-18

٩ هەڵە کە کەسایەتی منداڵ لەناو دەبات

هەندێک کردار و ڕەفتار دەتوانن خۆبەگەورەزانینی منداڵ کەمبکەنەوە، بەپێی ئەوەی کە ڕۆژنامەی تایمز ئۆف هیندستان بڵاویکردووەتەوە، ٩ هەڵە هەیە کە دایک و باوک دەتوانن بیکەن، هەندێکیان لەخۆوە، و دەتوانن متمانەی منداڵەکە لەناوببەن، بەم شێوەیە:

1. ڕەخنەی زۆر
کاتێک منداڵێک چەندین جار پێیان دەوترێت کە هەوڵەکانی بەس نییە، ئەوا دەست دەکات بە گومانکردن لە تواناکانی و خۆی لە تەحەددای نوێ دەدزێتەوە. دایک و باوک لەبری ئەوەی سەرنجیان لەسەر ئەو هەڵانەی منداڵەکە بێت، دەتوانن سەرنجی بنیاتنەر بدەن کە هاندەری باشتربوون بێت و تیشک بخەنە سەر خاڵە بەهێزەکانی.

2. دایک و باوکی زۆر خۆپارێز
سروشتییە دایک و باوک بیانەوێت منداڵەکانیان لە زیان بپارێزن، بەڵام زیادەڕۆیی لە پاراستنی منداڵ کاریگەری نەرێنی لەسەر متمانە بەخۆبوونی منداڵ دەبێت.

کاتێک منداڵان ڕێگەیان پێنادرێت بگەڕێن، متمانەیان بەخۆیان نابێت لە مامەڵەکردن لەگەڵ بارودۆخە نوێیەکانی ژیاندا.

3. چاوەڕوانی زۆر
چاوەڕوانییە بەرزەکان دەتوانێت پاڵنەرێک بێت بۆ منداڵان بۆ بەدەستهێنان، بەڵام دانانی ئاستەکە زۆر بەرز دەتوانێت کاریگەری پێچەوانەی هەبێت.

کاتێک منداڵان هەست دەکەن هەرگیز ناتوانن چاوەڕوانییەکانی دایک و باوکیان بەدی بهێنن، لەوانەیە بە تەواوی واز لە هەوڵدان بهێنن، پێیان وایە مەحکومن بە شکستهێنان.

4. بەراوردکردن لەگەڵ هاوتەمەنەکانیان
بەراوردکردنی منداڵ بە خوشک و براکانی، هاوپۆلەکانی، یان تەنانەت منداڵانی دیکە بە گشتی، زیانێکی زۆر بە متمانەی بەخۆی دەگەیەنێت.

5. نەبوونی ستایش
کاتێک هەوڵی منداڵان ناناسرێتەوە، مەیلیان بۆ ئەوە هەیە کە قەدرزانی و توانای ئەوەیان نییە کە بتوانن ئەو شتە بەدەست بهێنن کە دایک و باوک داوای دەکەن.

بەردەوام ناسین و ستایشکردنی هەوڵەکانی منداڵ، هەرچەندە بچووک بێت، بەهای خۆی بەرز دەکاتەوە و پاڵنەرێکە بۆ بەردەوامبوون لە هەوڵدان.

6. نازکردنی مەترسیدار
لە کاتێکدا گرنگە خۆشەویستی و پشتیوانی پێشکەش بکرێت، بەڵام نازکردنی زۆر دەتوانێت متمانەی منداڵ تێکبدات. کاتێک منداڵان زۆر نازیان پێدەدرێت، ئەوا وابەستەی کەسانی دیکە دەبن و کێشەیان هەیە بۆ ئەوەی بە تەنیا مامەڵە لەگەڵ تەحەددیاتەکاندا نەکەن.

7- نەبوونی پشتیوانی و تێگەیشتن
منداڵان پێویستە هەست بە تێگەیشتن و پشتگیری سۆزداری بکەن. کاتێک هەستەکانیان پشتگوێ دەخرێن، هەست بە نائەمنی دەکەن. وەڵامدانەوەی ترسەکانی منداڵ و چەسپاندنی هەستەکانی یارمەتیدەرە بۆ بنیاتنانی هەستێکی بەهێزی بەهای خۆی.

8. سزای توند
دەبێت ئامرازێکی نا توند بۆ سزادانی هەڵەکان دابنرێت. هەڵە بەشێکی سروشتی پرۆسەی فێربوونە و دەبێت ڕێبازێکی بەزەیی و بابەتیانە پەیڕەو بکرێت کە یارمەتی منداڵ بدات هەڵەکان وەک دەرفەتی فێربوون بەکاربهێنێت.

9. سنوور و ڕێسای ناتەبایی
منداڵان پێویستیان بە سنوورێکی یەکگرتوو و ڕوون هەیە، کە هەستکردن بە ئاسایش و تێگەیشتن لەوەی کە چاوەڕوانی چییان لێدەکرێت.

کاتێک یاساکان ناتەبایی یان پێشبینینەکراو بن، دەتوانێت ببێتە هۆی سەرلێشێواوی و نائەمنی، بەمەش دوورکەوتنەوە لە هەر هەوڵێک بۆ گەڕان و پەرەپێدان.

تەندروستی

ئایا مانەوە لە ئاوی سارددا زیانی هەیە؟

لە بابەتێکی ماڵپەڕی " ScienceAlert"دا بڵاو کراوەتەوە، مانەوە لەناو سارددا لەلایەن وەرزشوانانەوە بەکارهێنراوە وەک ڕێگەیەک بۆ کەمکردنەوەی ئازاری ماسولکەکان و خێراکردنی کاتی چاکبوونەوە بە شێوەیەکی گشتی خەڵک نزیکەی دە خولەک دوای وەرزشکردن لە ئاوی سارددا بەسەر دەبەن کە لە نێوان ١٠ بۆ ١٥ پلەی سەدیدا.
ئاوی سارد بەکارهێنراوە بۆ یارمەتیدان لە چارەسەرکردنی نیشانەکانی خەمۆکی و ئازار و شەقیقە، یارمەتی چالاکبوونی سوڕی خوێن و زیادبوونی بەرگری جەستە دەدات، ئەمەش تەندروستی دڵ باشتر دەکات و پەستانی خوێن کەمدەکاتەوە، گیرانی خوێنبەرەکان لادەبات و سوڕی خوێن باشتر دەکات، هەروەها ئاوی سارد یارمەتی چاکبوونەوەی ماسولکە گرژەکان دەکات، زۆربەی وەرزشوانان پەنا دەبەنە بەر دوشێکی سارد یان دانیشتن لە جاکوزییەکی سارد دوای مەشقەکان بۆ کەمکردنەوەی ئازاری ماسولکەکان، چونکە یارمەتی ماسولکەکان دەدات باشتر و لە ماوەیەکی کورتتردا چاکببێتەوە.
سەرەڕای سوودە زۆرەکانی بەشێک لە توێژینەوەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە خۆنوقمکردن لە ئاوی سارددا رەنگە کاریگەری زیانبەخشی لەسەر جەستە هەبێت، پسپۆران جەخت لەوە دەکەنەوە لە شێوازەکانی چارەسەرکردنی ئاوی سارددا خۆشۆردن بژاردەیەکی کەمتر مەترسیدارە چونکە لە ڕووی پلەی گەرمی و کاتی بەرکەوتنەوە گونجاوترە بە بەراورد بە دانیشتن لە جاکوزییەکی سارددا.
هەرچەندە زۆر لێکۆڵینەوەی تەواو نییە کە زیانەکانی مانەوە لە ئاوێکی سارددا نیشان بدات، بەڵام خۆنوقمکردن لە ئاوی سارددا بۆ ماوەیەکی زۆر ئەگەری تووشبوون بە جەڵتەی مێشک یان جەڵتەی دڵ زیاد دەکات لە ئەنجامی زۆر دابەزینی پلەی گەرمی جەستە، کاتێک بۆ ماوەیەکی زۆر لە ئاوی سارددا دەمێنیتەوە دەست و قاچەکان هەست بە ساردییەکی زۆر یان بێهێزی دەکەن ئەمەش دەبێتە هۆی دروستبوونی ئازار و زیان بە خوێنبەرەکان دەگەیەنێت.
ئەگەر دەتەوێت چارەسەری ئاوی سارد تاقیبکەیتەوە، لێرەدا چەند شتێک دەخەینەڕوو کە دەبێت لەبەرچاو بگرن:
١. پێشتر لە پزیشکەکەت بپرسە بۆ ئەوەی دڵنیا بیت کە سەلامەتە بۆ تۆ ئەنجامی بدەیت.
٢. پلانی چۆنیەتی خۆنوقمکردن و دەرچوون لە ئاوەکە بە سەلامەتی دابنێ، لەبیرت بێت کە ماسولکەکانت بە باشی کار ناکەن کاتێک بۆ ماوەیەکی زۆر لە ئاوی سارددا دەبێت لەوانەیە نەتوانیت هەست بە دەست و قاچەکانت بکەیت.
٣. بزانە دوای ئەوە چۆن هەست بە گەرمی دەکەیت، دڵنیابە خاولی و جل و بەرگی وشک و خواردنەوەیەکی گەرمت پێیە.
٤. تا بە تەواوی گەرم دەبیتەوە زۆر جوڵە مەکە.
٥.تەنها بۆ ماوەیەکی کەم لەناو ئاوی سارددا بمێنەرەوە، پێش ئەوەی هەست بە بێهێزی و ئازار یان لەرزین بکەیت لە ئاوەکە وەرە دەرەوە.