەوەی مۆمی دوو ساڵەی راگرتنی کارەکانی دامەزراوەکە دەبێت. 

کۆتا دانیشتنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان ڕۆژی 22ـی ئایاری 2023 بەڕێوەچوو کە تایبەت بوو بە كاراكردنه‌وه‌ى کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و راپرسیی هەرێمی کوردستان.

پارتی ئامانجی بوو، کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و راپرسیی هەرێمی کوردستان کارا بکاتەوە و هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لەو ڕێگەیەوە ئەنجام بدرێت، یەکێتیش ئەوەی ڕەتدەکردەوە.

ئەگەرچی دانیشتنی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەچوو بەڵام بە شەڕی دەستەویەخەی پەرلەمانتارانی پارتی و یەکێتی کۆتاییهات و ئەو دانیشتنە بووە کۆتا دانیشتنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان. هەر ئەو دانیشتنەش دەرگای گەڕێکی نوێی بەسەر ململانێکانی پارتی و یەکێتیدا کردەوە، پارتی دانیشتنەکەی بە یاسایی و یەکێتیش دانیشتنەکەی بە نایاسایی وەسف دەکرد.

ڕۆژی 30ـی ئایاری 2023، دادگای فیدراڵی فیدراڵی عێراق لەسەر بنەمای دوو سکاڵای یوسف محەمەد سەرۆکی خولی چوارەمی پەرلەمانی کوردستان و جوڵانەوەی نەوەی نوێ بڕیاریدا بە کۆتاییهێان بە کارەکانی پەرلەمانی کوردستان. دادگاکە ڕاشیگەیاند،" هەر بڕیارێک لە 6ـی تشرینی دووەمی2022ـەوە لە پەرلەمانی کوردستانەوە دەرچووبێت نایاسایی و نادەستوورییە".

ئەگەرچی سەرۆکایەتییەکانیی دیکەی هەرێمی کوردستانیش لە پەرلەمانەوە متمانەیان وەرگرتووە بەڵام هەرێمی کوردستان تەنها بە کۆتایهێنان بە کارەکانی پەرلەمانەوە پابەندبوو. 

هەواڵ

بەریتانییەکان بۆچی لەگەڵ سەرکردایەتی سیاسی کورد کۆبوونەوە؟

بەریتانییەکان بە شاندێکی سەربازی و سیاسییەوە دۆخی ئەمنی و ئابورییان لەگەڵ بەرپرسانی باڵای هەرێمی کوردستان تاوتوێ کرد و رایانگەیاند، وەڵاتەکەیان ئامادەی هەموو هاوكارىی و پشتيوانييه‌كە بۆ پاراستنى ئاسايش و سه‌قامگيريى عێراق و هه‌رێمى كوردستان.

شاندێکی سەربازی و سیاسی بەریتانیا لە یەک رۆژدا بە جیا لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی، بافڵ تاڵەبانی، مەسرور بارزانی و قوباد تاڵەبانی کۆبوونەوە و دۆخی ئەمنی و ئابورییان تاتوێ کرد. 

هێرشە درۆنی سەر کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان، رێککەوتنی هەولێر و بەغدا، هەڕەشەکانی داعش و پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەریتانیا لە گرنگترین تەوەرەکانی گفتوگۆ بوون.

شاندەکەی بەریتانیا کە پێکهاتبوون لە جێگرى ئه‌دميراڵ ئێدوارد ئالگرين، ڕاوێژكارى باڵاى به‌ريتانيا بۆ ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست و باكورى ئەفریقا و له‌ ژماره‌يه‌ك ڕاوێژكار و كونسوڵى گشتيى به‌ريتانيا له‌ هەولێر، پەیامی پشتیوانی لەندەنیان بۆ هەولێر دووپاتکردەوە. 

نێچيرڤان بارزانى لەمیانی کۆبوونەوەی لەگەڵ شاندەکە داعشی وەک مەترسییەکی راستەقینە لە عێراق و سوریا ناوبرد، ده‌رباره‌ى هێرشه‌ درۆنييه‌كانيش بۆ سه‌ر هه‌رێمى كوردستان و به‌ ئامانجگرتنى ژێرخانى وزه‌ى له‌ هه‌رێمى كوردستان رایگەیاند، هەڕەشەن زيان بە ته‌واوى ئابووريى عێراق دەگەنن و پێویسته‌ ڕێگرى له‌و هێرشانه‌ بكرێت.

بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان یەکێکی دیکە بوو لەو سەرکردە سیاسییانەی کە لەگەڵ شاندەکەی بەریتانیا کۆبووەوە و ستایشی رۆڵی بەریتانیای لە شەڕی دژی داعش کرد و رایگەیاند، مەترسییەکانی تیرۆر لە عێراق و ناوچەکە کۆتایی نەهاتووە.

پەیوەست بە هێرشە درۆنییەکان و بەئامانجگرتنی ژێرخانی ئابووریی هەرێمی کوردستان، بافڵ تاڵەبانی وتی، ئەو هێرشانە مەترسییەکی گەورەن و دەبێت رێگرییان لێبکرێت و نەهێڵرێت ئارامی وڵاتەکە تێکبدەن.

مەسرور بارزانى، سه‌رۆكى حکوومەتی هه‌رێمى كوردستانیش بە شاندەکەی راگەیاندووە، پێویستە ڕێز لە قەوارەی دەستووریی هەرێمی کوردستان بگیردرێت و شایستە داراییەکانی خەڵکی کوردستان مسۆگەر بکرێت.

بارزانی بە پێویستی زانیووە، رێگری لە هێرشی درۆنی بۆ سەر کێڵە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان بکرێت و کۆتاییان پێبهێنرێت. 

قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستانیش لە کاتی کۆبوونەوەی لەگەڵ شاندەکەدا راگەیاند،پێویستە حکومەتی فیدراڵ لەسەر ئەم سیاسەتە بەردەوام بێت و هەموو لایەنەکانیش بۆ پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری عێراق بە وریاییەوە مامەڵە بکەن.

قوباد تاڵەبانی سەبارەت بە هێرشە درۆنییەکان و بە ئامانج گرتنی ژێرخانی ئابوری هەرێمی کوردستان ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، لەگەڵ ئەوەی لە ماوەکانی رابردوودا هەنگاوی باش نراوە بە ئاراستەی سەقامگیری عێراق، بەڵام دووبارەبوونەوەی ئەمجۆرە هێرشانە مەترسییە بۆسەر ئاسایش و سەقامگیری هەرێمی کوردستان و عێراقیش و هیواشی خواست ئەنجامدەرانی هێرشەکان بۆ رای گشتی ئاشکرا بکرێن و رووبەڕووی سزای یاسایی بکرێنەوە.