پەروەردەی سێکسی

ئەگەر تووشی شیزۆفرینیا بویت، بەمجۆرە پەیوەندیە سۆزداریەکەت بە سەلامەتی بهێڵەرەوە

هەموو پەیوەندییەک هەوراز و نشێوی خۆی هەیە، بەڵام کاتێک کەسێک تووشی شیزۆفرینیا دەبێت، ئەگەری ئەوە هەیە تەنانەت پەیوەندیە جێگیرەکانیش گرژی و ئاڵۆزی تێبکەوێت یان هاوسەرەکان بە تەواوی جیا ببنەوە.

د. دۆست ئۆنگور بەڕێوەبەری کلینیکی پرۆگرامی توێژینەوەی شیزۆفرینیا و نەخۆشی دوو جەمسەری لە نەخۆشخانەی ماکلین لە بێلمۆنت لە ویلایەتی ماساشوس لەئەمریكا دەڵێت: "شیزۆفرینیا وا دەکات مرۆڤەکان قورس بێت پەیوەندییەکی نزیک دروست بکەن. 
زۆرجار ئەو کەسانەی کە تووشی شیزۆفرینیا بوون و هاوسەرگیریان کردووە پێش ئەوەی تووشی ئەو حاڵەتە ببن لەگەڵ هاوبەشەکەیان ئاشنابوون، بەڵام ئەو کەسانەی کە تاقانەن کە تووشی شیزۆفرینیا بوون، مەیلیان هەیە بە سینگڵ بمێننەوە.
بۆ ئەو کەسانەی کە هاوبەشەکەیان تەندروست بووە کاتێک پەیوەندییەکە دەستی پێکردووە، سەرهەڵدانی نەخۆشی شیزۆفرینیا دەتوانێت وەک شۆکێک بێت، نەخۆشییەکە دەتوانێت ڕەفتار و کەسایەتی مرۆڤ بگۆڕێت، نیشانەکانیش دەتوانن وا لە خەمخۆرترین و خۆشەویستترین تاکەکانیش پەیوەندیەکانیان سارد ببێتەوە و کێشە بکەوێتە نێوانیان.

کەواتە چۆن مامەڵە بکرێت لەگەڵ کەسانی تووشبووی شیزۆفرینیا بۆ ئەوەی پەیوەندیەکان بە بەهێزی بمێننەوە؟
1.ئەرکەکانی ناوماڵ: لەوانەیە هاوسەرەکەت کە تووشی شیزۆفرینیا بووە نەتوانێت بەڕوونی لەوە تێبگات کە چیت لێی دەوێت یان ئاماژەکانت بخوێنێتەوە لە کاتی ئەرکەکانی ناوماڵدا،بۆیە لەوانەیە پیویستی بە ئاگاداری و ڕاوێژی زیاتر هەبێت تاوەکوو بتوانن لە کارەکانی ناوماڵدا هاوبەشی یەک بکەن بە شێوازێکی درووست.
2.باری دارایی: ئەو کەسانەی کە تووشی شیزۆفرینیا دەبن لەوانەیە هەمیشە  توانای کارکردنیان نەبێت،بگرە دوای ئەوەشی کە نیشانەکانیان جیگیربوو زۆرجار ناتوانن کاربکەن،بۆیە دەبێت یارمەتی لە ئاسایشی کەمئەندامان وەربگرن ئەگەر هاتوو توانای کارکردنیان نەبوو.
زۆرجار نرخی دەرمانەکانی شیزۆفرینیا بەرزە، بۆیە با پزیشکەکەت ئاگادری دۆخی دارایت بێت،تاوەکوو لە جۆری دەرمان وبڕەکەیدا ڕەچاوەی بکات.
3.ویست و ئینتیمای سێکسی: ئەو کەسانەی دەرمانی چارەسەری دەروونی وەردەگرن، یان تووشبووی شیزۆفرینیا لەوانەیە زۆر ویستی سێکسیان نەبێت، بۆیە دەتوانێت بۆ ئەوەی تووشی کێشە وگرفت نەبیت لەگەڵ هاوسەرەکەت کە شیزۆفرینیای هەیە گفتووگۆ لەگەڵ چارەسەرکارەکەی بکەیت و داوای یارمەتی بکەیت بۆ ئەوەی بتوانیت لەگەل هاوسەرەکەت گفتوگۆبکەیت و ئەو شتانەی دەتانەوێت بەیەکتری بڵین.
4.پێکدادان لەگەل ئەندامانی خێزان: کەسانی تووشبووی شیزۆفرینیا ناتوانن بە باشی هەستەکانیان دەرببڕن،هەروەها ناتوانن بەباشی بیربکەنەوە یان توانای خۆگونجاندنیان کەمە،ئەمەش ڕەنگە ببێتە هۆی شەروو ئاڵۆزی لەگەل ئەندامانی خێزان.
بۆ چارەسەری ئەم کێشەیە واباشترە لەماڵەوە هەریەک لە کردارە باش و تەندرووستەکان لەگەڵ کردار وهەڵسوکەوتی نەگونجاو ئاماژە پێبدرێت بۆ ئەوەی کەمترین کێشەو پێکدادان درووست ببێت.

تەندروستی

خواردنەوە کحولییەکان دەبنە هۆی قەڵەوی و کێشە بۆ کۆئەندامی هەرس دروست دەکەن

خواردنەوە کحولییەکان بەکارهێنەران ڕوبەڕوی چەندین گرفتی تەندروستی جیاواز دەکەنەوە کە سەرکیترینیان درستکردنی کێشەیە لە کۆئەندامی هەرس و هۆکارێکیشن بۆ قەڵەوی، ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی دەڵێت، "هیچ ئاستێکی خواردنەوەی کحول سەلامەت نییە".
بەرکاهێنانی خواردنەوەی کحولی ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە کولتوری کۆمەڵایەتی زۆربەی وڵاتانی جیهاندا، زۆربەی وڵاتان یاسای تایبەتیان هەیە بۆ ڕێکخستنی فرۆشتن و بەرهەمهێنان و بەکارهێنانی خواردنەوە کحولییەکان.
شارەزایان و پسپۆڕانی تەندروستی بەشێوەیەکی بەردەوام هۆشداری بە هاوڵاتییان دەدەن، پابەندی ئەو یاسایانەبن کە ڕێژەی بەکارهێنانی ئەو خواردنەوانەی دیاریکردووە. 
ڤیڤێک مورتی پزیشکی نەشتەرگەری گشتی بە گرنگی دەزانێت جارێکی دیکە نوێکردنەوە لە ڕێژەی بەکارهێنانی خواردنەوە کحولییەکاندا بکرێت و ڕایگەیاندووە، کەمکردنەوەی ڕێژەی بەکارهێنانی خواردنەوە کحولییەکان بابەتێکی پێوست و گرنگن تا بەکارهێنەران ڕوبەڕوی کێشە نەبنەوە. 
توێژینەوەکان ئاشکراییان کردووە، پەیوەندییەکی ناسراو لە نێوان کحول و شێرپەنجەدا هەیە و هەر بڕە خواردنەوەیەک ئەو مەترسییە زیاتر دەکات. 
بەپێی وتەی ڤیڤێک مورتی، کحول هۆکارێکی جێگیرە لە توشبوون بە شێرپەنجە، بەشێوەیەک ساڵانە هۆکارە توشبوونی نزیکەی 100 هەزار ئەمەریکییە کە 20هەزاریان گیانلەدەستدەدەن، ئەو ڕێژەیەش زیاترە لە مردن بە ڕوداوەکانی هاتوچۆ کە ساڵانە دەگاتە زیاتر لە 13 هەزار و 500 حاڵەتی گیانلەدەستدان. 
بەکارهێنانی خواردنەوەی کحولی، بەکارهێنەرانی بەسەر دوو بۆچوونی جیاوازدا دابەشکردووە کە یەکێکیان بەکارهێنانیان بە زیان و بەشێکی دیکەشیان بە سودبەخش ناوی دەبن. ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی بەشێوەیەکی بەردەوام جەخت دەکاتەوە، "هیچ ئاستێکی خواردنەوەی کحول سەلامەت نییە".
بەپێی توێژینەوەیەکی نوێ کە کەناڵی سی ئێن ئێنی ئەمەریکی بڵاویکردوەتەوە، ئەو کەسانەی کە خواردنەوە کحولییەکان بەشێوەیەکی بەردەوام ناڕێک بەکاردەهێنن، ئەگەری توشبوونیان بە لاوازی مێشک زیاتر دەبێت. 
هەر بەپێی ئەنجامەکان، بەکارهێنانی ئەو خواردنەوانە دەبنە هۆکاری دروستکردنی کێشە لە کۆئەندامی هەرس، هەروەها بەهۆی بوونی ڕێژەیەکی زۆری کالۆری تێیاندا هۆکارێکی سەرەکین لە قەڵەوبوونی مرۆڤ.