Project

گەمارۆی فڕۆکەخانەی سلێمانی و بۆردومانەکان وەربەرهێنانی بیانی لە سلێمانی دەتۆرێنێت

داخستنی ئاسمانی تورکیا بە روی فرۆکەخانەکانی سلێمانی و بۆردومانەکانی تورکیا و ئێران، بە شێوەیەکی کاریگەر وەبەرهێنانی بیانی لە سلێمانی کەمکردوەتەوە.

بۆردومان و گه‌مارۆى ئاسمانى گه‌شته‌كانى فرۆكه‌خانه‌ى سلێمانى له‌لایه‌ن توركیا له‌لایه‌ك و په‌لامارى بنكه‌ و باره‌گاكانى هێزه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كانى ئێرانیش له‌لایه‌ن كۆمارى ئیسلامى ئێرانه‌وه‌ له‌لایه‌كى دیكه‌وه‌ بوونه‌ته‌ هۆكارێكى كاریگه‌ر له‌سه‌ر كه‌مبوونه‌وه‌ى قه‌باره‌ى وه‌به‌رهێنانى راسته‌وخۆى بیانى له‌ سنورى پارێزگاى سلێمانى

بەپێی ئەنجامەکانی راپرسییەکی توێژینەوەیەکی ناوەندی ڤیژن بۆ توێژینەوەی ستراتیژیله‌ (%83) به‌شداربووان بۆردومانى هه‌ردوو وڵاتى دراوسێى هه‌رێم (توركیا و ئێران) له‌گه‌ڵ راگرتنى گه‌شته‌ ئاسمانییه‌كانى فرۆكه‌خانه‌ى سلێمانى له‌لایه‌ن توركیاوه‌، به‌هۆكارێكى زۆر كاریگه‌ر له‌سه‌ر كه‌مبوونه‌وه‌ى وه‌به‌رهێنانى راسته‌وخۆى بیانى هه‌ژمارده‌كه‌ن، به‌جۆرێك زیاتر له‌ (%43)ى به‌شداربوون به‌ هۆكارێكى (زۆر زۆر) و له‌ (40%)كه‌ى دیكه‌شیان به‌ هۆكارێكى كاریگه‌رى (زۆر)له‌ قه‌ڵه‌مى ده‌ده‌ن 

بەپێی ئەنجامەکانی توێژینەوەکەی ناوەندی ڤیژن، بۆردومان و گه‌مارۆى سه‌رفرۆكه‌خانه‌ى سلێمانى هۆكارێكى دیكه‌ى كاریگه‌ره‌ له‌سه‌ر كه‌مبوونه‌وه‌ى وه‌به‌رهێنانى راسته‌وخۆى بیانى له‌و پارێزگایه‌دا، به‌جۆرێك ئه‌گه‌ر  ئه‌م  فاكته‌ره‌ به‌ ئه‌ندازه‌ى (1%) زیادبكات له‌به‌رامبه‌ردا قه‌باره‌ى وه‌به‌رهێنانى راسته‌وخۆى بیانى له‌ پارێزگاى سلێمانى به‌ ئه‌ندازه‌ى له‌ (0.51%) كه‌مبوونه‌وه‌ به‌خۆیه‌وه‌ ده‌بینێت.
لە توێژینەوەکەدا پێشنیاز کراوە بۆ به‌كارهێنانى كه‌ناڵه‌ دیبلۆماتیه‌كان بۆ لابردنى گه‌مارۆى سه‌ر فڕۆكه‌خانه‌ى سلێمانى و كۆتایی هێنان به‌ بۆردومانى هه‌ریه‌ك له‌ توركیا و ئێران.

وه‌به‌رهێنانى بیانی
وه‌به‌رهێنانى بیانی بریتیه‌ له‌و وه‌به‌رهێنانه‌ى كه‌ لایه‌نى وه‌به‌رهێن له‌ ده‌ره‌وه‌ى سنورى ئه‌و وڵاته‌یه‌ كه‌ وه‌به‌رهێنانى تێدا ئه‌نجامده‌دات و سه‌رمایه‌ى(بیرى ، نه‌ختینه‌یی) خۆى له‌ وڵاتی خانه‌خوێدا به‌گه‌ڕده‌خات،ئه‌میش دابه‌ش ده‌كرێت به‌ دوو جۆره‌وه‌ كه‌ (وه‌به‌رهێنانى ناڕاسته‌وخۆى بیانى، وه‌به‌رهێنانى راسته‌وخۆى بیانى)

وه‌به‌رهێنانى ناڕاسته‌وخۆى بیانى: ئه‌و جۆره‌یه‌ له‌ وه‌به‌رهێنانى بیانى كه‌ خۆى ده‌بینێته‌وه‌ له‌ شێوه‌ى قه‌رز و كڕینى پشك و قه‌واڵه‌كان به‌بێ ئه‌وه‌ى خودى وه‌به‌رهێنى بیانى سه‌رۆكارى له‌ بڕیارى كارگێڕى بكات و خۆى بخاته‌ ناو كاره‌كانه‌وه‌،به‌ڵكو له‌ چوارچێوه‌ى مامه‌ڵه‌كردن به‌ كاغه‌زه‌ داراییه‌كان وه‌به‌رهێنانى ده‌كات.

وه‌به‌رهێنانى راسته‌وخۆى بیانى: ئه‌وجۆره‌یه‌ له‌ وه‌به‌رهێنانى بیانى كه‌ راسته‌وخۆ خودى وه‌به‌رهێن به‌شدارى له‌ پرۆژه‌ وه‌به‌رهێنانه‌كان ده‌كات له‌ وڵاتى میوانداردا، له‌م روانگه‌یه‌شه‌وه‌ كه‌ ئه‌م ته‌وه‌ره‌ بابه‌تى سه‌ره‌كى توێژینه‌وه‌كه‌یه‌ هه‌ڵوه‌سته‌ى زیاترى له‌سه‌ر ده‌كرێت.

لەم لینکەوە خوێنەری تەواوی توێژینەوەی رۆڵى وه‌به‌رهێنانى راسته‌وخۆى بیانى له‌ هه‌رێمى كوردستان له‌نێوان ساڵانى (2006-2024) پارێزگاى سلێمانى وه‌ك نمونه‌یه‌ك

هەواڵ

کشانەوەی کتوپڕی ئەمریکا شڵەژانی ئەمنی لە عێراق دروستکردووە

کشانەی هێزەکانی ئەمریکا لە بنکەی سەربازی عەین ئەسەد و فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی بەغدا، ترسی خستوەتە دڵی بەشێک لە بەرپرسانی باڵای ئەمنی عێراق و شڵەژانی دروستکردوە، هەندێکی تریشیان بەسەرکەوتنی هەوڵی حکومەتی دەزانن بۆ دەرکردنی ئەمریکا.

کشانەوەی کتوپڕی هێزەکانی ئەمریکا مانگێک پێش وادەی دیاریکراو، گومانی لای بەرپرسان و شرۆڤەکاران دروستکردووە، وەک ئاماژەیەک بۆ دەستپێکردنەوەی گەڕێکی دیکەی شەڕ لە نێوان ئیسرائیل و ئێران لێکیدەدەنەوە کە رەنگە پریشکی ئەمجارە عێراقیش بگرێتەوە.

دەستپێکردنی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە بەغداوە بۆ هەرێمی کوردستان، مانگێک پێش وادەی دیاریکراوە، کە بڕیاربوو لە مانگی ئەیلول رێککەوتنی نێوان واشنتن و بەغدا بۆ کشانەوە جێبەجێبکرێت، شڵەژانی ئەمنی دروستکردووە و ترسی خستووەتە دڵی بەرپرسانی ئەمنی.

یاسر وتوت، کە ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگریی پەرلەمانی عێراقە، سەرسوڕمانی خۆی نيشانداوە لە کشانەوەی هێزەکانی واشنتۆن لە عەین ئەسەد لە رۆژئاوای عێراق و پێوایە ئەو هەنگاوە هەڕەشە لە تێکچونی ئاسایشی عێراق دەکات.

هەرچەندە لە دوو رۆژی رابردوودا باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە عێراق روونکردنەوەیەکی داو تێیدا ئاماژەی بەوەکرد، ئەرکی هێزەکانیان بۆ راوێژکاری دەگۆڕێت و لە رووبەرووبەنەوەی داعش بەردەوام دەبن، بەڵام ئەمە بەس نەبوو بۆ رەواندنەوەی نیگەرانی بەرپرسانی ئەمنی عێراق.

ماوەی 20 ساڵ بەسەر نەمانی رژێمی بەعس لە عێراق تێدەپەرێ و تا ئێستا هێزی سەربازیی ئەمریکی کە لە ژێر ناونیشانی جۆراوجۆر لە عێراقن، هەن.

ئەمریکا تا ساڵی 2011 بە بیانووی ریشەکێشکردنی بەعس و گەڕاندنەوەی سەقامگیری بۆ عێراق و دوای 2014 ش بە هۆی بوونی داعش، سەربازان و راوێژکارانی سەربازیی خۆی لە عێراق نەکشاندۆتەوە.

لەكاتێكدا سەباح نوعمان، وتەبێژی فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکان، کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق بە یەکێک لە دەستکەوتە هەرە بەرچاوەکانی حکومەت ناوبرد.

نوعمان ئاماژەی بەوەشکردوە، کشانەوەی هاوپەیمانان بەڵگەیەکی رونە کە حکومەت دەتوانێت سەقامگیری وڵات بپارێزێت و چیتر پێویستی بە پشتیوانی دەرەکی نییە.

پێچەوانەی وتەبێژی فەرماندەیی گشتیی هێزە چەکدارەکان؛ ئەسكەندەر وتوت، دەڵێت، هەنگاوەکەی ئەمریکا لەم کاتە هەستیارەدا جێگەی سەرسوڕمانە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو هەڵكشانە سیاسی و ئەمنییە توندانەی بەرۆكی ناوچەكەی گرتووە.

پاش لەناوبردنی داعش، ئەمریکا هەزاران سەربازی خۆی لە عێراق کشاندەوە، بەڵام ئێستا نزیکەی دوو هەزار و 700 سەربازی لە عێراق هەیە و واشنتن ئەرکی بەشێک لە هێزەکانی کۆتایی پێدێنێت و بەشێکیشیان ئەرکیان بۆ راوێژکاری دەگۆڕێت.

ئەو كشانەوە كتوپڕش دوای ئەوەدێت، ئەمریکا هەڵوێستێکی توندی لە دژایەتیكردنی دەرکردنی یاسای حەشدی شەعبی دەربڕی و بە فروانبوونی هەژمونی ئێران لە عێراق دەزانێت، کە بەشێک لەلایەنە شیعەکان بەتوندی کار بۆ تێپەڕاندنی دەکەن لە پەرلەمان.

لەچەند رۆژی رابردوودا عەلی لاریجانی، ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی ئێران، یاداشتێکی لێکتێگەیشتنی لەگەڵ عێراق سەبارەت بە ئاسایشی سنورەکان واژۆ کرد، ئەمەش بە هۆکارێکی دیکەی خێراکردنی کشانەوەی ئەمریکا لە عێراق لێکدەدرێتەوە.

چاودێرانی سیایی و شرۆڤەکاران پێیان وایە لە بەرژەوەندی عێراقدا نییە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەم کاتە گرنگ و هەستیارەدا بکشێتەوە، چونکە بۆشایی ئەمنی دروست دەبێت و ترس لە تێکچونی دۆخی ئەمنی عێراق دەکرێت.