هەواڵ

پێش هەشت ساڵ باشووری کوردستان ریفراندۆمی ئەنجامدا

هەشت ساڵ بەسەر ریفراندۆمی ساڵی 2017ـی هاوڵاتییانی باشووری کوردستان تێدەپەرێت و تائیستا کاریگەریی ئەو رووداوە سیاسییە لەسەر هەرێمی کوردستان بەردەوامە.

هەشت ساڵ بەر لە ئێستا دوایی کۆتایی هاتنی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام- داعش، حزب و لەیەنە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان بڕیاریی گشت پرسی یان ریفراندۆمیان دا.

ئەنجامدانی ڕیفراندۆم ڕووبەڕووی دژایەتی و فشاری زۆری نێودەوڵەتی و هەرێمی بووەوە؛ تورکیا و ئێران، شانبەشانی حکومەتی عێراق، بە توندی دژی ریفراندۆم و گشتپرسی هەرێمی کوردستان وەستانەوە.

جگە لە وڵاتانی دراوسێ و هەرێمایەتی؛ زلهێزەکانی جیهان-یش، لەوانە ئەمەریکا و بەریتانیا، داوای دواخستنی پرۆسەکەیان دەکرد.

وابدیاربوو سەرکردایەتی کورد لە هەرێمی کوردستان بڕیاری خۆیان دابووە، بۆیە سوور بوو لەسەر ئەنجامدانی ڕیفراندۆم لە کاتی دیاریکراوی خۆیدا، چونکە بڕوایان وابوو ئەمە دەرفەتێکی مێژووییە بۆ گەیاندنی دەنگی ئاشتیخوازانەی گەلی کوردستان بە جیهان.

سەرەنجام لە بەرەبەیانی 25ی ئەیلوولی 2017، بەشێکی زۆری هاوڵاتییان بە هەموو پێکهاتە نەتەوەیی و ئایینییەکان و ڕەنگەکانیانەوە، ڕوویان لە بنکەکانی دەنگدان کرد، دەنگیان دات.

 بەپێی ئامارە فەرمییەکانی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن و راپرسی، زیاتر لە سێ ملیۆن و 305 هەزار کەس بەشدارییان لە پرۆسەکەدا کرد، کە دەکاتە ڕێژەی 72%ی ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەبوو.

 لە ئەنجامدا، 92.73%ی بەشداربووان بە "بەڵێ" دەنگیان دا، لە بەرامبەردا تەنیا 7.27 % بە "نەخێر" دەنگیان دا ئەمە لەو رێژەیەی چوونە سەر سندوقەکان و دەنگیاندا، چونکە زۆرێکیش بایکۆتی پۆسەکەیانکردوو نەچوون بۆ دەنگدان.

لە کاردانەوەی ئەنجامدانی ریفراندۆم، حکومەتی عێراق بە هەماهەنگی لەگەڵ وڵاتانی هەرێمی، فشارێکی زۆری سیاسی، ئابووری و سەربازی خستە سەر هەرێمی کوردستان و گەمارۆی ئاسمانی، داخستنی دەروازە سنوورییەکان رووبەرووی هاوڵاتییانی هەرێمی کوردستان بووە.

سەرباری هەموو ئەو فشارانەش لە 16ـی ئۆکتۆبەری 2017، سوپای عێراق هێرشی سەربازی بۆ سەر کەرکووک و ناوچە جێناکۆکەکانی تر کردوو، بووە هۆی لەدەستدانی نزیکەی 51%ی خاکی باشووری کوردستان.

ئەم رووداوە سیاسییە مێژووەیە بووە هۆی لەدەستدانی سەربەخۆی کارگێڕی، ئابووری و سیاسیی باشووری کوردستان و هەتا ئێستاش لێکەوتەکانی لەسەر باشووری کوردستان بەردەوامە، قەوارەی هەرێمی کوردستانی بە تەواوی لاواز کرد، کە پێشتر وەک نیمچە دەوڵەت کاری دەکرد و مامەڵەی لەگەڵ دەکرا.

هەواڵ

محەمەد شیاع سودانی و نوری مالیکی سزرا دران

بەهۆی سەرپێچیکردن و دەستپێکردنی بانگەشەی پێشوەخت بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، هەریەک لە محەمەد شیاع سودانی، نوری مالیکی و موحسین مەندەلاوی لەلایەن کۆمیسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەوەکانەوە سزادران.

بەگوێرەی نوسراوێکی ئەنجومەنی کۆمیسیارانی عێراق،23 کاندید و سەرکردەی سیاسی عێراق سەرپێچییان کردوە لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن و بەهۆیەوە بە پێبژاردنی دوو ملیۆن دینار سزادراون و لەئەگەری دوبارەکردنەوەی سەرپێچییەکان، سزاکانیان بۆ دوو هێندە زیاد دەکات.
دیارترین ئەو کەسانەی لەلایەن کۆمیسیۆنەوە سزادراون، بریتین لەمانە:

محەمەد شیاع سودانی ⁄ سەرۆک وەزیرانی عێراق و سەرۆکی (هاوپەیمانی ئەعمار و تەنمییە )

نوری مالیکی⁄ سەرۆکی هاوپەیمانێتی دەوڵەتی یاسا

یاسر عیساوی⁄ سەرکردە لە حزبی تەقەدومی سەر بە حەلبوسی

سارە ئەیاد عەلاوی⁄ کچی سیاسەتمەدار ئەیاد عەلاوی

موسەننا سامەرایی⁄ سەرکردەی باڵای ھاوپەیمانی عەزم

محسن مەندەلاوی⁄ جێگری سەرۆک پەرلەمانی عێراق و سەرکردە لە هاوپەیمانی ئەساسی عێراقی

سابت عەباسی⁄ وەزیری بەرگری و سەرکردە لە هاوپەیمانی حەسم

بەھا ئەعرەجی ⁄ سیاسەتمەداری عێراقی