-18

لەگەڵ دەستپێکردنەوەی خوێندن ئەم چەند ڕێنمای خۆپارێزییە بۆ منداڵەکەت جێبەجی بکە

📌دایک و باوکان دەبێت منداڵ فێربکەن و ڕایانبهێنن بە شێوازی دروست دەست بشۆن.

📌چۆنیەتی پژمین بە سەلامەتی (داپۆشینی دەم بە قۆڵ یان کلێنس و دواتر فڕێدانی بۆ ناو زبڵ).

📌هەروەها شێوازەکانی پاککردنەوەی دوای بەکارهێنانی چونە سەرئاو، هەروەها فێرکردنیان و چۆنیەتی بەکارهێنانی کەرەستە و پێداویستییەکانی پاکوخاوێنی
بەجۆرێک کە دەبێت بە ڕوونی لە ماڵەوە ببینرێن بەبێ ئەوەی تەنها باسی بکەن.

📌 منداڵەکەت کە دەچێتە قوتابخانە، تەعقیمکەر بخرە ناو جانتاکەیەوە، هەروەها ڕێنمایی بکرێت کە هەر ٢-٣ کاتژمێر جارێک دەستەکانی بسڕێتەوە و تەعقیم بکات بۆ ئەوەی لە ڤایرۆسەکان بپارێزێت.

📌هەروەها ئەو خۆراکانە بخۆن کە دەوڵەمەندن بە ئۆمیگا ٣، وەک ماسی و گوێز و گەنمەشامی و ئەڤۆگادۆ و سەوزەکانی وەک کەلەرم و و سپێناخ و جەرجیر، چونکە دەوڵەمەندن بە ئاسن.

📌پێش دەستپێکردنی ماوەی خوێندن، پشکنینی گشتی بۆ هەر منداڵەکەت ئەنجام بدە بۆ دڵنیابوون لەوەی هیچ کێشەیەک لە بیستن یان بینین کە نییە هەروەها ئاڕاستەی پێویستی ئەنجامدانی پشکنینی خوێن دەکەم ئەگەر منداڵەکە بچێت بۆ یەکەمجار بۆ قوتابخانە و چاودێریکردنی ئاستی ڤیتامین D و B12،ئاسن و زینک بەهۆی پەیوەندییان بە گەشەکردنی مێشک و بەهێزکردنی بەرگری لەش.

📌ڕاهاتن بە خەوتن و زوو لە خەو هەڵسان سوودێکی زۆری بۆ منداڵان هەیە لە خوێندندا، هەروەها کاردەکات بۆ بەرزکردنەوەی تەندروستی و گەشەکردنی جەستەیان.

زانست

زیلاندیا...هەشتەمین کیشوەری کە لە ئاوەکاندا نوقم بوو

تەنها شتێک کە لەم پارچە ژێرئاوکەوتووە لە سەرووی ڕووی زەریاکەدا دەردەکەوێت، نیوزلەندا و دوورگەکانی دەوروبەریەتی، بەڵام خودی زیلاندیا لە مێژە وەک نهێنی ماوەتەوە.

کاتێک ٨٣ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر کیشوەری سەروو کۆنی گۆندوانا لەیەک جیا بووەوە، بەشێکی زۆری لە ژێر شەپۆلەکاندا نوقم بوو کاتێک دوور دەکەوتەوە، بەپێی هەندێک لە زانایانی جیۆلۆجی، ئەم پارچە ژێرئاوکەوتووە کە پێی دەوترێت زیلاندیا - دەتوانرێت بە کیشوەری هەشتەمی زەوی هەژمار بکرێت.

ئێستا تەنها ئەوەی لە سەرووی ڕووی زەریاکەدا دەرکەوتووە، نیوزلەندا و دوورگەکانی دەوروبەریەتی، بەڵام خودی زیلاندیا لە مێژە وەک نهێنی ماوەتەوە نزیکەی 94%ی کیشوەری 4.9 ملیۆن کیلۆمەتری چوارگۆشە لە ژێر ئاودایە، ئەمەش وردەکارییەکانی بەشی باکووری بارستەی زەوی.
لەم دواییانەدا بە بەکارهێنانی داتای جیۆکیمیایی و ئایزۆتۆپی لە نمونەی بەردی تازە هەڵکەندراو و هەروەها خوێندنەوەی بومەلەرزەزانی، جیۆلۆجیستێکی جیۆلۆجی نیوزلەندا ئەندی تولۆک و هاوکارەکانی نەخشەیەکی پێداچوونەوەیان بۆ ئەو ناوچەیە دروستکرد بۆ لێکۆڵینەوە لە چۆنیەتی دەرکەوتنی کیشوەرەکە.

وەک لە ڕاپۆرتێکدا کە لە ماڵپەڕی ئاگاداری زانستدا بڵاوکراوەتەوە، ئاماژەی بەوە کردووە، نمونەی بەردەکان کە هەندێکیان تەمەنیان وەک دایناسۆرەکانە، لە شوێنەکانی کونکردنی گەڕان و ژمارەیەک لوتکەی بەرکەوتوو لە باشووری زیلاند، وەک دوورگەکانی چاتام و ئەنتیپۆدس وەرگیراون.

شیکاری پێکهاتەی کیمیایی، لەگەڵ بەڵگە جیۆلۆجیەکانی تر، لێکچوونەکانی لە نەخشەکانی لەگەڵ جیۆلۆجیای ڕۆژئاوای ئەنتارکتیکا ئاشکرا کرد، ئەمەش پێشنیاری ژێرئاوکەوتنی پەراوێزی زیلاندیا دەکات تا ٢٥٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر، بەسەر ئەو شوێنەی کە ئێستا فەلاتی کامپبێل لە کەنارەکانی ڕۆژئاوای نیوزلەندا . ژێرئاوکەوتن کاتێک ڕوودەدات کە دوو لێواری توێکڵی زەوی پاڵ بە یەکەوە بنێن، لێوارێک پاڵدەنێتە خوارەوە بۆ ناو پۆششی زەوی.
تولۆچ و تیمەکەی لە توێژینەوەکەیاندا کە لە گۆڤاری Tectonics لە 12ی ئەیلولدا بڵاوکرایەوە، ڕوونیکردەوە "هەردوو وڵاتی زیلاندیا و ئەنتارکتیکا لە ناوخۆدا شێواوییەکی زۆریان هەیە" چەند ساڵێک بەر لە ئێستا.

پاشان لە قۆناغی کۆتایی کریتاسی نزیکەی ٧٩ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر، زیلاندیا و ڕۆژئاوای ئەنتارکتیکا دڕا و زەریای هێمنیان پێکهێنا ئەوەی بۆ ماوەیەکی زۆر جیۆلۆجی سەرسام کردووە ئەوەیە کە چۆن توێکڵی زیلاندیا توانیویەتی ئەوەندە تەنک بێت پێش ئەوەی بشکێت تەنکییەکی هاوشێوە لە ئەنتارکتیکای ڕۆژئاواشدا دەردەکەوێت.

تولۆک و هاوکارەکانی بەڵگەیان دۆزیەوە کە ئاراستەی فراوانبوونەکە لە نێوان ٨٠ بۆ ١٠٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر بە ڕێژەی ٦٥ پلە جیاواز بووە، ئەوان پێیان وایە ڕەنگە ئەمە ڕێگەی بە تەنکبوونەوەی بەربڵاوی توێکڵی کیشوەری داوە، ئەم ئەنجامانە پێکەوە بناغەیەکی تۆکمە بۆ شیکارییەکی وردتر بۆ ئەم فراوانییە سەیرەی زەوی دروست دەکەن.