دیاردەی خۆڵبارین زیانی
گەورەی ئابوری بە عێراق دەگەیەنێت و لە هەر رۆژێکی خۆڵباریندا، عێراق ملیۆنێک
دۆلار لەدەستدەدات، ئەوەش بەپێی راپۆرتێکی
روانگەی سەوزی عێراق بۆ ژینگە و گۆڕانی کەشوهەوا.
خۆڵبارین یەکێکە لە
دیاردە پەرەسەندووەکان لە عێراق، ساڵانە لە کۆتایی وەرزی بەهاردا تا سەرەتای وەرزی
زستان ناوبەناو تەواوی عێراق دەگرێتەوە، خۆڵبارین جگە لە کاریگەرییە خراپەکانی
بۆسەر تەندروستی هاوڵاتییانی عێراق، زیانی گەورەی بە ژینگە و کەشوهەوای عێراق
گەیاندووە.
لە راگەیەندراوێکدا، روانگەی
سەوزی عێراق بۆ ژینگە و گۆڕانی کەشوهەوا، زیانی ئەو خۆڵبارینانەی عێراق دەگرێتەوە، ڕۆژانە بە یەک ملیۆن دۆلار دەخەمڵێنێت و ئاماژەی بەوەکردووە، زیانەکان
کەرتە جیاجیاکان دەگرێتەوە.
کەرتی تەندروستیی دیارترین
کەرتە کە زیانی زۆری بەهۆی خۆڵبارینەوە بەردەکەوێت، لەبەرئەو پێویستی و چارەسەرانەی
وەزارەتی تەندروستی بۆ ئەو کەسانەی دبیندەکات، کە بەهۆی خۆڵباینەوە رەوانەی
نەخۆشخانەکان دەکرێن، ئەمە جگە لەو نەخۆشانەی کە حەز دەکەن لە ماڵەوە بمێننەوە و
ئامێری هەناسەدان دەکڕن.
زیانەکانی دیکەی خۆڵبارین،
رووداوی هاتوچۆیە کە لەم ڕۆژانەدا لەسەر رێگا دەرەکییەکان بەهۆی کەمی بینین
زیادیان کردووە، هەروەها ئەو بەروبومانەی کە بەهۆی خۆڵبارینەوە زیانی زۆریان
پێگەیشتووە، زیانی دیکەش بەر ئاژەڵ و زیندەوەرانی دیکە دەکەوێت
جگە لە پاککردنەوەی ماڵ و فەرمانگە فەرمییەکان و ئۆتۆمبیلەکان کە بڕێکی زۆر ئاو
بەفیڕۆ دەدەن و هەروەها، دەبنە هۆی داخستنی سیستەمەکانی ئاوەڕۆ کە بەشێکی زۆری
بەهۆی کەڵەکەبوونی پاشەڕۆ و قوڕەوە دەتوانرێت دابخرێت.
روانگەی سەوزی عێراق بۆ ژینگە
و گۆڕانی کەشوهەوا بەپێویستی دەزانێت، پەلەبکرێت لە بەرگرتن بە دیاردەی خۆڵبارین
لە رێگەی گرنگیدان بە دارستان چاندن و دامەزراندنی پشتێنەی سەوز کە لە چەند
پارێزگایەک بەتایبەتی سنوورەکان پلانی بۆ دانراوە.
لە سەر ئەو پرسە، عادل
موختار، پسپۆڕی کشتوکاڵ و ژینگە بە ڕۆژنامەی "العربي الجديد"ی
راگەیاندووە، گەردەلوولی خۆڵبارین جگە لە باری ئابوری کاریگەری جدی و گەورەی لەسەر
بارودۆخی ژینگە و تەندروستی هەیە و هۆکارەکەیشی بۆ کەمتەرخەمی بۆ حکومەتی عێراق گەڕاندووەتەوە.
ئەو پسپۆڕەی بواری ژینگە
ئاماژەی بەوەکردووە، رێژەی بەبیابان بوون لە عێراق لەم دواییانەدا بەشێوەیەکی
بەرچاو و مەترسیدار بەرزبووەتەوە، بەتایبەتی دوای گۆڕینی زۆربەی زەوییە
کشتوکاڵییەکان لە بەغدا و پارێزگاکان بۆ شاری نیشتەجێبوون و دەڵێت: "ئەمەش
بووە هۆی دروستبوونی خۆڵبارین لە شارەکان".
پێشتر، پرۆگرامی ژینگەی
نەتەوە یەکگرتووەکان هۆشداری دابوو بە عێراق، کە تا ساڵی 2026، عێراق ساڵانە 300
خۆڵبارین بەخۆیەوە دەبینێت و بەپێی ئەو ئامارەیش بێت عێراق زیانی گەورەی بەهۆی
خۆڵبارینەوە بەردەکەوێت.
شاندی حکومەتی هەرێم و حکومەتی عێراق لەسەر پرسی نەوت و
مووچە گەیشتوون بەرێککەوتن، رێککەوتنەکە تەنها ئەوەی ماوە سودانی ئیمزای
لەسەربکات، لە کۆبونەوەی ئەمشەوی چوارچێوەی هەماهەنگیدا ئیمزاکردن یان رەتکردنەوەی
رێککەوتنەکە یەکلایی دەبێتەوە.
چەند رۆژێکە شاندی حکومەتی هەرێم و حکومەتی عێراق لە
گفتوگۆدان بۆ گەیشتن بە رێگەچارەیەک بۆ لابردنی بەربەستەکانی بەردەم
هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم، هەرچەندە تائێستا ناوەڕۆکی رێککەوتنەکە
بڵاونەکراوەتەوە، بەڵام هەردولا رێککەوتوون لەسەر هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم و
رادەستکردنی نیوەی داهاتی ناخۆ لەلایەن هەرێمەوە بە بەغدا، لەبەرامبەردا بەغدا مووچەی
هەرێم دەنێرێت.
مەسرور بارزانی، سەرکی حکومەتی هەرێمی کوردستان دوای
کۆتاییهاتنی کۆبونەوەی ئەمڕۆ ئەنجومەنی وەزیران بڵاویکردەوە، هەرێم هەموو نەرمییەکی
نواندووە بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم لە ڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆ و گەڕاندنەوەی
داهاتی فرۆشتنی نەوتی هەرێم بۆ وەزارەتی دارایی فیدڕاڵ.
بەنوەی سەرۆکی حکومەت، ئێستا هەرێمی کوردستان و کۆمپانیا
نەوتییەکان، بە هەموو شێوەیەک ئامادەیی هاوکاریان لە گەل حکومەتی فیدڕال پێشان داوە
بۆ هەناردە کردنەوەی نەوت ئەویش لە پێناوی بڕینی هەموو ئەو پاسا و بیانووانەی کە بەغدا
بەکاریهێناون بۆ نەناردنی مووچەی موچەخۆرانی خەڵکی کوردستان.
سەرۆکی حکومەت
رایگەیاند، چاوەڕێی بڕیاری حکومەتی فیدڕاڵ دەکەن بۆ پەسەندکردنی ئەو
لەیەکتێگەیشتنە هاوبەشانەی کە لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا، لە نێوان هەردوولا بە ئامادەبوونی
نوێنەری کۆمپانیا نەوتییەکان هاتووەتە ئاراوە
بەپێی زانیارییەکان، سێ رۆژە شاندی بەغدا و هەرێم لەسەر
رەشنوسێک رێککەوتوون، هەرچەندە چاوەڕوان دەکرا لە کۆبونەوەی 1ـى تەموز
ئونجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیار لەسەر رەشنوسەکە بدات، بەڵام سودانی دەیەوێت
رەزامەندی لایەنەکان چوارچێوەی هەماهەنگی وەربگرێت.
ئەمشەو چوارشەممە کۆبونەوەی چوارچێوەی هەماهەنگی لە بەسڕە
ئەنجام دەدەرێت و سودانی بەشدار دەبێت و رەشنوسی رێککەوتنەکە لەگەڵ خۆی دەباتە سەر
مێزی چوارچێوەی هەماهەنگی بۆ واژۆ کردن و وەرگرتنی رەزامەندی.
لە ئەگەری رەزامەندی
چوارچێوەی هەماهەنگی، ئەوا سودانی ئیمزا لەسەر رێککەوتنەکە دەکات و دەچێتە بواری
جێبەجێکردنەوە، هەرچەندە تائێستا رووننییە هەناردەکردنوەی نەوت پێش ناردنی موچە
دەکەوێت، یان پێش هەناردەکردنەوەی نەوت موچە لەلایەن بەغداوە دەنێردرێت.