-18

هۆكاری شەڕی بەردەوامی هەرزەكاران لەگەڵ دایك و باوك و دەوروبەریان

منداڵان كاتێك تەمەنیان هەڵدەكشێ و دەبنە هەرزەكار ئەو كێشەیەیان هەیە كە زۆرجار لەگەڵ دایك و باوك یاخود كەسی گەورەتر لەخۆیان لەناو خێزاندا شەڕ دەكەن، زۆربەی كێشەكانیش لەسەر ئەو جلوبەرگەی لەبەری دەكات، ئەو خواردنەی دەیخوات، ڕەنگی دیواری ژوورەکەی، ئەو شوێنانەی بۆی دەچێت، ئەو کەسانەش كە کاتیان لەگەڵ بەسەردەبات، تەنانەت كاتی خەوتنیش دروست دەبێت.

ئەمانە تەنها چەند نمونەیەکن لە سەدەها نمونە کە دایك و باوک دەیانەوێت كۆنترۆڵی بكەن، كە منداڵ یاخود هەرزەكار هیچ ڕاو بۆچونێکی لەبارەیەوە نییە، دایك و باوک هەموو بڕیارێکی بۆداوە، هەر لە خواردنی بەیانیانەوە بۆ ئەو جلانەی شەو بۆ نوستن دەیانپۆشێت ، هەرزەكار یاخود منداڵان پێویستیان بەم جۆرە هاوکاری و پاراستنە هەیە، بەڵام خۆیان قورسە لەو ڕاستیییە تێبگەن  چونکە خۆیان پێنەگەیشتوون تا ئاگایان لە خۆیان بێت و بریاری ژیرانە بدەن.

كاتێك منداڵان گەورە دەبن و دەبنە هەرزەكار، کەسایەتیان زۆر جیاوازە لە دایك و باوكیان، تائێرە ئاساییە، هەرزەکارەکان پەرەبدەن بە بیروڕا و بیرکردنەوە و بەهاکانی تایبەت بە ژیانی خۆیان، چونکە ئەمە ئامادەیان دەکات بۆ قۆناغی کامڵبوون.

بەڵام کاتێك گەشە دەکەن و دەگۆڕێن بۆ ئەو کەسە نوێیەی بڕیاری خۆی دەدات، لەوانەیە سەختبێت بۆ دایك و باوک،  لەگەڵ کەسایەتیە نوێکەی ڕابێن، ئەوان تەنها وەکو منداڵێك دەیناسن کە بڕیاری هەموو شتێکیان بۆ دەدا ئەویش بەلایەوە ئاسایی بوو.

لە زۆرینەی خێزانەکاندا ئەم ڕانەهاتنە دەبێتە سەرچاوەی زۆرێك لە دەمەقاڵێکانی نێوان هەرزەکارەکان و دایکان و باوکان، هەرزەكارەكە دەیەوێت دیوارەکەی بە پۆستەر بڕازێنیتەوە و دایك و باوكی تێناگەن كە چیتر چیتر حەزی بە پۆستەرە منداڵانەکان نەماوە، هەرزەكارەكە بەلایەوە ئاساییە هەموو ڕۆژێك دوای خوێندن بڕوات بۆ مۆڵێك، بەڵام دایك و باوكی حەزدەكەن وەرزش ئەنجام بدات.

ئەو بەرکەوتنانە لە نێوان هەرزەکاران و دایکان و باوکاندا ئاساییە ، هەرزەکاران توڕە دەبن چونکە هەست دەکەن دایك و باوکیان ڕێزیان ناگرن و ڕێگەیان پێنادەن ئەو کارانە بکەن کە حەزیان پێیەتی، دایکان و باوکانیش توڕە دەبن چونکە ڕانەهاتوون لەگەڵ ئەوەی دەست بەسەر شتەکاندا نەگرن یان ناڕازین بە بڕیارەکانی هەرزەکارەكە.

بەهۆی ئەم بەریەك كەوتنانەوە زۆر بە ئاسانی نیگەرانی و زویربوون دروستدەبێت، زۆر بابەتیش هەن ڕەنگە كێشەی گەورەتریان لێبكەوێتەوە،  بۆ نمونە ئەو كەسانەی هەرزەكارەكە هاوڕێیەتییان دەكات یاخود تێڕوانین دەربارەی ئاهەنگ گێڕان كە دەكرێت دەمەقاڵێی گەورەتری بەدوادابێت،  چونکە هەرزەكارەكە تەمەنی هەرچەندێك بێت دایك و باوکی هەمیشە هەوڵی پاراستن و پارێزگاریكردن لێی دەدەن.

هەندێك دایك و باوكیش جیاوازن چونكە لەگەڵ ئەوە ڕاهاتوون کە هەرزەکارەکانیان خاوەنی بیروڕای خۆیانن و مافی هەندێك هەڵبژاردنیان هەیە وەکو تاکێك کە جیاوازبن لەگەڵ کەسانی دیکە، بەتایبەت ئەگەر هەرزەكاران باسی كێشەكانیان بكەن و بۆ دایك و باوكیان شیبكەنەوە دەکرێت یارمەتیدەربێت تا ڕێزی زیاتری لێبگیرێت و دەشکرێت بگەنە تێگەیشتنێکی هاوبەش کە هەردوولا دڵخۆش بکات، بۆ نمونە ئەگەر هەرزەكارەكە ئامادەبێت ژوورەکەی پاک بكاتەوە لەبەرانبەر مانەوەی لە دەرەوە بۆ کاتژمێرێك زیاتر، لەكۆتایشدا دایك و باوكان سەردەمێك هەرزەكار بوون و دەكرێت بە گفتوگۆ لەزۆر كێشەی هەرزەكاران تێبگەن.

هەواڵ

بایکۆت شکێندرا… پرۆگرامی خوێندنی پۆلە ناکۆتاکانی سلێمانی کەمکرایەوە

بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی رایدەگەیەنێت، دەوام لە سەرجەم خوێندنگەکانی سنوری پەروەردەی سلێمانی دەستیپێکردووە و دەشڵێت، بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەو ماوەی مامۆستایان بایکۆتیان کردبوو پرۆگرامی خوێندن بۆ نۆ پۆل کەمکراوەتەوە.

نەژاد عەبدوڵا، بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی بەوەکالەت بە دیجیتاڵ میدیای مایکی راگەیاند، سەجەم ناوەندەکانی خوێندن لە سنوری پەروەردەی سلێمانی کراونەتەوە و دوامیان تێدادەکرێت.
مامۆستایانی سنوری پارێزگای سلێمانی نزیکەی دوو مانگ بایکۆتی دەوامیان کرد، لەبارەی کەمکردنەوەی پرۆگرامی خوێندنەوە نەژاد عەبدوڵا وتی،" پرۆگرامی خوێندن بۆ سەرجەم پۆلەکان کەمکراوەتەوە جگە لە یەکی سەرەتایی و نۆی بنەڕەتی و 12ی ئامادەیی".
بەپێی ساڵنامەی وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی کوردستان، 2025 كۆی رۆژەكانی خوێندن لە خوێندنی ساڵی 2024دا 166 رۆژە.
بەپێی ساڵنامەکە، 25ـی ئەیلولی 2024 وەك یەكەم رۆژی دەستپێكی وەرزی یەكەم دیاریكراوە و 4ـى ئایاری 2025  دواین رۆژی خوێندنە و لەدوای ئەوەوە تاقیكردنەوەیە.

پشوو هەڵوەشێندراوەتەوە و کاتی تاقیکردنەوەکانیش گۆڕاون
نەژاد عەبدوڵڵا، بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی بە وەکالەت سەبارەت بە پشووی قوتابخانەکان باسی لەوەکرد، پشووى بەهارەى ناوەندەکانى خوێندن لە 11  24ـی ئازار دەبێت، بەڵام ئەو ناوەندانە ناگرێتەوە کە بایکۆتیان کردووە.
پەروەردەی سلێمانی بڵاویکردوەتەوە، "ئەو خوێندنگانەی لە پڕۆسەی ساڵنامەی خوێندن دواكەوتوون، پێویستە 13-4 تاوەکو 22-4ـی 2025، تاقیكردنەوەی نیوەی وەرزی دووەم (20 نمرە) بۆ پۆلە ناكۆتاكانی 4 تاوەکو 8ـی بنەڕەتی و پۆلەكانی 10 و 11ـی بکرێن."
لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، "پۆلەكانی 9ـی بنەڕەتی و 12ـی ئامادەیی لە 8-4 تاوەکو 21-4 دەکرێت وەكو چۆن لە ساڵنامەی خوێندندا هاتووە."
رۆژانی شەممە لە پەروەردەکانی هەرێمی کوردستان پشووی فەرمییە، بەڵام قوتابخانەکانی سنوری بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی پەروەردەی سلێمانی ناگرێتەوە و ئاماژە بۆ ئەوەکراوە،"ئەگەر پشووی فەرمی كەوتە ناو رۆژی یەكێک لە تاقیكردنەوەكان، ئەو رۆژە تاقیكردنەوە ناکرێت و بەپێی هەمان زنجیرە تاقیكردنەوە رۆژی دواتر تاقیكردنەوەكان بەردەوامیان دەبێت". 
رۆژی 03ـی ئازاری 2025، وەزارەتی پەروەردە گشتاندنێکی بۆ هەموو پەروەردەکان کردووە سەبارەت بە ساڵنامەی خوێندن و تاقیکردنەوەکانی ساڵی 2024-2025، بۆ سەرجەم قوتابخانە حکومی و ناحکومییەکان و تێیدا هاتووە، "لە رۆژانی (4-6-8-9)ـی ئادار چوار تاقیکردنەوە بکەن، پاش نەورۆز لە رۆژانی (24-25-26-27)ـی هەمان مانگ چوار تاقیکردنەوەی دیکە بکەن". 

داواکاری سەرەکی مامۆستایانی ناڕازی چییە؟ 
یەکەمجار لە 1ـی کانوونی یەکەمی 2024 بایکۆت لەو سنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی گەرمیان و راپەرین دەستیپێکرد و تەواوی مانگەکە بەردەوام بوو. دوای دابەشکردنی مووچەیەک، مامۆستایان بۆ تاقیکردنەوەکانی وەرزی یەکەم گەڕانەوە ناوەندەکانی خوێندن، بەڵام لەگەڵ کۆتاییهاتنی تاقیکردنەوەکان و دەستپێکردنەوەی دەوام لە 26ـی کانوونی دووەمی 2025ـەوە بایکۆت دەستیپێکردەوە، بەڵام لە مانگی رابردووەوە دەوام لە زۆربەی خوێندنگەکان ئاسایی بووەوە و ئەم مانگە کۆتایهات.
مامۆستایان چەند داواکارییەکی سەرەکیان هەیە و داوا دەکەن، پلەبەرزکردنەوەیان دەست پێبکاتەوە کە ماوەی 9 ساڵە ڕاگیراوە. 
دابەشكردنی مووچە لە کاتی خۆیدا و بە بانکیکردنی مووچە لە بانکە فیدراڵییەکان، دوو لە داواکارییەکانی دیکەی مامۆستایانی ناڕازییە. 
ئەگەرچی مووچەی مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵ دابەشكراوە، بەڵام تا ئێستا مووچەخۆران چارەنوسی مووچەی مانگی کانوونی یەکەمی ساڵی ڕابردوو نازانن و داوا دەکەن، هەرچی زووە ئەو مووچەیەشیان پێ بدرێت. 

ساڵی رابردوو درێژترین ماوەی بایکۆت بوو
ماوەی 9 ساڵە لە کاتی هاتنی داعشەوە پرسی بایکۆت بەشێوەی پچڕ پچڕ لە هەرێمی کوردستان بەردەوامە، بەڵام ساڵی ڕابردو درێژترین ماوەی تۆمارکرد، لەساڵەکانی 2016 و 2017 دا ماوەی بایکۆت گەشتە 52 ڕۆژ، بەڵام ساڵی ڕابردو 97 ڕۆژ مامۆستایان بایکۆتی دەوامیان کرد