پەروەردەی سێکسی

چۆن له‌باره‌ی ئەو نەخۆشییانەی بەهۆی سێکسەوە دەگوازرێنەوە بۆ منداڵه‌كه‌ت ده‌دوێیت؟

ئه‌و نه‌خۆشییه‌ باوانه‌ی به‌هۆی سێكسه‌وه‌ ده‌گوازرێنه‌وه‌ وه‌ك ئایدز، له‌ ئێستادا و له‌ته‌واوی جیهاندا به‌رفراوان بوون و ئه‌و بڵاوبوونه‌وه‌یه‌ كوردستانیشی گرتووه‌ته‌وه‌، بۆیه‌ گرنگە دایکان و باوکان دەربارەی ئه‌و نه‌خۆشییه‌ گوازراوانه‌ له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانیاندا بدوێن و ڕێنوێنییان بكه‌ن تاكو خۆیان بپارێزن.

سه‌ره‌تا با بزانین نەخۆشی گوازراوە بەهۆی سێکسەوە چییە؟

نەخۆشی گوازرەوە بەهۆی سێکسەوە یان هەوکردنی گواستراوە بەهۆی سێکسەوە بریتییه‌ لەو نەخۆشییانەی لەڕێی پەیوەندی سێکسییەوە دەگوازرێنەوە، هەندێك نەخۆشی دەکرێت بەهۆی بەرکەوتنی نزیك لە ئەندامی زاوزێ یاخود دەردراوی لەشەوە بگوازرێنەوە.

ئایا باسکردنی ئەم نەخۆشییانە هانی هەرزەکاران دەده‌ن سێکس بکەن؟

باسکرنی ئەم نەخۆشییانە لەگەڵ منداڵ و هەرزەکاراندا واناکات پەیوەندی سێکسی ئەنجام بدەن، بەڵام گەر ئەنجامیاندا ئەوا لە مەترسیەکانی تێدەگەن و دەزانن چۆن دەبێت خۆیان بپارێزن.

کەی کاتی ئەوەیە باسی ئەم نەخۆشییانە بکەیت لەگەڵ منداڵەکەتدا؟

پێویست ناکات باسکردنی ئەم نەخۆشییانە یاخود بابەتی تایبەتی تری وەکو سێکس و قۆناغی باڵغبوون لە یەك گفتوگۆدا بکرێت لە تەمەنێکی دیاریکراودا. وردە وردە گفتوگۆکان دەستپێبکە و با منداڵەکەشت وردە وردە تێگەیشتنی زیاد ببێت بۆ بابەتەکە لە تەمەنی نێوان 10-13 ساڵان زۆرینەی منداڵان دەزانن سێکس چییە و ئامادەی فێربوونن دەربارەی نەخۆشییەکان.

چۆن بابەتی نەخۆشییە گوازراوەکان لە ڕێی سێکسەوە بهێنمە پێشەوە؟

هەندێك کات سەختە بتوانیت کاتێکی باش بدۆزیتەوە بۆ باسکردنی نەخۆشییە گوازراوەکان لە ڕێگەی سێکسەوە، لەم کاتانەدا کردنەوەی گفتوگۆیەك باشە:
- ئەگەر منداڵەکەت پرسیاری کرد دەربارەی سێکس.
- لە کاتی تەماشاکردنی فیلمێك یاخود بەرنامەیەك لە تەلەڤیزۆن کە پەیوەندیەکی سۆزداری نیشان دەدات بپرسە: "ئەو شتانە چین ئەو کەسانەی لە پەیوەندیدان باسی دەکەن؟"

- کاتێك ژەمە كوتانی دژه‌ نه‌خۆشی گوازراوه‌ وەردەگرن دەتوانی بڵێیت "ئەم ڤاکسینە دەتپارێزێت لەو نەخۆشییانەی لە ڕێی سێکسەوە دەگوازرێنەوە، دەزانیت ئەو نەخۆشیانە چین؟"

باسی چی بکەم؟
باسی جۆرە جیاجیاکانی نەخۆشیەکان بکە:
کلامیدیا
هێرپیسی ئەندامی زاوزێ
زیپکەی ئەندامی زاوزێ
گۆنۆریا
ئایدز و ڤایرۆسی  HIV
نەخۆشی هەوکردنی حەوز
ئەسپێی مووی ئەندامی زاوزێ
نەخۆشی سیفلس
تریکۆمۆنیسیس

ئەم بابەتە سەرەکیانە باس بکە:
- بە گشتی نەخۆشی گوازراوە لە ڕێی سێکسەوە لە ڕێی پەیوەندی سێکسیەوە دەگوازرێنەوە بەڵام هەندێکیان لەڕێی بەرکەوتنی نزیك لەگەڵ ئەندامی زاوزێی کەسێك یاخود دەردراوی جەستەیی کەسێكەوە دەگوازرێتەوە.

- باشترین ڕێگە بۆ تووشنەبوون بەم نەخۆشیانە ئەنجام نەدانی سێکسە، گەر کەسێکیش بڕیاریدا سێکس ئەنجام بدات بەکارهێنانی کۆندۆم دەکرێت ڕێگربێت لە گواستنەوەی زۆرینەی نەخۆشییەکان.

- زۆرینەی ئەوانەی ئەو نەخۆشیانەیان هەیە کە بەهۆی سێکسەوە دەگوازرێنەوە شلە دەردەدەن لەڕێی چووك یان زێیانەوە یان پەڵەیەکیان هەیە لەسەر ئەندامانی زاوزێیان.

- هەندێك کەس کە هەڵگری ئەو نەخۆشیانەن کە لە ڕێی سێکسەوە دەگوازرێتەوە هیچ نیشانەیەکیان نیە، ئەو کاتەش هەر دەتوانن ببنە هۆی گواستنەوەی هەوکردن  و نەخۆشی بۆ هاوسەرەکەیان.

- گەر کەسێك نەخۆشیەکی هەبێت لەو نەخۆشیانەی لە ڕێی سێکسەوە دەگوازرێنەوە و چارەسەر وەرنەگرن، دەکرێت گرفتی تەندروستی دروست بکات بۆ ماوەی دووروودرێژ وەکو ئازار یاخود کێشە لە دووگیانبووندا.

- دەکرێت تووشی نەخۆشی گوازراوە لەڕێی سێکسەوە ببیت لە یەکەم ئەنجامدانی سێکسەوە.

لە کوێ دەتوانم زانیاری زیاترم دەستکەوێت دەربارەی ئەو نەخۆشیانەی لە ڕێی سێکسەوە دەگوازرێنەوە؟

 دەتوانیت زانیاری متمانە پێکراوت دەستکەوێت لەم شوێنانەوە:

- ئۆفیسی پزیشکەکەت.

- ڕێکخراوی تایبەت بە تەندروستی.

- پەرستاری خوێندنگەکەت یاخود توێژەری کۆمەڵایەتیەکەت.

ئەگەر کێشەم هەبوو لە باسکردنی ئەم بابەتە لەگەڵ منداڵەکانمدا ئەو کاتە چی بکەم؟

گەر مورتاح نیت باسی ئەو نەخۆشیانە بکەیت کە لە ڕێی سێکسەوە دەگوازرێنەوە لەگەڵ منداڵەکانتدا، دڵنیابە لەوەی دەتوانن ڕووبکەنە کەسێکی دیکە بۆ زانیاری دروست، دەکرێت پەرستار یاخود دکتۆرێك، ڕاوێژکارێك، مامۆستایەك یاخود ناسیاوێکی خێزانەکەتان بێت.

منداڵ و هەرزەکاران پێویستە هۆشیاریان هەبێت دەربارەی ئەو نەخۆشیانەی لەڕێی سێکسەوە دەگوازرێنەوە و وا باشترە ئەم زانیاریانەیان لە کەسێکەوە دەستکەوێت جێی متمانە بێت.

هەواڵ

لە قەڵادزێ بەڕێکەوت و لە فەرەنسا خنکا

لە قەڵادزێ بەڕێکەوت و لە فەرەنسا خنکا
سلێمانی - MIC
ژیلان محەمەد ئەمین، کچە کوردێکی تەمەن 24 ساڵە و یەکێکە لە قوربانییەکانی رووداوەکەی دوێنێ سێشەممەی نێوان فەرەنسا و بەریتانیا.
ژیلان لەگەڵ چەند کەسێکی دیکەدا و یەکێک بووە لەو 100 سەرنشینەی کە لەناو بەلەمێکی پەڕینەوەدابوون لە فەرەنساوە بۆ بەریانیا.
بەڵام پێش گەیشتنیان چەند کەسێک دەکەونە ناو ئاوەکەوەو دەخنکێن کە یەکێکیان ژینایە.
زانیاری ئەوە هەیە، رووداوەکە بەهۆی زۆری ژمارەی سەرنشینانی سەر بەلەمەکەوە بوبێت، بەتایبەت کاتێک کە بەلەمەکە کەوتوەتە ڕێ، ژمارەیەک کۆچبەری ئەفریقیش لەڕێگەی بەکارهێنانی فشارەوە چونەتە ناو بەلەمەکەوە و هەندێکیش دەڵێن شەڕ و ئاڵۆزی روویداوە.
هێشتا بەتەواوی هۆکاری خنکانی ژیلان و ئەوانی دیکە نییە، روونیش نییە کە ئاخۆ جگە لە ژیلان لەناو خنکاوەکاندا کوردی دیکە هەیە یان نا، بەڵام ئەوەی دەزانرێت کە بەشێکی زۆری کۆچبەرەکانی سەر بەلەمەکە عێراقی بوون و لەناو عێراقیەکانیشدا ژمارەیەک کورد هەبوون.
تائێستا نازانرێت کە ئاخۆ ژیلان محەمەد بەتەنها کۆچیکردوە یان خزم و کەسوکاری لەگەڵدا بووە.
ساڵانە لەکاتی پەڕێنەوەی کۆچبەران لەنێوان فەرەنسا بۆ بەریتانیا دەیان کۆچبەر دەخنکێن، ئەوەش لەپێناو گەیشتنیان بۆ ئەو وڵاتە و مافی بەدەستهێنانی مانەوەیان.
هەرچەندە لەچەند رۆژی رابردوودا پەرلەمانی بەریتانیا یاسای ناردنی کۆچبەرانی نایاسایی وڵاتەکەی بۆ رواندا پەسەند کرد ئەوەش وەک هەولیک بۆ رێگریکردن لە چوونی کۆچبەران بۆ ئەو وڵاتە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا کۆچبەران بە یەکێک لە وڵاتە دڵخوازەکەی خۆیان دەزانن بۆ مانەوەیان و وەرگرتنی مافی پەنابەری.