پەروەردەی سێکسی

چۆن له‌باره‌ی ئەو نەخۆشییانەی بەهۆی سێکسەوە دەگوازرێنەوە بۆ منداڵه‌كه‌ت ده‌دوێیت؟

ئه‌و نه‌خۆشییه‌ باوانه‌ی به‌هۆی سێكسه‌وه‌ ده‌گوازرێنه‌وه‌ وه‌ك ئایدز، له‌ ئێستادا و له‌ته‌واوی جیهاندا به‌رفراوان بوون و ئه‌و بڵاوبوونه‌وه‌یه‌ كوردستانیشی گرتووه‌ته‌وه‌، بۆیه‌ گرنگە دایکان و باوکان دەربارەی ئه‌و نه‌خۆشییه‌ گوازراوانه‌ له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانیاندا بدوێن و ڕێنوێنییان بكه‌ن تاكو خۆیان بپارێزن.

سه‌ره‌تا با بزانین نەخۆشی گوازراوە بەهۆی سێکسەوە چییە؟

نەخۆشی گوازرەوە بەهۆی سێکسەوە یان هەوکردنی گواستراوە بەهۆی سێکسەوە بریتییه‌ لەو نەخۆشییانەی لەڕێی پەیوەندی سێکسییەوە دەگوازرێنەوە، هەندێك نەخۆشی دەکرێت بەهۆی بەرکەوتنی نزیك لە ئەندامی زاوزێ یاخود دەردراوی لەشەوە بگوازرێنەوە.

ئایا باسکردنی ئەم نەخۆشییانە هانی هەرزەکاران دەده‌ن سێکس بکەن؟

باسکرنی ئەم نەخۆشییانە لەگەڵ منداڵ و هەرزەکاراندا واناکات پەیوەندی سێکسی ئەنجام بدەن، بەڵام گەر ئەنجامیاندا ئەوا لە مەترسیەکانی تێدەگەن و دەزانن چۆن دەبێت خۆیان بپارێزن.

کەی کاتی ئەوەیە باسی ئەم نەخۆشییانە بکەیت لەگەڵ منداڵەکەتدا؟

پێویست ناکات باسکردنی ئەم نەخۆشییانە یاخود بابەتی تایبەتی تری وەکو سێکس و قۆناغی باڵغبوون لە یەك گفتوگۆدا بکرێت لە تەمەنێکی دیاریکراودا. وردە وردە گفتوگۆکان دەستپێبکە و با منداڵەکەشت وردە وردە تێگەیشتنی زیاد ببێت بۆ بابەتەکە لە تەمەنی نێوان 10-13 ساڵان زۆرینەی منداڵان دەزانن سێکس چییە و ئامادەی فێربوونن دەربارەی نەخۆشییەکان.

چۆن بابەتی نەخۆشییە گوازراوەکان لە ڕێی سێکسەوە بهێنمە پێشەوە؟

هەندێك کات سەختە بتوانیت کاتێکی باش بدۆزیتەوە بۆ باسکردنی نەخۆشییە گوازراوەکان لە ڕێگەی سێکسەوە، لەم کاتانەدا کردنەوەی گفتوگۆیەك باشە:
- ئەگەر منداڵەکەت پرسیاری کرد دەربارەی سێکس.
- لە کاتی تەماشاکردنی فیلمێك یاخود بەرنامەیەك لە تەلەڤیزۆن کە پەیوەندیەکی سۆزداری نیشان دەدات بپرسە: "ئەو شتانە چین ئەو کەسانەی لە پەیوەندیدان باسی دەکەن؟"

- کاتێك ژەمە كوتانی دژه‌ نه‌خۆشی گوازراوه‌ وەردەگرن دەتوانی بڵێیت "ئەم ڤاکسینە دەتپارێزێت لەو نەخۆشییانەی لە ڕێی سێکسەوە دەگوازرێنەوە، دەزانیت ئەو نەخۆشیانە چین؟"

باسی چی بکەم؟
باسی جۆرە جیاجیاکانی نەخۆشیەکان بکە:
کلامیدیا
هێرپیسی ئەندامی زاوزێ
زیپکەی ئەندامی زاوزێ
گۆنۆریا
ئایدز و ڤایرۆسی  HIV
نەخۆشی هەوکردنی حەوز
ئەسپێی مووی ئەندامی زاوزێ
نەخۆشی سیفلس
تریکۆمۆنیسیس

ئەم بابەتە سەرەکیانە باس بکە:
- بە گشتی نەخۆشی گوازراوە لە ڕێی سێکسەوە لە ڕێی پەیوەندی سێکسیەوە دەگوازرێنەوە بەڵام هەندێکیان لەڕێی بەرکەوتنی نزیك لەگەڵ ئەندامی زاوزێی کەسێك یاخود دەردراوی جەستەیی کەسێكەوە دەگوازرێتەوە.

- باشترین ڕێگە بۆ تووشنەبوون بەم نەخۆشیانە ئەنجام نەدانی سێکسە، گەر کەسێکیش بڕیاریدا سێکس ئەنجام بدات بەکارهێنانی کۆندۆم دەکرێت ڕێگربێت لە گواستنەوەی زۆرینەی نەخۆشییەکان.

- زۆرینەی ئەوانەی ئەو نەخۆشیانەیان هەیە کە بەهۆی سێکسەوە دەگوازرێنەوە شلە دەردەدەن لەڕێی چووك یان زێیانەوە یان پەڵەیەکیان هەیە لەسەر ئەندامانی زاوزێیان.

- هەندێك کەس کە هەڵگری ئەو نەخۆشیانەن کە لە ڕێی سێکسەوە دەگوازرێتەوە هیچ نیشانەیەکیان نیە، ئەو کاتەش هەر دەتوانن ببنە هۆی گواستنەوەی هەوکردن  و نەخۆشی بۆ هاوسەرەکەیان.

- گەر کەسێك نەخۆشیەکی هەبێت لەو نەخۆشیانەی لە ڕێی سێکسەوە دەگوازرێنەوە و چارەسەر وەرنەگرن، دەکرێت گرفتی تەندروستی دروست بکات بۆ ماوەی دووروودرێژ وەکو ئازار یاخود کێشە لە دووگیانبووندا.

- دەکرێت تووشی نەخۆشی گوازراوە لەڕێی سێکسەوە ببیت لە یەکەم ئەنجامدانی سێکسەوە.

لە کوێ دەتوانم زانیاری زیاترم دەستکەوێت دەربارەی ئەو نەخۆشیانەی لە ڕێی سێکسەوە دەگوازرێنەوە؟

 دەتوانیت زانیاری متمانە پێکراوت دەستکەوێت لەم شوێنانەوە:

- ئۆفیسی پزیشکەکەت.

- ڕێکخراوی تایبەت بە تەندروستی.

- پەرستاری خوێندنگەکەت یاخود توێژەری کۆمەڵایەتیەکەت.

ئەگەر کێشەم هەبوو لە باسکردنی ئەم بابەتە لەگەڵ منداڵەکانمدا ئەو کاتە چی بکەم؟

گەر مورتاح نیت باسی ئەو نەخۆشیانە بکەیت کە لە ڕێی سێکسەوە دەگوازرێنەوە لەگەڵ منداڵەکانتدا، دڵنیابە لەوەی دەتوانن ڕووبکەنە کەسێکی دیکە بۆ زانیاری دروست، دەکرێت پەرستار یاخود دکتۆرێك، ڕاوێژکارێك، مامۆستایەك یاخود ناسیاوێکی خێزانەکەتان بێت.

منداڵ و هەرزەکاران پێویستە هۆشیاریان هەبێت دەربارەی ئەو نەخۆشیانەی لەڕێی سێکسەوە دەگوازرێنەوە و وا باشترە ئەم زانیاریانەیان لە کەسێکەوە دەستکەوێت جێی متمانە بێت.

هەواڵ

موقتەدا سەدر هەڵبژاردن رەتدەکاتەوە و چاوەڕێی دوو ئەگەرە

سەرەڕای کشانەوەی لە پرۆسەی سیاسی و بەشدارینەکردنی لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق، بەڵام موقتەدا سەدر هێشتا مۆتەکەی دەسەڵاتدارانی عێراقە، ئەمەش وایکردووە لەلایەک چاویان لەسەر هەڵبژاردن بێت و لەلایەکیش چاویان لەسەر سەدر بێت، خودی موقتەدا سەدریش چاوەڕێی روودانی دوو ئەگەرە لە عێراق.

موقتەدا سەدر سەرکردەی ڕەوتی سەدر، هێشتا یەکێکە لە گەورەترین مەتەڵە سیاسییەکان، کە ڕووبەڕووی نەیارەکانی دەبێتەوە لە چوارچێوەی هەماهەنگیدا، یان تەنانەت لایەنگران و هاوپەیمانە نزیکەکانی.

لەدوای بڕیارە بەناوبانگەکەی سەدر بۆ کشانەوەی کوتلە پەرلەمانییەکەی کە خاوەنی 72 کورسی پەرلەمانی بوو، لە هاوینی 2022 و راگەیاندنی ڕەتکردنەوەی کارکردن لەگەڵ "گەندەڵکاران" کە مەبەستی چوارچێوەی هەماهەنگی بوو، پێشبینیەکان سەبارەت بە هەنگاوی داهاتووی سەدر بەردەوام مشتومڕی لە نێوان سیاسەتمەداران و شیکەرەوەکان و تەنانەت هاوڵاتیانی ئاسایی دروستکردووە.

موقتەدا سەدر لە هەموو پەیامەکانیدا سەبارەت بە کشانەوەی لە پرۆسەی سیاسی و هەڵبژارد، تەنها ئاماژەی بە چینێکی گەندەڵی دەسەڵاتدار کردووە، بەبێ ئەوەی هیچ نیازێکی تری خۆی بخاتەڕوو، بەڵام سەرکردەویەکەی چوارچێوەی هەماهەنگی خواستی سەدر ئاشکرا دەکات.

سەرکردەیەک لە چوارچێوەی هەماهەنگی کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، بە ڕۆژنامەی «الشرق الأوسط»ـى راگەیاندووە، سەدر سیستەمێکی دەوێت کە لەگەڵ تێڕوانینی خۆیدا بگونجێت، کە لەوانەیە لەگەڵ تێڕوانینی ئەوانی تردا نەگونجێت.

ئەو سەرکردەیەی چوارچێوەی هەماهەنگی پێیوایە، کشانەوەی ئێستای موقتەدا سەدر لە پرۆسەی سیاسی و بایکۆتی هەڵبژاردن، لەم دیدگایەوە سەرچاوە دەگرێت نەک ڕق لە کاری سیاسی.

ئاماژە بە پێگە و بەهێزی سەدر دەکات لە دەرەوەی پرۆسەی سیاسی و دەڵێت: لەوانەیە یارییەکە بە تەواوی بگۆڕێت تەنانەت ئەگەر لە پێشبڕکێی هەڵبژاردنیش دوور بێت، هەر بۆیە، چوارچێوەی هەماهەنگی چاوێکیان لەسەر هەڵبژاردنەکان و چاوەکەی دیکەش لەسەر سەدرە.

لەگەڵ ئەوەی لایەنەسیاسییەکان و چاودێرانی سیاسی پێیانوابوو، سەدر لە چوار ساڵی رابروودا، شەقامی لە بەرژەوەندی خۆی ساز و ئامادەکردووە بۆ چوونە سەر سندوقەکانی دەنگدان، بەڵام لە بڕیارێکی چاوەڕواننەکراودا، سەدر بایکۆتکردنی هەڵبژاردنی راگەیاند، هەرچەندە سەرۆک کۆماری عێراق بە فەرمی داوای لێکرد بە بڕیارەکەیدا بچێتەوە، بەڵام ئەو سوربوو لەسەر بڕیارەکەی.

لە ناوەڕاستی مانگی تەمووزی ساڵی ڕابردوودا، موقتەدا سەدر بڕیارێکی دەرکرد بۆ دوورخستنەوەی 31 کەس لە بزووتنەوەکە و باڵی سەربازی سەرایا سەلام، بەهۆی ئاماەکارییان بۆ بەشداریکردنیان لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا.

سەرکردەیەکی رەوتی سەر بە رۆژنامەی «الشرق الأوسط»ـى وتووە، ڕەوتی سەدر پشتگیری لە هیچ لیست و کاندیدێک ناکات لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا، ئەو سەرکردەیە ڕەتی دەکاتەوە پێشبینی هەنگاوەکانی داهاتووی سەدر بکات و دەڵێت: هەموو شتێک دەگونجێت، بەڵام کەس نازانێت چۆن و کەی ڕوودەدات.

ئەو سەرکردەیە ئاماژەی بەوەکردووە، کە سەدر درکپێدەکات و گرەو لەسەر ئەگەری داڕمانی چوارچێوەی هەماهەنگی دەکات بە تێپەڕبوونی کات، چونکە بڕوا وایە سیستەمی سیاسی ئێستا بە ئاسانی چاکسازی ناکرێت.

دەشڵێت: سەدر هەموو جۆرە کارێکی سیاسی تاقیکردۆتەوە. بەشداری کردن لە پەرلەمان و کشانەوەی لێی و بەشداریکردن لە حکومەت و کشانەوەی لێی و هەروەها دژایەتیکردنی چالاکی لە شەقامدا و پێدەچێت گەیشتووەتە ئەو ئەنجامەی کە ئەم سیستەمە توانای چاکسازی نییە.

یەکێکی تر لەو ئەگەرانەی کە سەدر چاوەڕێی دەکات، شوێنگرتنەوەی عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەکانە لە عێراق، خودی سەدریش خواستی خۆی بۆ جێگرتنەوەی نەشاردووەتەوە و بەپێی بنەماکانی مەزهەبی شیعە، موقتەدا سەدر هەموو مەرجەکانی تێدایە.