هەواڵ

عێراق ڕۆژانه ملیۆنێک دۆلار له دەستدەدات بەهۆی خۆڵبارینەوه

دیاردەی خۆڵبارین زیانی گەورەی ئابوری بە عێراق دەگەیەنێت و لە هەر رۆژێکی خۆڵباریندا، عێراق ملیۆنێک دۆلار لەدەستدەدات، ئەوەش بەپێی راپۆرتێکی روانگەی سەوزی عێراق بۆ ژینگە و گۆڕانی کەشوهەوا.

خۆڵبارین یەکێکە لە دیاردە پەرەسەندووەکان لە عێراق، ساڵانە لە کۆتایی وەرزی بەهاردا تا سەرەتای وەرزی زستان ناوبەناو تەواوی عێراق دەگرێتەوە، خۆڵبارین جگە لە کاریگەرییە خراپەکانی بۆسەر تەندروستی هاوڵاتییانی عێراق، زیانی گەورەی بە ژینگە و کەشوهەوای عێراق گەیاندووە.

لە راگەیەندراوێکدا، روانگەی سەوزی عێراق بۆ ژینگە و گۆڕانی کەشوهەوا، زیانی ئەو خۆڵبارینانەی عێراق دەگرێتەوە، ڕۆژانە بە یەک ملیۆن دۆلار دەخەمڵێنێت و ئاماژەی بەوەکردووە، زیانەکان کەرتە جیاجیاکان دەگرێتەوە.

کەرتی تەندروستیی دیارترین کەرتە کە زیانی زۆری بەهۆی خۆڵبارینەوە بەردەکەوێت، لەبەرئەو پێویستی و چارەسەرانەی وەزارەتی تەندروستی بۆ ئەو کەسانەی دبیندەکات، کە بەهۆی خۆڵباینەوە رەوانەی نەخۆشخانەکان دەکرێن، ئەمە جگە لەو نەخۆشانەی کە حەز دەکەن لە ماڵەوە بمێننەوە و ئامێری هەناسەدان دەکڕن.

زیانەکانی دیکەی خۆڵبارین، رووداوی هاتوچۆیە کە لەم ڕۆژانەدا لەسەر رێگا دەرەکییەکان بەهۆی کەمی بینین زیادیان کردووە، هەروەها ئەو بەروبومانەی کە بەهۆی خۆڵبارینەوە زیانی زۆریان پێگەیشتووە، زیانی دیکەش بەر ئاژەڵ و زیندەوەرانی دیکە دەکەوێت جگە لە پاککردنەوەی ماڵ و فەرمانگە فەرمییەکان و ئۆتۆمبیلەکان کە بڕێکی زۆر ئاو بەفیڕۆ دەدەن و هەروەها، دەبنە هۆی داخستنی سیستەمەکانی ئاوەڕۆ کە بەشێکی زۆری بەهۆی کەڵەکەبوونی پاشەڕۆ و قوڕەوە دەتوانرێت دابخرێت.

روانگەی سەوزی عێراق بۆ ژینگە و گۆڕانی کەشوهەوا بەپێویستی دەزانێت، پەلەبکرێت لە بەرگرتن بە دیاردەی خۆڵبارین لە رێگەی گرنگیدان بە دارستان چاندن و دامەزراندنی پشتێنەی سەوز کە لە چەند پارێزگایەک بەتایبەتی سنوورەکان پلانی بۆ دانراوە.

لە سەر ئەو پرسە، عادل موختار، پسپۆڕی کشتوکاڵ و ژینگە بە ڕۆژنامەی "العربي الجديد"ی راگەیاندووە، گەردەلوولی خۆڵبارین جگە لە باری ئابوری کاریگەری جدی و گەورەی لەسەر بارودۆخی ژینگە و تەندروستی هەیە و هۆکارەکەیشی بۆ کەمتەرخەمی بۆ حکومەتی  عێراق گەڕاندووەتەوە.

ئەو پسپۆڕەی بواری ژینگە ئاماژەی بەوەکردووە، رێژەی بەبیابان بوون لە عێراق لەم دواییانەدا بەشێوەیەکی بەرچاو و مەترسیدار بەرزبووەتەوە، بەتایبەتی دوای گۆڕینی زۆربەی زەوییە کشتوکاڵییەکان لە بەغدا و پارێزگاکان بۆ شاری نیشتەجێبوون و دەڵێت: "ئەمەش بووە هۆی دروستبوونی خۆڵبارین لە شارەکان".

پێشتر، پرۆگرامی ژینگەی نەتەوە یەکگرتووەکان هۆشداری دابوو بە عێراق، کە تا ساڵی 2026، عێراق ساڵانە 300 خۆڵبارین بەخۆیەوە دەبینێت و بەپێی ئەو ئامارەیش بێت عێراق زیانی گەورەی بەهۆی خۆڵبارینەوە بەردەکەوێت.

هەواڵ

پەرلەمانی کوردستان دەخرێتەوە ژێر رەحمی چەکوشی دادگای فیدراڵی عێراق

دوو سکاڵا بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستان لە دادگای فیدراڵی تۆمار دەکرێت، کە ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکەی بە بڕیاری هەمان دادگا بووە.  

 هەڵبژاردنی خولی شەشەمی  پەرلەمانی کوردستان دوای دوو ساڵ دواخستن لە وادەی خۆی، دواجار بە بڕیاری دادگای فیدراڵی کۆتایی ساڵی رابردوو ئەنجام درا.

دادگای فیدراڵی بەشێکی چیرۆکی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بوو، نزیکەی ساڵێک تاتوێی سکاڵایەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکەوە کرد، کە دواجار بە هەڵوەشاندنەوە و دواتر کەمکردنەوەی ژمارەی کورسی کۆتایی پێکهاتەکان کۆتاییهات.

ئێستا جارێکی دیکە ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە خراوەتەوە بەر دەستی دادگای فیدراڵی عێراق، کۆمەڵی دادگەری کوردستان و جوڵانەوەی نەوێ نوێ رایگەیاندووە، لە دادگای فیدراڵی سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکردووە.
سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری کە یەکەم سکاڵایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەم لەلایەن عومەر گوڵپی کاندیدی سەرکەتووی حزبەکە دژی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کراوە.

عومەر گوڵپى سەبارەت بە تۆمارکردنی ئەو سکاڵایە رایگەیاندووە،"داوامان لە دادگاى فیدراڵی کردووە، خولەکە هەڵوەشێندرێتەوە و هەڵبژاردن دووبارە بکرێتەوە، هەروەها هەموو ئەو ئیمتیازە ماددییانەى لە پێنج مانگى ڕابردوودا پەرلەمانتاران وەریان گرتووە، لێیان وەربگیرێتەوە".

کۆمەڵى دادگەرى کە لە هەڵبژاردنى خولى شەشەمى پەرلەمانى کوردستاندا سێ کورسیى بەدەستهێنا، دواتر هەڵبژاردنەکەی بە" دیزاینکراو" وەسفکرد و بڕیاریدا بایکۆتی خولەکە بکات.

دوای چوار رۆژ لە سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری، جوڵانەوەی نەوەی نوێش رایگەیاند، سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کردووە. 

نەوەی نوێ رایگەیاندووە، سکاڵاکەی ئەوان دژی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، ئەوەیش بەهۆی ئەوەی تا ئێستا بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستانی دەرنەکردووە.

ڕۆژی 20ـی تشرینی یەکەمی 2024، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام درا، بەپێی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردن کە لەلایەن کۆمسیۆنەوە بڵاوکراوەتەوە، پارتی 39 کورسی، یەکێتی 23 کورسی، نەوەی نوێ 15 کورسی، یەکگرتوو 7 کورسی، هەڵوێست 4 کورسی، کۆمەڵ 3 کورسی، بەرەی گەل 2 کورسی و هەریەک لە گۆڕان و هاوپەیمانی کوردستانیش یەکی کورسییەکیان بەدەستهێناوە.

دوای نزیکەی حەوت مانگ لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، تا ئێستا پەرلەمانی کوردستان کارا نەبووە و تەنها پەرلەمانتاران سوێندی یاسایان خواردووە، بەڵام هەموو مانگێک مووچە وەردەرگن.