هەواڵ

وەزارەتی نەوتی عێراق: گرێبەستە ئیمزاکراوەکان پوچەڵ و ناشەرعین

وەزارەتی نەوتی عێراق، هەڵوێستی خۆی لەبارەی نوێترین گرێبەستە واژۆکراوەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان راگەیاند، کە لە دوو رۆژی رابردوودا مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ئەمریکا ئیمزای کردبوون.

وەزارەتی نەوتی عێراق، لە راگەیاندراوێکدا، ئاماژە بەوەدەکات، لە هەندێک دامەزراوەی میدیاییەوە ئەوە بڵاوکراوەتەوە کە گرێبەستی نوێ لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان واژۆکراوە کە بەهای بڕەکەی دەگاتە دەیان ملیار دۆلار.

وەزارتی نەوت ئەوە دەڵێت، مامەڵەی تاکلایەنەی وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان رەتدەکەینەوە بۆ ئەنجامدانی گرێبەست لە کێڵگەکانی "میران" و "تۆپخانە - گردەمیر" لە پارێزگای سلێمانی، لەبەرئەوەی پێچەوانەی بڕیاری دادگای فیدراڵیی عێراقە کە رێگە دەگرێت لە ئەنجامدانی گرێبەستی نوێ.

بەپێی داوای یاسایی ژمارە 59ی فیدراڵیی لە ساڵی 2012 و پاشکۆی ژمارە 110ی فیدراڵی لە 2019، سەرجەم دەسەڵاتەکان لە هەرێمی کوردستان دەسەنێتەوە بۆ ئەنجامدانی گرێبەستی نوێ لەبواری سامانە سروشتییەکاندا و ئەو دەسەڵاتە دەگەڕێنێتەوە بۆ وەزارەتی نەوتی حکومەتی فیدراڵیی.

وەزارەتی نەوت لە راگەیاندراوەکەدا، ئاماژە بەوەدەکات، ئەگەرچی عێراق پێوستییەکی زۆری بە قەبەکردنی وەبەرهێنان لە کەرتی غازدا، بۆ کارپێکردنی یەکەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا لە وڵاتدا، بەڵام رێکارەکانی حکومەتی هەرێم لەوبوارەدا بە "بە ئاشکرا دژی یاساکانی عێراقە"، لەبەرئەوەی سامانە سروشتییەکان بە موڵکی هەموو خەڵکی عێراق ئەژمار دەکرێن و هەموو مامەڵەیەک لەو بوارەدا دەبێت لەرێگەی حکومەتی عێراقەوە بێت.

لە کۆتایی رونکردنەوەکەی وەزارەتی نەوتی عێراقدا ئاماژە بەوەکراوە، سەرجەم ئەو گرێبەستانە پوچەڵن، بە پشتبەستن بە دەستوری عێراق و بڕیارەکانی دادگای فیدراڵیی.
حکوومەتی هەرێمی کوردستان و (کۆمپانیای ئێچ كه‌ی ئێن و گرووپی ئۆنێکس) لە ڕاگەیەندراوێكی هاوبەشی رۆژنامەوانیدا رایانگەیاند، بە مەبەستی پەرەپێدان بە کێڵگەی غازی میران، گرێبەستیان واژۆکردووە. 

راگه‌یه‌نراوه‌كه‌ ئاشکراشی دەکات، له‌ كێڵگه‌كه‌دا مه‌زنده‌ ده‌كرێت هه‌شت ترلیۆن پێ سێجا غازی سروشتی هه‌بێت و ئەم گرێبەستە رێگەخۆشکەر دەبێت لە درێژخایەندا داهاتی بگاتە 40 ملیار دۆلار.

هەواڵ

سێشەممەی مووچە؛ حکومەتی عێراق بڕیار لەبارەی مووچەی هەرێمەوە دەدات؟

تا ئێستا حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی ناردنی پارەی مووچە بۆ هەرێمی کوردستان رێکنەکەوتوون، زانیارییەکان سێشەممە بە یەکلاییکەرەوە ناو دەبن. 

 سێشەممەی مووچە؛ ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە دەبێت و بەپێی زانیارییەکان بڕیارە لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیار لەسەر رێککەوتنی هەولێر و بەغدا بدرێت. 

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Mic، هەردوو حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان رەشنووسی رێککەوتنێکیان ئامادە کردووە کە پرسی داهاتەکان، بەجێکردنی مووچە و دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە خۆ دەگرێت. 

تا ئێستا هیچ کام لە هەولێر و بەغدا زانیاریی فەرمییان لەبارەی ئەو رەشنووسەوە بڵاونەکردوەتەوە، بەڵام بەپێی سەرچاوەکان لە هەردوو حکومەت چاوەڕوان دەکرێت، ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە سێشەممەی مووچە بێت و حکومەتی عێراق لەبارەی ناردنییەوە بڕیار بدات. 

کێشەی نەناردنی پارەی مووچە لەلایەن بەغداوە بۆ هەرێمی کوردستان  ئەو کاتە سەری هەڵدا کە وەزارەتی دارایی عێراق بە نوسراوێک هەرێمی کوردستانی ئاگادار کردەوە کە هیچ بڕە پارەیەکیان لە یاسایی بوودجەدا نەماوە تا بۆیانی بنێرن. 

بەپێی زانیارییەکان، حکومەتی عێراق بەڵێنی داوە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە پارەی مووچەی مانگی ئایار بەشێوەی سولفە رەوانەی هەرێمی کوردستان بکات، بەڵام ئەگەر هەیە شێوازی ناردنەکەی لە سولفەشەوە بگۆڕێت بۆ شێوازی دیکە. 

بەپێی ئەو زانیارییانەی لەبارەی رەشنووسەکەوە دەستی  دیجیتاڵ میدیای Mic کەوتووە، هەرێمی کوردستان بە رادەستکردنی نەوت و داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان پابەند دەکرێت. 

هەرێمی کوردستان لە سەرەتادا دەبێت مانگانە نزیکەی 300 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ بکات، تا لە رێگەی ئەو کۆمپانیا عێراقییەوە هەناردەی دەرەوە بکرێتەوە. 

پرسی بەجێکردن یان بە بانکیکردنی مووچەش یەکێکی دیکەیە لە تەوەرەکانی ئەو رەشنووسە سەرەتاییەی کە لە نێوان هەردوو حکومەت ئامادەکراوە. 

هەرێمی کوردستان پێویستە مووچەی سەرجەم مووچەخۆران بە بانکی بکات و هەژماری بانکیان لە بانکە رێگە پێدراوەکانی هەرێمی کوردستان بۆ بکاتەوە. 

چاوەڕوان دەکرێت، کردنەوەی هەژمارە بانکییەکان  لە چوارچێوەی پڕۆژەی "هەژماری من"دابن، وەک ئەوەی کاروان یاروەیس لە زاری پارێزگاری بانکی ناوەندییەوە رایگەیاندووە،" هەژماری من هەر تەوتینە و جیاوازیی نییە". 

مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان زیاتر لە 60 رۆژە چاوەڕانی دابەشکردنی مووچەن، دوایین مووچە کە لە هەرێمی کوردستان دابەشکراوە مووچەی مانگی نیسان بووە کە 18ـی ئایاری 2025 کۆتا رۆژی دابەشکردنیی بووە و لەوکاتەوە هیچ مووچەیەک دابەش نەکراوە.