هەواڵ

سکاڵای نوێ لە دادگای فیدراڵی لەبارەی دۆسیەی نەوتی هەرێمەوە تۆمارکرا

پارێزەرێکی کورد بۆ جێبەجێکردنی هەمواری یاسایی بودجە سکاڵا لەسەر سەرۆکی حکومەتی عێراق و سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و سێ وەزیر تۆمار دەکات. داوای دەرکردنی فەرمانسالاریش بۆ دیاریکردنی کۆمپانیەکی راوێژکاری نێودەگیر لە نێوان هەولێر و بەغدا دەکات. 

دۆسیەی نەوتی هەرێمی کوردستان بووەتە خاڵی ناکۆکی نێوان هەولێر و بەغدا، بەهۆی ناکۆییەکانیانەوە ناردنی پارە لەلایەن حکومەتی عێراقەوە بۆ هەرێمی کوردستان راگیراوە. 

پارێزەر ئازاد دۆسکی بە دیجیتاڵ میدیای Micـی راگەیاند، ئەمڕۆ لە دادگای فیدراڵی سکاڵای لەسەر سەرۆک وەزیرانی عێراق، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان، وەزارەتی نەوتی عێراق، وەزیری سامانە سروشتییەکان و وەزیری دارایی عێراق تۆمار کردووە.

سکاڵاکە تایبەتە بە پابەندبوون بە هەمواری بڕگەی (ج) ماددەی 12 لە یاسای بودجە کە تێیدا هاتووە، تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوتی کوردستان لە 6 دۆلارەوە بۆ 16 دۆلار زیاد دەکرێت.

بەپێی بڕگەکە، ئەگەر لە ماوەی 60 رۆژدا وەزارەتی سامانە سروشتییەکان و وەزارەتی عێراق نەگەیشتنە رێککەوتن، سەرۆک وەزیرانی عێراق دەسەڵاتی هەیە تا لایەنێکى ڕاوێژکاری نێودەوڵەتی نرخێکى خەمڵێندراو دیاری دەکات، دەبێت هەرێمى کوردستان ڕۆژانە 400 هەزار بەرمیل نەوت ڕادەست بکات.

پارێزەر ئازاد دۆسکی ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، داوای دەرچوونی فەرمانسالارییەکی بەپەلەی کردووە بۆ پابەندکردنی سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ دیاریکردنی لایەنێکی راوێژکاری چونکە لە ماوەی 60 رۆژی رابردوودا هەردووو حکومەت نەگەیشتوونەتە رێککەوتن
ئەگەرچی یاسای بودجە لەپێناو دووبارە دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان هەموارکراوەتەوە، بەڵام بەهۆی ناکۆکییەکانی نێوان هەردوو حکومەتەوە تا ئێستا نەتوانراوە رێککەوتن بکرێت. 

هەرێمی کوردستان و عێراق دوو رەشنووسیان تایبەت بە رێککەوتن لەسەر پرسی نەوت ئامادەکردووە، هەرێمی کوردستان دوو پێشنیازی پێشکەش کردووە، یەکەمیان تایبەتە بە بەشداریکردنی کۆمپانیاکان و دووەمیان بەشدارینەکردنی کۆمپانیاکانە کە لە هەردوو پێشنیازەکەدا ئامادەیی بۆ دەستبەجێ رادەستکردنی نەوت بە کۆمپانیای سۆمۆ دەربڕیووە. 

لە حاڵەتی بەشداریکردنی کۆمپانیاکان و رێککەوتنی هەولێر و بەغدا  لەسەر کاری لیژنە هاوبەشە تەکنییکییەکان، حکومەتی هەرێمی کوردستان ئامادەیی دەربڕیووە دوای لێدەرکردنی پێویستی ناوخۆ بەرهەمی نەوت رادەست بکات. 

لە رەشنووسەکەی هەرێمی کوردستاندا، بەرهەمی ئێستای نەوت بە 282 هەزار بەرمیلە لە ڕۆژێکدا دیارییکراوە، کە 65 هەزار بەرمیلی ڕۆژانە بۆ بەکاربردنی ناوخۆیی تەرخانکراوە.

لە حاڵەتی بەشدارینەکردنی کۆمپانیاکانیشدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشنیازی رادەستکردنی  100 هەزار بەرمیل نەوتی ڕۆژانەی کردووە بە کۆمپانیای سۆمۆ تا ئەو کاتەی لەسەر بنەمای کاری لیژنەی تەکنیکی هاوبەش ڕێککەوتن دەکرێت.

هەرێمی کوردستان لە پێشنیازەکانیدا پێداگیرە لەسەر ئەوەی بەکاربردنی ناوخۆیی لە ئەستۆی هەرێمی کوردستان دەبێت کە بڕەکەی بە 65 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە خەمڵاندووە.

حکومەتی عێراقی لە پێشنیازەکانیدا بۆ رادەستکردنی نەوت لەگەڵ هەرێمی کوردستان ناکۆکە و پێشنیازی دەستبەجێ رادەستکردنی تەواوی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستانی کردووە بە کۆمپانیای سۆمۆ کە خۆی بە 236 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە خەمڵاندوویەتی.

لە قۆناغى دووەمدا کە هاوکات لەگەڵ قۆناغى یەکەم دەبێت بۆ ماوەى مانگێک جێبەجێ بکرێت، دەبێت وەزارەتى نەوتى عێراق بە هەماهەنگى لەگەڵ وەزارەتى سامانە سروشتییەکان بڕى راستەقینەى نەوت بۆ بەکارهێنانى ناوخۆیی هەرێم دیارى بکات.

هەواڵ

هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم.. دۆسییە ئاڵۆزەکە

بەغدا دوای نۆساڵ چاوەڕوانی بەرهەمی ئەو سکاڵایەی دەستکەوت کە لەسەر بە نادەستوری بوونی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم لەڕێگەی تورکیاوە تۆماری کردبوو، هەر ئەوەش وایکردووە بە ئاسانی و بەبێ چەسپاندنی مەرجەکانی خۆی، جارێکی تر رێگە بە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم نەدات.

ساڵی 2014 حکومەتی عێراق بۆ راگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم پەنای بۆ دادگای نێودەوڵەتی ناوبژیوانی ژووری بازرگانی نێودەوڵەتی لە پاریس برد و سکاڵای تۆمارکرد، دوای نۆ ساڵ لە پەنابردنی عێراق بۆ دادگا، دواجار ڕۆژی 23ـی ئاداری 2023 دادگاکە لە بەرژەوەندی عێراق بڕیاری دا و هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی راگرت و بڕیارەکە بەشێوەیەک دەرکرا کە تورکیای ناچارکرد کە پابەندبێت و رێگە بە هەناردەکردنی نەوتی هەرێم نەدات لە رێگەی بۆری جەیهانەوە.

حکومەتی عێراق دوای بڕیارەکەی دادگای ناوبژیونی پاریس، هەوڵەکانی دەستپێکرد بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم لەڕێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە، بەڵام درێژە کێشان رێککەوتنی حکومەتی هەرێم و بەغدا لەلایەک و مەرجەکانی کۆمپانیاکانی بواری نەت لە هەرێم، لەلایەکی ترەوە، بەربەستی گەورەیان لە بەردەم بەدیهێنانی خەونەکەی بەغدا دروستکرد.

دیجیتاڵ میدیای mic زانیوتی، حوکمەتی هەرێم پابەندی رێککەوتنی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان و وەزارەتی نەوتی عێراقە، ئەوەی لە ئێستادا رێگرە لە بەردەم هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم، کۆمپانیا نەوتییەکانن، کە داوای گرەنتی دەکەن بۆ وەرگرتنەوەی ئەو قەرزانەی لەلای حکومەتی هەرێم هەیانە.

رۆژی 13ـى ئاب، وەزارەتی سامانەسروشتییەکانی حکومەتی هەرێم رایگەیاند، لەگەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق لە سەر میکانیزمی هەناردەکردنەوەی نەوت ڕێککەوتن.

ئەوکات، وەزارەتی سامانەسروشتییەکانی حکومەتی هەرێم دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستانی بەستەوە بە رێککەوتنی حکومەتی فیدراڵ لەگەڵ حکومەتی تورکیا.

لەکاتێکدا نزیکەی 20 رۆژە رێککەوتن کراوە، بەڵام تائێستا چارەنوی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم نادیارە و بەوتەی پەرلەمانتارێکیش، جارێکی تر هەرێم و بەغدا لەسەر ئەو پرسە گفتوگۆکانیان دەستپێدەکاتەوە.

شێروان دووبەردانی، ئەندامی پەرلەمانی عێراق لە فراکسیۆنی پارتی بە میدیای حزبەکەی راگەیاندووە، رۆژی 2ـى ئەیلول، وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان، کۆمپانیاکانی نەوت و وەزارەتی نەوتی عێراق لە بەغدا کۆدەبنەوە بۆ درێژەدان بە گفتوگۆکانیان سەبارەت بە رێککەوتنی نێوانیان بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتز

لەبەرامبەر مەرجی کۆمپانیا نەوتیەکاندا، حکومەتی هەرێمی کوردستان پێی راگەیاندوون، کە گەرەنتی بۆ ئەو کۆمپانیایانە بەرامبەر بەوەی شایستە داراییەکانیان پێبدرێت، یاسای بودجەی گشتی عێراقە، کە تێیدا ئەو پابەندبوونە داراییە دیاریکراوە.

هەناردەنەکردنەوەی نەوتی هەرێم لەکاتێکدایە، کە حکومەتی عێراق ناردنی مووچەی بەستووەتەوە بە هەناردەکردنەوەی نەوتەوە و هەرچەندە چاوپۆشیکرد لە ناردنی موچەی مانگی شەش، بەڵام پێناچێت وا بە ئاسانی و بەبێ هەناردەکردنەوەی نەوت مووچەی مانگی حەوت بنێرێت.