-18

منداڵان بۆ گزی دەکەن پێویستە چی بکەیت لەم بارەیەوە؟

منداڵان لەوانەیە بە هۆکاری جۆراوجۆر لە تاقیکردنەوەکاندا فێڵ بکەن و چارەسەرکردنی ئەم ڕەفتارە پێویستی بە تێگەیشتن لە پاڵنەرەکانیان و گرتنەبەری هەنگاوی گونجاو هەیە بۆ وازهێنان لەم کردارە، لێرەدا چەند هۆکارێکی باو دەخەینەڕوو کە منداڵان لە تاقیکردنەوەکاندا فێڵ دەکەن و دەتوانیت چی بکەیت لەو بارەیەوە:

📌فشاری ئەکادیمی: ڕەنگە منداڵان فێڵ بکەن چونکە هەست بە فشارێکی زۆر دەکەن بۆ ئەوەی لە ڕووی خوێندنەوە ئاستێکی باش ئەنجام بدەن، زۆرجار بەهۆی چاوەڕوانییەکی زۆرەوە لەلایەن دایک و باوک، مامۆستا یان خۆیانەوە.

📌ترس لە شکست: هەندێک لە منداڵان فێڵ دەکەن، چونکە ترسیان لە دەرئەنجامەکانی شکست هەیە، لەوانە نائومێدکردنی دایک و باوک یان ڕووبەڕووبوونەوەی ڕێکاری دیسپلین.

📌خۆبەگەورەزانین: ئەو منداڵانەی کە خۆبەگەورەزانینیان هەیە لەوانەیە فێڵ بکەن بۆ ئەوەی لێهاتوویی یان بەهای خۆیان بۆ خۆیان یان کەسانی دیکە بسەلمێنن.
📌نەبوونی ئامادەکاری: هەندێک لە منداڵان فێڵ دەکەن، چونکە ئامادەکارییەکی پێویستیان بۆ تاقیکردنەوەکە نەکردووە و پێیان وایە فێڵکردن تاکە ڕێگایە بۆ ئەوەی شکست نەهێنن.
📌ژینگەی کێبڕکێ: لە شوێنە ئەکادیمییەکانی کێبڕکێی زۆردا، منداڵان لەوانەیە فێڵ بکەن بۆ ئەوەی پێشەنگی کێبڕکێ بەدەستبهێنن.
📌فشاری هاوتەمەنەکان: ڕەنگە منداڵان بەهۆی فشاری هاوتەمەنەکانەوە فێڵ بکەن، چونکە دەبینن هاوڕێکانیان خەریکی ڕەفتاری فێڵکردنن و دەیانەوێت لەگەڵیدا بگونجێن.
📌تێنەگەیشتن: ڕەنگە هەندێک لە منداڵان فێڵ بکەن چونکە بەڕاستی لە مادەکە تێناگەن و هەست بە ناچاری دەکەن فێڵ بکەن بۆ ئەوەی لەگەڵ پۆلەکەدا بەردەوام بن.


ئەمانە کۆمەڵیک چارەسەرن کە دەتوانیت پەیڕەویان بکەیت بۆ منداڵەکەت:

📌ژینگەیەکی پشتیوانی دروست بکە کە منداڵەکەت هەست بە سەلامەتی بکات لە گفتوگۆکردن لەسەر نیگەرانییەکانی، بیریان بخەرەوە کە هەموو کەسێک هەڵە دەکات و فێربوون لە شکستەکان بەشێکی سەرەکییە لە گەشەکردنی کەسی.

📌هاندانی پەیوەندی کراوە لەگەڵ مامۆستایان و پەروەردەکاران بۆ چارەسەرکردنی کێشە ئەکادیمییەکان.

📌پشتگیری زیاتری بکە ئەگەر منداڵەکەت کێشەی لەگەڵ بابەتەکەدا هەیە، هانیان بدە پرسیار بکەن و داوای ڕوونکردنەوە لە مامۆستایان بکەن، سەرنجت لەسەر گرنگی فێربوون بێت نەک تەنها بەدەستهێنانی نمرەی باش.

📌پەروەردەی ئەخلاقی: منداڵەکەت فێری بەهای ڕاستگۆیی و دەستپاکی و دەرئەنجامە درێژخایەنەکانی فێڵکردن لە کارەکتەر و ناوبانگەکەی بکە.

📌بەشداری گفتوگۆی مانادار بکە سەبارەت بە ئەخلاق و دەستپاکی، چیرۆک و نموونەی ئەو تاکانەی کە بەهۆی فێڵکردنەوە ڕووبەڕووی دەرئەنجامە نەرێنییەکان بوونەتەوە بڵاوبکەرەوە.
ئەگەر گومانت هەیە منداڵەکەت فێڵ دەکات، بە هێمنی و بنیاتنەرانە چارەسەری ئەو پرسە بکە، قسەیان لەگەڵ بکە لەسەر ئەوەی بۆچی فێڵیان کردووە و یارمەتیان بدەن لە دەرئەنجامە نەرێنییەکان تێبگەن، چ لە ڕووی ئەکادیمی و چ لە ڕووی کەسییەوە.

زانست

زیلاندیا...هەشتەمین کیشوەری کە لە ئاوەکاندا نوقم بوو

تەنها شتێک کە لەم پارچە ژێرئاوکەوتووە لە سەرووی ڕووی زەریاکەدا دەردەکەوێت، نیوزلەندا و دوورگەکانی دەوروبەریەتی، بەڵام خودی زیلاندیا لە مێژە وەک نهێنی ماوەتەوە.

کاتێک ٨٣ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر کیشوەری سەروو کۆنی گۆندوانا لەیەک جیا بووەوە، بەشێکی زۆری لە ژێر شەپۆلەکاندا نوقم بوو کاتێک دوور دەکەوتەوە، بەپێی هەندێک لە زانایانی جیۆلۆجی، ئەم پارچە ژێرئاوکەوتووە کە پێی دەوترێت زیلاندیا - دەتوانرێت بە کیشوەری هەشتەمی زەوی هەژمار بکرێت.

ئێستا تەنها ئەوەی لە سەرووی ڕووی زەریاکەدا دەرکەوتووە، نیوزلەندا و دوورگەکانی دەوروبەریەتی، بەڵام خودی زیلاندیا لە مێژە وەک نهێنی ماوەتەوە نزیکەی 94%ی کیشوەری 4.9 ملیۆن کیلۆمەتری چوارگۆشە لە ژێر ئاودایە، ئەمەش وردەکارییەکانی بەشی باکووری بارستەی زەوی.
لەم دواییانەدا بە بەکارهێنانی داتای جیۆکیمیایی و ئایزۆتۆپی لە نمونەی بەردی تازە هەڵکەندراو و هەروەها خوێندنەوەی بومەلەرزەزانی، جیۆلۆجیستێکی جیۆلۆجی نیوزلەندا ئەندی تولۆک و هاوکارەکانی نەخشەیەکی پێداچوونەوەیان بۆ ئەو ناوچەیە دروستکرد بۆ لێکۆڵینەوە لە چۆنیەتی دەرکەوتنی کیشوەرەکە.

وەک لە ڕاپۆرتێکدا کە لە ماڵپەڕی ئاگاداری زانستدا بڵاوکراوەتەوە، ئاماژەی بەوە کردووە، نمونەی بەردەکان کە هەندێکیان تەمەنیان وەک دایناسۆرەکانە، لە شوێنەکانی کونکردنی گەڕان و ژمارەیەک لوتکەی بەرکەوتوو لە باشووری زیلاند، وەک دوورگەکانی چاتام و ئەنتیپۆدس وەرگیراون.

شیکاری پێکهاتەی کیمیایی، لەگەڵ بەڵگە جیۆلۆجیەکانی تر، لێکچوونەکانی لە نەخشەکانی لەگەڵ جیۆلۆجیای ڕۆژئاوای ئەنتارکتیکا ئاشکرا کرد، ئەمەش پێشنیاری ژێرئاوکەوتنی پەراوێزی زیلاندیا دەکات تا ٢٥٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر، بەسەر ئەو شوێنەی کە ئێستا فەلاتی کامپبێل لە کەنارەکانی ڕۆژئاوای نیوزلەندا . ژێرئاوکەوتن کاتێک ڕوودەدات کە دوو لێواری توێکڵی زەوی پاڵ بە یەکەوە بنێن، لێوارێک پاڵدەنێتە خوارەوە بۆ ناو پۆششی زەوی.
تولۆچ و تیمەکەی لە توێژینەوەکەیاندا کە لە گۆڤاری Tectonics لە 12ی ئەیلولدا بڵاوکرایەوە، ڕوونیکردەوە "هەردوو وڵاتی زیلاندیا و ئەنتارکتیکا لە ناوخۆدا شێواوییەکی زۆریان هەیە" چەند ساڵێک بەر لە ئێستا.

پاشان لە قۆناغی کۆتایی کریتاسی نزیکەی ٧٩ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر، زیلاندیا و ڕۆژئاوای ئەنتارکتیکا دڕا و زەریای هێمنیان پێکهێنا ئەوەی بۆ ماوەیەکی زۆر جیۆلۆجی سەرسام کردووە ئەوەیە کە چۆن توێکڵی زیلاندیا توانیویەتی ئەوەندە تەنک بێت پێش ئەوەی بشکێت تەنکییەکی هاوشێوە لە ئەنتارکتیکای ڕۆژئاواشدا دەردەکەوێت.

تولۆک و هاوکارەکانی بەڵگەیان دۆزیەوە کە ئاراستەی فراوانبوونەکە لە نێوان ٨٠ بۆ ١٠٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر بە ڕێژەی ٦٥ پلە جیاواز بووە، ئەوان پێیان وایە ڕەنگە ئەمە ڕێگەی بە تەنکبوونەوەی بەربڵاوی توێکڵی کیشوەری داوە، ئەم ئەنجامانە پێکەوە بناغەیەکی تۆکمە بۆ شیکارییەکی وردتر بۆ ئەم فراوانییە سەیرەی زەوی دروست دەکەن.