-18

٩ هەڵە کە کەسایەتی منداڵ لەناو دەبات

هەندێک کردار و ڕەفتار دەتوانن خۆبەگەورەزانینی منداڵ کەمبکەنەوە، بەپێی ئەوەی کە ڕۆژنامەی تایمز ئۆف هیندستان بڵاویکردووەتەوە، ٩ هەڵە هەیە کە دایک و باوک دەتوانن بیکەن، هەندێکیان لەخۆوە، و دەتوانن متمانەی منداڵەکە لەناوببەن، بەم شێوەیە:

1. ڕەخنەی زۆر
کاتێک منداڵێک چەندین جار پێیان دەوترێت کە هەوڵەکانی بەس نییە، ئەوا دەست دەکات بە گومانکردن لە تواناکانی و خۆی لە تەحەددای نوێ دەدزێتەوە. دایک و باوک لەبری ئەوەی سەرنجیان لەسەر ئەو هەڵانەی منداڵەکە بێت، دەتوانن سەرنجی بنیاتنەر بدەن کە هاندەری باشتربوون بێت و تیشک بخەنە سەر خاڵە بەهێزەکانی.

2. دایک و باوکی زۆر خۆپارێز
سروشتییە دایک و باوک بیانەوێت منداڵەکانیان لە زیان بپارێزن، بەڵام زیادەڕۆیی لە پاراستنی منداڵ کاریگەری نەرێنی لەسەر متمانە بەخۆبوونی منداڵ دەبێت.

کاتێک منداڵان ڕێگەیان پێنادرێت بگەڕێن، متمانەیان بەخۆیان نابێت لە مامەڵەکردن لەگەڵ بارودۆخە نوێیەکانی ژیاندا.

3. چاوەڕوانی زۆر
چاوەڕوانییە بەرزەکان دەتوانێت پاڵنەرێک بێت بۆ منداڵان بۆ بەدەستهێنان، بەڵام دانانی ئاستەکە زۆر بەرز دەتوانێت کاریگەری پێچەوانەی هەبێت.

کاتێک منداڵان هەست دەکەن هەرگیز ناتوانن چاوەڕوانییەکانی دایک و باوکیان بەدی بهێنن، لەوانەیە بە تەواوی واز لە هەوڵدان بهێنن، پێیان وایە مەحکومن بە شکستهێنان.

4. بەراوردکردن لەگەڵ هاوتەمەنەکانیان
بەراوردکردنی منداڵ بە خوشک و براکانی، هاوپۆلەکانی، یان تەنانەت منداڵانی دیکە بە گشتی، زیانێکی زۆر بە متمانەی بەخۆی دەگەیەنێت.

5. نەبوونی ستایش
کاتێک هەوڵی منداڵان ناناسرێتەوە، مەیلیان بۆ ئەوە هەیە کە قەدرزانی و توانای ئەوەیان نییە کە بتوانن ئەو شتە بەدەست بهێنن کە دایک و باوک داوای دەکەن.

بەردەوام ناسین و ستایشکردنی هەوڵەکانی منداڵ، هەرچەندە بچووک بێت، بەهای خۆی بەرز دەکاتەوە و پاڵنەرێکە بۆ بەردەوامبوون لە هەوڵدان.

6. نازکردنی مەترسیدار
لە کاتێکدا گرنگە خۆشەویستی و پشتیوانی پێشکەش بکرێت، بەڵام نازکردنی زۆر دەتوانێت متمانەی منداڵ تێکبدات. کاتێک منداڵان زۆر نازیان پێدەدرێت، ئەوا وابەستەی کەسانی دیکە دەبن و کێشەیان هەیە بۆ ئەوەی بە تەنیا مامەڵە لەگەڵ تەحەددیاتەکاندا نەکەن.

7- نەبوونی پشتیوانی و تێگەیشتن
منداڵان پێویستە هەست بە تێگەیشتن و پشتگیری سۆزداری بکەن. کاتێک هەستەکانیان پشتگوێ دەخرێن، هەست بە نائەمنی دەکەن. وەڵامدانەوەی ترسەکانی منداڵ و چەسپاندنی هەستەکانی یارمەتیدەرە بۆ بنیاتنانی هەستێکی بەهێزی بەهای خۆی.

8. سزای توند
دەبێت ئامرازێکی نا توند بۆ سزادانی هەڵەکان دابنرێت. هەڵە بەشێکی سروشتی پرۆسەی فێربوونە و دەبێت ڕێبازێکی بەزەیی و بابەتیانە پەیڕەو بکرێت کە یارمەتی منداڵ بدات هەڵەکان وەک دەرفەتی فێربوون بەکاربهێنێت.

9. سنوور و ڕێسای ناتەبایی
منداڵان پێویستیان بە سنوورێکی یەکگرتوو و ڕوون هەیە، کە هەستکردن بە ئاسایش و تێگەیشتن لەوەی کە چاوەڕوانی چییان لێدەکرێت.

کاتێک یاساکان ناتەبایی یان پێشبینینەکراو بن، دەتوانێت ببێتە هۆی سەرلێشێواوی و نائەمنی، بەمەش دوورکەوتنەوە لە هەر هەوڵێک بۆ گەڕان و پەرەپێدان.

هەواڵ

مووچە زامنکرا.. بەستەڵەکی نێوان هەرێم و بەغدا توایەوە

دوای چەندین کۆبونەوە، لە کۆتایی کۆبونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا، رێککەوتنی هەرێم و بەغدا لەسەر هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم پەسەندکرا، بەمەش بەستەڵەکی کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا توایەوە و هیچ بیانویەک بەدەست عێراقەوە نەما بۆ ناردنی مووچە.

لە کۆتایی کۆبوونەوەی ئەمڕۆیدا، ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق دەنگی لەسەر دوو بڕیاردا سەبارەت بە میکانیزمی مامەڵەکردن لەگەڵ کۆمپانیا نەوتییە بیانییەکان و پرسی نەوتی هەرێمی کوردستان.


یەکەم: ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریدا کە کرێی دەرهێنانی نەوت بۆ کۆمپانیا بیانییەکان، کە بۆ هەر بەرمیلێک بە 16 دۆلار دیاریکراوە، چیتر بە پارەی کاش نەدرێت.
بەپێی بڕیارەکە، لە بری پێدانی پارە، بڕی ئەو نەوتەیان پێدەدرێت کە هاوتای شایستە داراییەکانیانە و کۆمپانیاکان خۆیان بەرپرس دەبن لە فرۆشتنی ئەو نەوتە لە بازاڕەکاندا.

دووەم: ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق رەزامەندیی سەرەتایی نیشاندا لەسەر ئەنجامدانی گرێبەستێکی سێقۆڵی لەنێوان (حکومەتی هەرێمی کوردستان - حکومەتی فیدراڵی عێراق - کۆمپانیا نەوتییە بیانییەکان).

مەرجی جێبەجێکردنی ئەم بڕیارە ئەوەیە کە حکومەتی عێراق گرێبەستەکە بەرز بکاتەوە بۆ لیژنەی راوێژکاریی وەزارەتی نەوتی عیراق.

چاوەڕوان دەکرێت لیژنەکە لە ماوەی 48 کاتژمێری داهاتوودا وەڵامی کۆتایی خۆی بداتەوە، تاوەکو گرێبەستە سێ لایەنییەکە بە فەرمی ئەنجام بدرێت و بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە.

ئەم دوو بڕیارە بە هەنگاوی گرنگ دادەنرێن بۆ کردنەوەی گرێکوێرەی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان و چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا.

بە جێبەجێکردنی بڕیارەکان، حکومەتی عێراق هیچ بیانویەکی بەدەستەوە نامێنێت بۆ نەناردنی مووچەی هەرێم و دەبێت قۆناغ بەقۆناغ موچەی مانگەکانی مووچە خۆرانی هەرێم بنێرێت، کە تا کۆتایی ئەمساڵ دەکاتە شەش مووچە.