-18

چوار کردەوەی دایکان و باوکان هەرزەکاران بێزاردەکەن

دایک و باوک دوو مرۆڤی گرنگن کە ڕۆڵی سەرەکیان هەیە لە پەروەردەکردنی منداڵەکانیان و دابینکردنی ژیانێکی ئاسوودە بۆیان، بەڵام کاتێک منداڵان پێدەنێنە قۆناغی هەرزەکارییەوە، ئەم پەیوەندییە بەرەو ئاڵۆزبوون دەچێت و پێویستە هەستیارانە مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت. 

یەکێک لەو تایبەتمەندیانەی هەرزەکاران هەیانە، بێزاریی و توڕەبوونە، زۆربەی کات  بێزاربوونە لە گەورەکان، بەتایبەت لە دایکان و باوکان. با بزانین هەرزەکاران چ شتێک وەک  ڕەفتارێکی خراپ دەبینین لە دایک و باوکیاندا.

 یەکەم: دایکان و باوکان ئەو کارە باشانە نابینن هەرزەکاران ئەنجامی دەدەن
بەشێک لە هەرزەکاران بێزار دەبن کاتێک هەوڵ و کۆششی زۆر دەکەن، بەڵام دایک و باوکیان هەمیشە سەرزەنشتیان دەکەن و پێیان دەڵێن ئێوە تەمەڵن، بەتایبەت کاتێک تەنها کارە خراپەکانیان دەبینرێت و کارە باشەکانیان لەبەرچاو ناگیرێت. ڕەنگە زۆرینەی هەرزەکاران تاوەکو درەنگانی شەو نەخەون بۆ ئەوەی گشت کارەکانیان بە ئەنجام بگەیەنن و لە گشت وانەکاندا ئاستیان بەرزبێت، بەڵام هەر پێیان دەوترێت تەمەڵ لەبەر ئەوەی لە کاتی خۆیدا خۆڵەکەیان نەبردۆتە دەرەوە یاخود سەر پێخەفەکەیان ناڕێکە. گرنگە دایکان و باوکان سەرنج بخەنە سەر هەوڵەکانی منداڵەکانیان، نەک تەنها شکستەکانیان ببینن.

دووەم: باسی ئەو بابەتانە دەکەن کە هەرزەکاران نایانەوێت باسی بکەن
هەرزەکارەکان ڕقیان لەوەیە زۆریان لێبکرێت بۆ گفتوگۆکردن دەربارەی بابەتێک کە خۆیان هێشتا زۆر بە باشی لەبارەیەوە نازانن. پێویستە دایک و باوک ئەمە لەبەرچاوبگرن. ڕەنگە کوڕ یان کچە هەرزەکارەکەیان لە خوێندنگە بگەڕێتەوە و ماندوو بێت، پەیوەندی لەگەڵ هاوڕێکانی لاواز بووبێت، یان نەیەوێت باسی ئەو شتانە بکات کە لە ژیانیدا دەگوزەرێن.

لەم کاتەدا دایک و باوک دەتوانێت لێیان بپرسێت بۆچی بەو شێوەیەن، ئەگەر نەیانویست باسی بکەن، لەبری زۆرلێکردن پێویستە ئەو بابەتە پشتگوێ بخەن و ڕێگەیەکی تر بەکاربهێنن. 

سێهەم: دایک و باوک توڕە دەبن ئەگەر منداڵەکانیان بەرگری لە خۆیان بکەن
هەرزەکاران هەمیشە ڕووبەڕووی ئەمە دەبنەوە؛ لە کاتی گفتوگۆدا هەندێك کات هەستدەکەن گوێیان لێ ناگیرێت بۆیە ڕەخنەی ئەوە دەگرن بەیەکسانی مامەڵەیان لەگەڵ ناکرێت و لە دەرئەنجامیشدا پێیان دەوترێت "بێ ڕێزانە وەڵام دەدەنەوە" و دەبێت بێدەنگ بن.

لە تەمەنێکی منداڵیەوە منداڵان وا فێردەکرێن بەرگری لە مافی خۆیان بکەن، لەڕاستیشدا ئەمە مافی خۆیانە، بەڵام کە دایکان و باوکان دێنە ناو باباتەکەوە شتەکان پێچەوانە دەبنەوە، ئەو پێچەوانەبوونەوەیەش زۆر بێزارکەرە بۆیان.

چوارەم: دایک و باوک داوای ڕێزگرتن دەکەن لە منداڵەکانیان، لەکاتێکدا ڕێز دەبێت بەدەستبهێنرێت
شتێکی گرنگە کە جیاوازی لە نێوان دوو پێناسەی باوی وشەی "ڕێز" بکەین. دەگونجێت ڕێز واتای ڕێزگرتن لە دەسەڵاتێك بگەیەنێت و دەشکرێت واتای ڕێزگرتن بێت لەسەر ئاستی تاك، ئەم دوو واتایە زۆربەی کات تێکەڵدەکرێن.

هەندێك کات گەورەکان باسی ڕێزگرتنی نێوانمان دەکەن، مەبەستیان لەوەیە ئەگەر هاتوو هەرزەکارەکان ڕێزیان نەگرتن وەکو خاوەن دەسەڵاتێك، ئەوا ئەوانیش ڕێزیان ناگرن لەسەر ئاستی تاکە کەسێك. پێویستە دایک و باوك لەوە تێبگەن ڕێزگرتن بەدەست دەهێنرێت و ناکرێت بە شێوازی فەرمانکردن منداڵەکانیان ناچار بە ڕێزگرتن بکەن.

 ئاساییە پێشبینی ئەوە بکرێت منداڵی هەرزەکار ڕێز لە دایک و باوکی بگرێت لەسەر ئاستی تاکە کەسی، بەڵام بەهانیەکی باش نییە ئەگەر پێیان بوترێت:  "من دایکتم/باوکتم و دەبێت ڕێزم بگریت". داواکردنی ڕێز وەکو دەسەڵاتێك هەمیشە دەبێتە جێی نارەزایی هەرزەکاران.

ئەگەر ئەم خاڵانەی باسکران دیوێکی بابەتەکە بێت و لە گۆشەنیگای هەرزەکارانەوە خرابێتەڕوو، ئەوا بێگومان دایكان و باوکانیش هۆکاری خۆیان هەیە و پێویستە هەرزەکاران لێی تێبگەن.

هەواڵ

دوو کۆبونەوەی باڵا نەیتوانی مووچە دابەشبکات و ئەنجامی دوو کۆبونەوەی دیکە ماوە

کۆبونەوەی دادگای باڵای فیدراڵی و کۆبونەوەی لوتکەی یەکێتی و پارتی هیچ هەواڵێکی خۆشیان بۆ مووچە خۆران پێنەبوو، بڕیارە لە 24 کاتژمێری داهاتوودا دوو کۆبونەوەی باڵا لە بەغدا بەڕێوەبچێت و تێدا پرسی موچەی هەرێم تەوەری سەرەکی دەبێت.

ئەمڕۆ 14ـى تەمموز، دادگای باڵای فیدراڵی عێراق تایبەت بە دوو سکاڵا لەبارەی نەناردنی مووچەی هەرێمی کوردستانەوە کۆبووەوە، هەرچەندە موچە خۆران چاوەڕێبوون دادگا بڕیاری ناردنی مووچە بدات، بەڵام دادگاکە بڕیاردانی لەسەر سکاڵاکان بۆ 28ـی تەمموز دواخست.

پرسی مووچەی مووچە خۆرانی هەرێم، ئەمڕۆ پارتی و یەکێتی لە ئاستی باڵادا کۆکردەوە، شاندی یەکێتی بە سەرۆکایەتی بافڵ تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتی لەگەڵ شاندی پارتی بە سەرۆکایەتی مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی کۆبونەوە.

دوای کۆتاییهاتنی کۆبونەوەکە، راگەیەندراوێکیان بڵاوکردەوە کە بەشێکی تایبەتبوو بە پرسی مووچە و ئاماژە بەوەکراوە، هەموو هەوڵەکان چڕ بکرێنەوە بۆ چارەسەری کێشە و دابینکردنی مووچە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان
وابڕیارە ئەمشەو، کۆبونەوەی چوارچێوەی هەماهەنگیی بەڕێوەدەچێت، کە لە لایەنە سەرەکیە شیعەکانی ناو حکومەت پێکهاتووە، سەرۆک وەزیرانی عێراق ئامادەی کۆبونەوەکە دەبێت و پرسی ناردنی مووچەی هەرێم تەواوەرێکی کۆبونەوەکە دەبێت.

سبەینێ، ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق کۆدەبێتەوە و تاوتوێی ئەو راپۆرتە دەکات، کە لیژنە وەزارییەکەی حکومەتی عێراق ئامادەی کردووە لەسەر پرسی مووچەی هەرێم.

شێروان دووبەردانی، پەرلەمانتاری فراکسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق بە میدیای حزبەکەی راگەیاندووە، دواخستنی دانیشتنەکەی ئەمڕۆی دادگای فیدراڵی هیچ یاسایی نەبوو، تەنیا نەیانویست بڵێن لە تواناماندا نییە بڕیار بدەین، دواخستنی دادگای فیدراڵی بۆ 28 مانگ پەیامێکی ناراستەوخۆیە کە ناتوانن مووچە بنێرن.

لەبارەی هەڵوێستی فراکسیۆنی پارتی لە بەرامبەر دواخستنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان وتی: کۆتا وادەی چاوەڕوانیمان یەک هەفتەی دیکەیە و ئەگەر تا ئەو کاتە پرسی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان چارەسەر نەکرێت، هەڵوێستمان دەبێت.