بنکۆڵکاری

ئیمامئۆغلۆ هاوسۆزی بۆ کورد دەردەبڕێت و چەپەڵەش بۆ سەرکەوتنی سوپای تورکیا لێ دەدات

ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ ئەو سیاسەتمەدارە تورکەیە لەلایەک هاوسۆزی کوردە و لەلایەکی دیکەشەوە دڵی لای ئەو سەربازە تورکانەیە کە هێرش دەکەنە سەر ناوچەکانی رۆژئاوای کوردستان. 

 ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ سەرۆکی گەورە شارەوانی ئیستەنبوڵ کە ئێستا بە بڕیاری دادگا و بە تۆمەتی "گەندەڵی" خراوەتە زیندانەوە، یەکێک لە دۆسییەکانی پەیوەستە بە کوردەوە. 

ئیمامئۆغڵو جیاواز لە تۆمەتی "گەندەڵی"، لە دۆسیەیەکی دیکە بە هاوکاریکردنی پەکەکە تۆمەتبارکراوە و گوایە "هەلی کاری ڕەخساندووە" بۆ ئەندامانی پەکەکە تا لە دامەزراوەکانی شارەوانیی گەورەشاری ئیستانبوڵ کار بکەن.

پارتی گەلی کۆماری - جەهەپە ئەکرەم ئیمامئۆغلۆی وەک کاندیدی پارتەکەی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیا کاندید کردووە، کە بڕیارە ساڵی 2028 بەڕێوەبچێت. 

ئیمامئۆغلۆ لە هەڵبژاردنەکەدا چاوی لە دەنگی کوردە، چونکە لە دوو هەڵبژاردنی رابردوودا بە دەنگی کورد و هەماهەنگیکردن لەگەڵ پارتی دیموکراسی گەلان - هەدەپە توانیویەتی هەڵبژاردن لە کاندیدی پارتی داد و گەشەپێدان - ئاکپارتی بباتەوە. 

سیاسەتمەدارە گەنجەکەی جەهەپە، خاوەنی هەڵوێستی جیاوازە بەرامبەر بە کورد، لە چەند هەڵوێستێکدا پشتیوانی کوردی کردووە، لە هەندێک حاڵەتی دیکەش هاوشێوەی تورکە رەگەز پەرستەکان مامەڵەی لەگەڵ دۆسیەی کورددا کردووە. 

حەوت ساڵی رابردوو لەگەڵ خۆکاندیدکردنی بۆ پۆستی سەرۆکی شارەوانیی گەورەشاری ئیستانبوڵ، ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ روبەڕوی  شەڕێکی دەرونیی بەرفراوانی ئاک پارتیی دەسەڵاتدار و مەهەپەی هاوپەیمانی بووەوە و تۆمەتباریان کرا بە هاوکاریکردن و هەماهەنگی کردن لەگەڵ پەکەکە تا بتوانێت لە هەڵبژاردنەکەدا سەرکەوتن بە دەستبهێنێت. 

ئاکپارتی و مەهەپە لە هەڵبژاردنی شارەوانییەکانی تورکیا لە ساڵی 2019 بە ئامانجی  راکێشانی سۆزی تورکە نەتەوە پەرستەکان بوو، بۆ ئەوەی هەڵبژاردنی شارەوانییەکان ئیستەنبوڵ لە جەهەپە ببنەوە، دوای دووبارەکردنەوەی هەڵبژاردن و بڵاوکردنەوەی نامەیەکی ئۆجالانیش کە داوای لە دەنگدەرانی کورد کردبوو، نەبنە بەشێک لەو جەمسەرگیرییەی لەنێوان بەرەی ئۆپۆزسیۆن و دەسەڵات دروست بووە، بەڵام ئەکرەم ئیمامئۆغڵو توانی هەڵبژاردن بباتەوە. 

لە رووی مێژووییەوە، سەردەمی کەمال کڵچدارئۆغلۆ و ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ سەردەمێکی نوێی نزیک بوونەوەی جەهەپە و کورد دادەنرێت، لە ژێر کاریگەری ئەواندا گۆڕانکاری بە ئاڕاستەی پشتیوانیکردن لە دیالۆگ بۆ پرسی کورد رویداوە. 

ئیمامئۆغڵو دیالۆگ بە چارەسەری بنەڕەتی کێشەی کورد لە تورکیا دەزانێت، پێشبینیش دەکات کە پرسی کورد لە ڕێگەی چاکسازی دیموکراسی و سیاسەتی گشتگیرەوە چارەسەر دەکرێت، هەمیشەش جەختدەکاتەوە لە چارەسەرکردنی پرسی کورد لە رێگەی دیالۆگی رون لەناو پەرلەمانی تورکیادا. 

ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ لە چەند وێستگەیەکی جیاوازدا پشتیوانی دۆزی کوردی لە باکوری کوردستان کردووە، بە تایبەت لە پرسی دانانی قەییوم بۆ شارەوانییە کوردەکان، پشتیوانیکردن لە زمانە جیاوازەکانی تورکیا لە ناویاندا زمانی کوردی، وەک پشتوانییەکیش بۆ نەورۆز هەندێک کات بە زمانی کوردی پیرۆزبای جەژنی نەورۆزی کردووە. 

ناکۆکییەکانی ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ و رەجەب تەیب ئەردۆغان هەمیشە ئیمامئۆغلۆی وەک دۆستی کورد نیشاندوە، لە هەندێک حاڵەتیشدا جەهەپە پرسی کوردی بۆ دژایەتی کردنی ئەردۆغان بەکارهێناوە. 

رۆژی 18ـی ئاداری 2025، ئەکرەم ئیمامئۆغڵو تەنها یەک رۆژ پێش دەستگیکردنی لە ئامەد لەبارەی پرسی کورد و بردنەوەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتییەوە رایگەیاند،" ئەگەر ئەو ببێت بە سەرکۆماری تورکیا هیچ جیاکارییەک ناهێڵێت لە نێوان کورد و تورک و عەلەوی و سوننەکاندا، سیاسەتی دانانی قەییوم بۆ شارەوانییەکان کۆتایی دێت و سەڵاحەدین دەمیرتاش ئازاد دەکرێت". 

ئەگەرچی ئەکرەم ئیمامئۆغلۆ هەڵوێستی رونی بەرامبەر دەم پارتی، سەڵاحەدین دەمیرتاش، زمانی کوردی و نەورۆز هەبووە، بەڵام بە ئێستاشەوە نەیتوانیووە بە راستەخۆ باسی عەبدوڵا ئۆجالان رێبەری زیندانیکراوی - پەکەکە و پارتەکەی بکات، تەنها پشتیوانی دوایین پەیامی ئۆجالانی بۆ پرۆسەی ئاشتی کردووە. 

هەموو کات، هەڵوێستەکانی ئیمامئۆعڵو بۆ کورد پشتیوانی نەبوون، بەڵکو لە چەند وێستگەیەکیشدا دەستی بۆ برینی کورد بردووە و راستەوخۆ و ناراستەوخۆ ئازاری کوردانی باکوری کوردستانی داوە. 

ساڵی 2019، دوای سەرکەوتن و بردنەوەی شارەوانی ئیستەنبوڵ ئەکرەم ئیمامئۆغڵو وەک ئاماژەیەک بۆ بەهێزی خۆی رایگەیاند، ئەو نەوەی عوسمان تۆپاڵە .

عوسمان تۆپاڵ ساڵی 1883 لە کەنارەکانی دەریای رەش لە دایکبووە، یەکێک بووە لە فەرماندە سەبازییەکانی تورکیا بە تایبەت لە ساڵی 1900 تا لە سێدارەدانی بە بڕیاری مستەفا کەمال ئەتاتورک لە سالی 1923 بە تۆمەتی کوشتنی ئەندامێکی پەرلەمانی تورکیا.

عوسمان تۆپاڵ رۆڵی بەرچاوی هەبووە لە سەرکەوتکردنی راپەرینی کورد لە باکوری کوردستان بە تایبەت لە ساڵی 1921 لە ناوچەکانی سیواس و ئەرزنجان. 

راپەرینی ناوچەی کۆچگیری (سیواس و ئەرزنجانی ئیستا) کە لە ساڵی 1921 وەک گەورەترین راپەرینی کورد لە باکوری کوردستان بووە، لەلایەن عوسمان تۆپاڵ-ەوە سەرکەوتکراوە. 

مێژووی عوسمان تۆپاڵ، نیگەرانی کوردی بەرامبەر لێدوانەکەی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو لێکەوتەوە، سڕی ساکک پەرلەمانتاری کورد رایگەیاند، ئەکرەم ئیمامئۆغڵو بە شانازییەوە باسی ئەوە دەکات نەوەی فەرماندەیەکە کە بە توندترین شێوە ڕاپەڕینی کوردانی سەرکوت کردووەتەوە و دەستی سورە بە خوێنی هەزاران کورد لە شۆڕشی کۆچگیری لە 1921.

ساڵی 2019 کاتێک تورکیا دەستی بە هێرش کرد بۆ سەر ناوچەکانی گرێ سپی و سەرێ کانیێ کە ناوی نابوو "ئۆپەراسیۆنی کانیی ئاشتی"، ئەکرەم ئیمامئۆعڵو ڕایگەیاند، دڵ و هۆش و هەستیان لای سەربازانی تورکیایە و تاکە ئاواتیان ئەوەیە چی زووە ئەو ناوچانە کۆنتڕۆڵ بکرێن و هەمیشە لەگەڵ سوپای تورکیادان و نزا بۆ سەربازانی تورکیا دەکەن. ئەگەرچی ئیمامئۆعڵو هێرشەکانی بە هێنانەدی ئاشتی ناودەبرد، بەڵام لە ئاکامی ئەو هێرشە بەرفراوانەی تورکیا سەدان کورد کوژران و هەزارانی دیکە ئاوارە بوون.

سەرکەوتنی دووجارەیی ئیمامئۆعڵو وەک سەرۆک شارەوانی ئیستەنبوڵ بە پشتوانی کورد بووە، بەڵام هەرگیز خۆی لە قەرەی هاوپەیمانێتی راستەوخۆ لەگەڵ کورددا نەداوە و ترسی هەبووە لەلایەن دەنگدەرانی نەتەوە پەرستەوە پشتی تێ بکرێت و هێرشی بکرێتە سەر. 

خوێندنەوە و هەڵسەنگاندنەکان دەگەنە ئەو ئەنجامەی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو بە ئاشکرا دژە کورد نییە، بەڵام داکۆکیکارێکی بەهێزی مافەکانی کوردیش نییە، هەڵوێستە میانڕەوەکەی یارمەتی دەدات کە سەرنجی هەردوو دەنگدەری ناسیۆنالیست و کورد ڕابکێشێت، بەڵام هەندێک لە چالاکانی کوردی بێهیوا کردووە کە چاوەڕوانی پشتیوانی زیاتریان دەکرد.

هەواڵ

عێراق: سۆلار بۆ باڵەخانە حکومییەکان بەگەڕدەخرێت

حکومەتی عێراق هەوڵدەدات هاوڵاتیان هانبدات کارەبای بەرهەمهاتوو بە وزەی خۆر بەگەڕبخەن بەمەبەستی چارەسەرکردنی قەیرانی کارەبا لە وڵاتەکەدا، بۆ ئەومەبەستە پرۆژەیەکی نوێی راگەیاندووە بۆ کاراکردنی خزمەتگوزاریی سۆلار (بەرهەمهێنانی کارەبا بە وزەی خۆر) بۆ فەرمانگە حکومییەکان.

لە یەکەم قۆناغدا پرۆژەی سۆلار بۆ کۆشکی سەرۆکایەتی بەگەڕدەخرێت، پاشان لە یەکەم هەنگاودا زیاتر لە هەزار بینای حکومی لە بەغداد و پارێزگاکانی دیکە سۆلاریان بۆ دادەنرێت، وەک بەشێک لە ستراتیجی پشت بەستن بە وزەی خاوێن و نوێبۆوە.

نزیکەی دوو ساڵ لەمەوبەر لە سەرەتای دەستبەکاربوونی محەمەد شیاع سودانی، وەکو سەرۆکی حکومەتی عێراقی، پڕۆژەیەکی بە بڕی 90 ملیار دینار پەسەندکرد بۆ بەگەڕخستنی پرۆژەکانی سۆلار و سودوەرگرتن لە وزەی خۆر بۆ باڵەخانە حکومییەکان.

لە دوو ساڵی رابردوودا، بە سودوەرگرتن لە تواناکانی کەرتی تایبەت، کارەبای 546 باڵەخانەی حکومی کۆڕدرا بۆ وزەی نوێبۆوە، ئەوانیش باڵەخانەی پەرلەمانی عێراق و کۆشکی حکومەت.

لە مانگی شوباتی ساڵی ڕابردوودا، وەزارەتی نەوتی عێراق پڕۆژەیەکی نوێی لە کەرتی بەرهەمهێنانی کارەبا بە وزەی خۆر راگەیاند، بە ئامانجی کۆتاییهێنان بە قەیرانی دابینکردنی کارەبا بەهۆی لاوازی بەرهەمهێنانەوە کە بەزۆری پشت بە گازی هاوردەکراو لە ئێرانەوە دەبەستێت و زیاتر لە 35٪ ی پێداویستییەکانی عێراق پێکدەهێنێت.

لەو چوارچێوەیەدا، وەزارەتی کارەبای عێراق رێککەوتننامەیەکی لەگەڵ کۆمپانیای تۆتاڵ ئینێرجی مۆرکرد، بۆ دامەزراندنی وێستگەیەکی وزەی خۆر به توانای هەزار مێگاوات له بەسره، بەڕێوەبرایەتی وەبەرهێنانی بەسرە ئاشکرای کرد، کە تێچووی وەبەرهێنان بۆ پڕۆژەکە کە بەشێکە لە گرێبەستێکی 27 ملیار دۆلاری نزیکەی 820 ملیۆن دۆلارە.

رۆژی 20ـى ئایار، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق وێستگەیەکی وزەی خۆری کردەوە، کە تایبەتە بە کۆشکی حکومەت کە توانای بەرهەمهێنانی دوو مێگاوات کارەبای هەیە.

سودانی لە بەیاننامەیەکی فەرمیدا جەختی لەسەر گرنگی پڕۆژەکە کردەوە، لە کەمکردنەوەی بارگرانی سەر تۆڕی کارەبای نیشتمانی و وەبەرهێنانی وزەی خاوێنە لەپێناو زیادکردنی کاتژمێرەکانی دابینکردنی کارەبا، هەم بۆ هاووڵاتیان و هەم بۆ دامەزراوە پیشەسازییەکان.

راشیگەیاند، حکومەت پلانی هەیە سەرچاوەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا هەمەجۆر بکات و تاقیکردنەوەیەکی دەستپێکردووە، بە ئامانجی بەرهەمهێنانی 48.5 مێگاوات کارەبا لە بارەگای وەزارەتەکانی ناوخۆ و دارایی و نەوت و گواستنەوە و پلاندانان کە کۆی گشتی بەرهەمهێنانی 10.5 مێگاوات دەبێت.

لە سەرەتای ئەم هەفتەیەدا، سەرۆک وەزیران لەگەڵ تیمی نیشتمانی وزەی نوێبۆوە کۆبووەوە و ئاماژەی بە ئاسانکردنی ڕێوشوێنەکان و لابردنی بەربەستەکانی بەردەم ئەم پڕۆژە گرنگانە کرد، هاوکات دەرفەتی کارکردن بە کۆمپانیاکانی کەرتی تایبەت بە هەماهەنگی لەگەڵ کۆمسیۆنی باڵای هەماهەنگی نێوان پارێزگاکان دا.

هەروەها، رەزامەندی سەرەتایی درا بۆ دامەزراندنی دوو وێستگەی وزەی خۆر لە ناوچەکانی رەسافە و کەرخ بە توانای 20 مێگاوات بۆ هەر وێستگەیەک، جگە لەوەش وەزارەتی کارەبا دەستیکرد بە دامەزراندنی دوو وێستگەی دیکە بە توانای سێ مێگاوات هەریەکەیان وەک بەشێک لە پڕۆژەی وێستگەی کەناڵی سەربازی لە بەغدا.

ئەحمەد موسا، وتەبێژی وەزارەتی کارەبای عێراق بە رۆژنامەی العربیە جدیدی راگەیاند، وەزارەتی کارەبا پێشکەوتنی بەخۆیەوە بینیوە لە دانوستاندنەکان لەگەڵ کۆمپانیا تایبەتمەندەکان لە بواری دابینکردنی پەناڵ و پلێتە سۆلارییەکان، کارئاسانیییەکانیان پێ راگەیاندراوە بۆ ئەوەی لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق سود لە وزە خاوێنەکان وەربگیرێت.

باقر ساعدی، ئەندامی لیژنەی خزمەتگوزاری لە پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، کردنەوەی پڕۆژەی وزەی پاک لە کۆشکی سەرۆکایەتی و چەند شوێنێکی دیکە، لەڕێگەی تۆڕێکی پشت بەستن بە سۆلار، ئاماژەیەکی ڕونە بۆ ئاڕاستە و باوەڕی حکومەت بۆ گواستنەوەی تێڕوانینی خەڵک بۆ بەکارهێنانی وزەی خۆر لە دەستخستنی کارەبا و گەرمکەرەوەکان.

ساعدی ئاماژەی بەوەشکرد، ئەوەی حکومەت دەستی پێکردووە سەرەتایەکە بۆ خزمەتکردنی 1000 باڵەخانەی حکومەت لە پارێزگاکانی عێراق لە ساڵی 2025دا بۆ کارکردن بە سۆلار لە زووترین کاتدا، و ئەگەری فراوانکردنی پلانەکە هەیە بۆ زیاتر لە 5000 بینا لە ساڵانی داهاتوودا.