هەواڵ

پارێزگاری کەرکووک لا دەبرێت؟… هاوپەیمانییە پێکهێنەرەکەی ئیدارەی کەرکووک دەبێتە کەمینە

دوو ئەندامی عەرەبی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووک بە بیانووی " جێبەجینەکردنی رێککەوتن" لە هاوپەیمانیی پێکهێنانی ئیدارەی کەرکووک کشانەوە و هاوپەیمانێتییەکە بووە کەمینەی ئەنجومەنی پارێزگا. بەپێی یاسا زۆرینەی رەهای ئەندامان دەتوانن حکومەتی خۆجێی پارێزگاکان هەڵبوەشێننەوە. 

 
هەریەک لە رەعد ساڵح و شێخ زاهر ئەنوەر عاسی، کە دوو ئەندامی عەرەبی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووکن، بە بیانووی "جێبەجێنەکردنی رێککەوتنی پێکهێنانی حکومەتی خۆجێی" کشانەوەی خۆیان لە هاوپەیمانێتی پێکهێنانی ئیدارەی نوێی پارێزگای کەرکووک راگەیاند.

زیاتر لە 9 مانگە حکومەتی خۆجێیی کەرکووک پێکهێندراوە،بەڵام ئەو دوو ئەندامەی دەستلەکارکێشاوەیە لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایانگەیاند، "ئێمە جیدیبوونمان لە جێبەجێکردنی رێککەوتنی سیاسی بەدینەکردووە".

تائێستا پێنج ئەندامی عەرەبی و دوو ئەندامی پارتی دیموکراتی کوردستان و دوو نوێنەری بەرەی تورکمانی بایکۆتی کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووکیان کردووە.

بە کشانەوەی ئەو دوو ئەندامەی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووک ژمارەی ئەو ئەندامانەی بایکۆتی دانیشتنەکانیان کردووە بووە 9 ئەندام لە کۆی 16 ئەندام.

ئێستا بەرەی بایکۆت زۆرینەی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووک پێکدەهێنن، ژمارەی ئەندامانی هاوپەیمانی پێکهێنەری ئیدارەی نوێی پارێزگاکە بووەتە 7 ئەندام.

ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووک هەڵدەوەشێتەوە؟ 
بەپێی یاسای ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق زۆرینەی ڕەهای کۆی ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگاکان دەتوانن حکومەتی خۆجێی پارێزگاکان پێکبهێنن و هەڵیشی بوەشێننەوە.

دیجیتاڵ میدیای Mic قسەی لەگەڵ بەشێک لەو ئەندامانە کردووە کە بایکۆتی دانیشتنەکانیان کردووە، ئەوان رەتیانکردەوە کە هیچ پلانێکیان بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئیدارەی پارێزگای کەرکووک هەبێت.

ئەگەرچی لە ماوەی رابردوو پارتی دیموکراتی کوردستان بەشداریکردنی لە حکومەتی خۆجێی کەرکووک رەتکردبووەوە، بەڵام ناوەڕاوستی ئەم مانگە 8 ساڵ دوای رووداوەکانی 16ی ئۆکتۆبەر، پارتی دیموکراتی کوردستان یەکەم پۆستی ئیداری لە پارێزگای کەرکووک وەرگرتەوە. 

دکتۆر شاسوار باوەیی، لەسەر پشکی ئەو حیزبە وەک یاریدەدەری بەڕێوەبەری گشتیی تەندروستیی کەرکووک دەستبەکاربوو، ئەمەش وەک هەنگاوێکی سەرەتایی بۆ گەڕانەوەی ئەو حزبە بۆ ناو ئیداریی شارەکە دادەنرێت.

هەڵبژاردنی پارێزگاری کەرکووک

ڕۆژی 10ـی ئابی 2024، لە هۆتێل ڕەشیدی شاری بەغداد، بە ئامادەبوونی وەزیری دادی عێراق، كۆبوونەوەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك بە بەشداری 9 ئەندام لە كۆی 16 ئەندام بەڕێوەچوو و تێیدا ڕێبوار تەها وەك پارێزگار و محەمەد حافز وەك سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگا هەڵبژێردران.

دواتر پارتی، بەرەی تورکمانی و بەشێکی پێکهاتەی عەرەب، کۆبوونەوەکەیان بە نایاسایی ناوبرد و ڕاکان جبوری وەک لایەنە عەرەبیە ناڕازییەکان و حەسەن توران سەرۆکی بەرەی تورکمانی لە دادگای فیدراڵی سکاڵای یاساییان تۆمارکرد، بەڵام دادگا سکاڵاکانی رەتکردەوە. 

هاوپەیمانی سیادەش وەک هەڵوێستیێک، محەمەد حافز سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووکی لە هاوپەیمانێتیەکەی دورخستەوە و ڕایگەیاند، پابەندی سیاسەتی پارتەکە نەبووە و بەشداری کۆبوونەوەی ئەنجومەنی پارێزگای کردوە.

هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك
دوای 18 ساڵ تێپه‌ڕینی به‌سه‌ر یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوكدا، ڕۆژی 18ـی كانونی یه‌كه‌می 2023، له‌ چوارچێوه‌ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی عێراقدا، له‌ پارێزگای كه‌ركوك هه‌ڵبژاردن به‌ڕێوه‌چوو.

له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌دا، له‌ سنوری كه‌ركوك، 871 هه‌زار كه‌س مافی ده‌نگدانی هه‌بوو بۆ هه‌ڵبژاردنی 16 نوێنه‌ر. كۆی گشتی 248 كه‌س خۆیان كاندید كردبوو، 318 بنكه‌ش بۆ ده‌نگدان ته‌رخان كرابوو.

بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووک، کورد 7 کورسی، عەرەب 6 کورسی، تورکمان 2 کورسی و کوتلەی بابلیۆنیش کورسیی کۆتای لەکۆی 16 کورسییەکەی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووک بەدەستهێناوە.

هەواڵ

ئەمریکا بۆ بە هێزکردنی پێگەی کۆمپانیاکانی پشتیوانی "ئۆتۆنۆمیی" هەرێمی کوردستان دەکات

ئەمریکا پشتیوانی ئەو گرێبەستانەی هەرێمی کوردستان دەکات کە لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان واژۆی کردووە و وەزیری دەرەوەی وڵاتەکە دەڵێت، ئۆتۆنۆمی کورد کۆڵەکەیەکی ئەو تێڕوانینەیە بەرامبەر عێراق هەمانە، هەروەها بەرپرسانی عێراق ویستی خۆیان بۆ پەیوەندییەکی باشتر و نزیکتر لەگەڵ ئەمریکا دەربڕیوە.

نزیکەی 150 کۆمپانیای ئەمریکای لە هەرێمی کوردستان هەن کە لە چەند بوارێکی جیادا کار دەکەن، ئەگەرچی هەولێر و واشنتن خواستی زیادکردنی ژمارەکانیان هەبووە، بەڵام روبەروی ئاستەنگ بوونەتەوە. 

لە 15 ساڵی رابردوودا  بە چەندین هۆکار کۆمپانیاکانی ئەمریکا لە عێراق و هەرێمی کوردستان کشاونەتەوە و رێگە خۆشکراوە بۆ وەبەرهێنانی وڵاتانی دیکەی رکابەر لە عێراقدا.

ئێستا ئەمریکا خواستی گەڕانەوەی بەهێزی کۆمپانیا ئەمریکییەکانی هەیە بۆ عێراق، مارکو روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، لە دوایین لێدوانیدا لەبەردەم لیژنەی کاروباری دەرەوەی کۆنگرێس، رایگەیاند، بۆ بەرپرسانی عێراقیان روونکردووەتەوە بنەمای سەرەکی پەیوەندییەکانیان رێزگرتنە لە کارکردنی کۆمپانیا ئەمریکییەکان لەو وڵاتە و کەمکردنەوەی کاریگەریی دەسەڵاتی ئێران لەسەر سروشتی کارەکانی کۆمپانیا ئەمریکییەکان. 

وەک خۆی وتی،" کاریگەی ئێران لەناو هەندێک لە جومگەکانی عێراق لە زیادبووندایە، بەڵام بەرپرسانی عێراق ویستی خۆیان بۆ پەیوەندییەکی باشتر و نزیکتر لەگەڵ ئەمریکا دەربڕیوە".  

باسی لەوەشكرد، "گفتوگۆمان له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی عێراق كردوه‌ و جه‌ختمانكردۆته‌وه‌ له‌سه‌رئه‌وه‌ی، ئۆتۆنۆمیی كوردەکان بریتییه‌ له‌ کۆڵەکەیەکی ئه‌و تێڕوانینەی بۆ عێراق هه‌مانه‌".

رۆژی 19ی ئابی رابردوو، لە ژوری بازرگانی ئەمریکا، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەرپەرشتی مەراسیمی واژۆکردنی دوو گرێبەستی کرد لەگەڵ دوو کۆمپانیای ئەمریکایی، بۆ وەبەرهێنانی گاز و سامانە سروشتییە نوێبۆوەکان، بەڵام رۆژی 20ی ئایار وەزارەتی نەوتی عێراق ئەو گرێبەستانەی رەتکردەوە و بە (پوچەڵ و نایاسایی) وەسفیکرد کە دژی یاسا و دەستوری عێراقن.

هەر لەو کۆبوونەوەیەیدا، جۆ ویڵسن ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا سەبارەت بەو گرێبەستانە رایگەیاند، رژێمی تاران کاریگەری لەسەر بەغدا داناوە و هەنگاوەکانی بەغدا کۆنترۆڵ دەکات. بۆیە ئێران دەستوەردەدات و هەوڵدەدات رێککەوتنەکان رابگرێت".

لێدوانەکەی مارکو رۆبیۆ، لەچوارچێوەی بەرگرییکردنی بوو لە مافی کۆمپانیاکانی ئەمریکا بۆئەوەی بتوانن بەبێ هیچ ئاستەنگێک وەبەرهێنان لە عێراق بکەن، هەروەها پشتیوانییەکی یەکلاکرەوەی ئەمریکاش بوو بۆ هەرێمی کوردستان کە هاوتەریبە لەگەڵ گەشەی کاری کۆمپانیاکانیان لە هەرێمی کوردستان. 

ئەمریکا تا ئێستا خۆی وەک گەورەترین کۆمەکبەخش و پاڵپشتیکاری عێراق دەناسێنت. بەپێی داتاکانی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغدا لە ماوەی 20 ساڵی ڕابردوو، ئاژانسی ئەمریکا بۆ هاوکاری نێودەوڵەتی (USAID) زیاتر لە 11 ملیار دۆلاری ئەمریکی وەک کۆمەکی گەشەپێدان بۆ باشترکردنی کۆمەڵگەکان پێشکەشکردووە.

ئەمە هاوکاری عێراقییەکان بووە بۆ دامەزراندنی سەدان بزنس و دروستکردنی هەزاران هەلی کار و بونیاتنانی 150 قوتابخانەی نوێ و 25 بنکەی خزمەتگوزاری تەندروستی و 130 پرۆژەی ئاو. 

لە ساڵی 2014ەوە زیاتر لە 3.6 ملیار دۆلاری ئەمریکیان دابینکردوە بۆ پاڵپشتیکردنی ئاوارە عێراقییەکان و پەنابەرانی کەمدەرامەت لە بوارەکانی چاودێری تەندروستی و دەرمان و ئاوی پاکی خواردنەوە و ئاوەڕۆی باشتر. 

لە ساڵی 2017ەوە وەبەرهێنانیان بە بڕی157 ملیۆن دۆلاری ئەمریکی لە پرۆژەکان کردوە بە سەرپەشتی عێراقییەکان بۆ دابینکردنی ئاوی خواردنەوە بۆ زیاتر لە 12 ملیۆن عێراقی.

لەبارەی ئاسایشەوە، لە ساڵی 2012ەوە، کۆنگرێسی ئەمریکا زیاتر لە 3.5 ملیار دۆلاری تەرخانکردوە بۆ بونیاتنانەوەی هێزەکانی ئاسایشی عێراق، ئەمریکا پێداویستییە گرنگەکانی وەکو چەکی پێشکەوتووی فرۆکەی ئێف 16 و زرێپۆشی جەنگی ئەبرامز و هەروەها ڕاهێنانی پیشەیی بۆ بەهێزکردنی هێزەکانی ئاسایشی عێراق پێشکەش دەکات. 

ئەلینا رۆمانسکی باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق لەبارەی ئەو هاوکارییانەوە رایگەیاندووە، ئەو هاوکارییانە بۆ ئەوە بووە هێزە ئەمنییەکان نوێنەرایەتی کۆمەڵگەی فرەچەشنی عێراق بکەن و وەڵامدەرەوەی حکومەتی خاوەن سەروەری عێراق بن و بتوانن بەرگری بکەن لە عێراق و رۆڵی لە بەدیهێنانی سەقامگیری لە سەرانسەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.

ئەمریکا چەند پرۆگرام و پرۆژەی جیاوازی بۆ عێراقییەکان بە هەرێمی کوردستان هەیە، بەپێی داتاکانی باڵیۆزخانەی وڵاتەکە لە عێراق، هەزاران عێراقی سوودمەندن لە پڕۆگرامە ئاڵوگۆڕییە پەروەردەیی و کەلتورییەکان.

زیاتر لە 5000 گەنجی عێراقی گەشتیان بۆ ئەمریکا کردووە و گەڕاونەتەوە بۆ ئەمجاندانی کاری گەورە لە عێراق، لە ساڵی (2024) 400 گەنجی تری عێراقی سەردانی ئەمریکایان لەڕێگەی پرۆگرامە ئاڵوگۆڕەکانەوە کردووە، لەوانەش پڕۆگرامی فولبرایت و پرۆگرامی ئاڵوگۆڕیی سەرکردەکانی گەنجی عێراقی و پرۆگرامی نێودەوڵەتی سەرکردەی سەردانکەر

ئەلینا رۆمانسکی باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق سەبارەت رۆڵی ئەمریکا و وڵاتانی دیکەی لە عێراق باسی لەوەکردووە، بە دڵنیاییەوە وڵاتانی تری لە دەرگای عێراق دەدەن و بانگەشەی جێگرەوە دەخەنەڕوو بۆ ئەوەی ئەمریکا و هاوبەشانمان پێشکەشی دەکەن، بەڵام وەک باڵوێزی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە عێراق، من نابینم هیچ یەکێکیان ئەوەندەی کە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا هەموو رۆژێک پێشکەشی خەڵکی عێراق دەکات ئەوان پێشکەشی بکەن.

ئاماژەی بۆ ئەوەیشکردووە، هیچ یەکێکیان ناتوانن هاوبەشییەکی هاوتای راستەقینە و یەکسان پێشکەش بکەن کە عێراق ببەستێتەوە بە جیهان و گەشەسەندنی عێراق  بەهێز بکات، ئێمە پردی پەیوەندی لەنێوان خەڵکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و خەڵکی عێراق دروست دەکەین کە بۆ چەندین نەوە بەردەوام دەبێت. 

هەڵوێستەکانی ئەمریکا دەریدەخەن، وڵاتەکە دەیەوێت بە ناردنی کۆمپانیاکانی بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان بەرهەمی ئەو خەرجیانە بچنێتەوە کە لە عێراق دەیکات. 

هەرێمی کوردستان بەدەر نییە لە پەیامەکان و دەتوانێت بە فروانکردنی کاری کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە عێراق پێگەی فیدراڵی خۆی لە عێراقدا بەهێزتر بکات.