هەواڵ

دراگونۆڤ چەکەکەی دەستی خامنەیی.. کۆد و پەیامەکانی وتارەکەی خامنەیی بە چەکەوە

رابەری باڵای ئێران ماوەی چەند ساڵێکە بە چەکەوە وتارەکانی جەژن پێشکەش دەکات، ئەوەیش بە ئاستی بەرزبوونەوەی مەترسییەکانی سەر ئێران دەبینرێن، خامنەیی لە دوایین وتاریدا بە چەکێکی دراگۆنڤی روسییەوە رو لە ئەمریکا وتی،" هەڕەشەی هێرش دەکەن، ئەگەر ئەوە ڕووبدات، بە دڵنیاییەوە وەڵامێکی توند لە ئێرانەوە وەردەگرن".

عەلی خامنەیی ڕابەری باڵای ئێران جارێکی دیکە بە چەکە درا دراگونۆڤە ڕوسییەوە دەرکەوتووە و لە وتاری جەژندا نوێترییم هەڵوێستی وڵاتەکەی بۆ شەقامی ئێران راگەیاند. 

بەشێکی وتارەکەی خامنەیی تایبەت بوو بە نامەکەی دۆناڵد ترامپ سەرۆکی ئەمریکا کە لەبارەی دانوستانی ئەتۆمییەوە ئاڕاستەی ئێرانی کردووە و رایگەیاند، "چاوەڕوانی هیچ دەستدرێژییەکی دەرەکی لە دژی ئێمە ناکەین، بەڵام ئەگەر روبدات، بە گورزێکی توند و بەهێز وەڵامی دەدەینەوە".

پێشتر دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا هەڕەشەی بۆمبارانکردنی ئێرانی کردبوو، ئەگەر لەسەر بەرنامەی ئەتۆمی رێکنەکەون. 

خامنەیی وەک ئاماژەیەک بەو هەڕەشانە رایگەیاند، "هەڕەشەی هێرش دەکەن، ئەگەر ئەوە ڕووبدات، بە دڵنیاییەوە وەڵامێکی توند لە ئێرانەوە وەردەگرن".

بۆچیی خامنەیی بە چەکەکەوە دەردەکەوێت؟ 
دوایین دەرکەوتنی خامنەیی بەو چەکەوە، ڕۆژی 4ـی تشرینی یەکەمی 2024 بوو کە دوای نزیکەی پێنج ساڵ(دوایین جار 17ـی کانونی دووەمی 2020، هەفتەیەک دوای کوژرانی قاسم سولەیمانی ) لە مزگەوتی "ئیمام خومەینی" کە ڕۆڵێکی گرنگی لە "شۆڕشی ئیسلامی ئێران" لە ساڵی 1979دا هەبووە، پێشنوێژی هەینی کرد و بە چەکەکەوە وتارێکی هەڕەشە ئامێزی دژ بە ئیسرائیل پێشکەش کرد. 

ھەڵگرتنی ئـەم چەكە بۆیەكەمجار لە وتاری جەژنی ڕەمەزانی ساڵی 2015 دابوو سێ ڕۆژ پێش واژۆکردنی ڕێککەوتنی ئەتۆمی بوو. 

خامنەیی 10 ساڵی ڕابردوو چەند جارێک بەو شێوەیە دەرکەتووە، بۆیە بە گەڕانەوە بۆ ڕابردوو زۆرینەی خوێندنەوەکان بەو ئاڕاستە دەبن، هەر کات خامنەیی هەست بە مەترسی بکات و بیەوێت پەیامی خۆڕاگری بنرێت بەو شێوەیە دەردەکەوێت.
زۆرینە کۆکن،"خۆڕاگری و وەستانەوە دژی هەڕەشەکانی ئەمریکا و ئیسرائیل" بە گرنگترین کۆدەکانی دەرکەوتن و وتارەکەی خامنەیی دادەنرێت بە تایبەت کە پێداگیری لەسەر پاشەکشەنەکردنی ئێرانی بەرامبەر ئەمریکا دەکردەوە. 

دراگونۆڤ
دراگونۆڤ SVD چەکێکی نیشانە شکێنی ڕوسییە، لە هەرێمی کوردستان بە قەناس ناودەبرێت. یەڤگینی دراگونۆڤ لەسەردەمی یەکێتیی سۆڤیەت دیزاینی کردووە،  لە ساڵی 1965 دروستكراوە و لە ساڵی 1967 چووەتە خزمەتی سەربازییەوە.

قەبارەکەی زیاتر لە یەک مەترە، گولـلەکەی 7.62 میلیمەترە، نرخی بەشێوەکەی گشتی لە بازاڕەکانی جیهاندا دەگاتە نزیکەی 5 هەزار دۆلار.بەپێی داتاکان، ئێستا بەشێوەکی فەرمی لەلایەن سوپای 30 وڵاتی جیهانەوە وەک چەکێکی نیشانەشکێنی پێشكەوتوو بەکاردەهێنرێت. 

هەواڵ

تورکیا بە کۆنترۆڵکردنی بنکەیەکی ئاسمانی دەیەوێت حوکمی سوریا بکات

تورکیا لە رێگەی کۆنترۆڵکردنی بنکەی ئاسمانی تیاس دەیەوێت حکومی سوریا بکات، ئسرائیل نیگەرانە و بە مەترسی بۆ سەر خۆی دەزانێت.

چەند سەرچاوەیەکی ئاگادار بە Middle East Eyeـیان راگەیاندووە، تورکیا هەوڵەکانی بۆ کۆنترۆڵکردنەوەی بنکەی ئاسمانی تیاس لە سوریا دەستپێکردووە کە بە T4 ناسراوە و ئامادەکاری دەکات بۆ جێگیرکردنی سیستەمی بەرگری ئاسمانی لە بنکەکە. 

ئەنقەرە و دیمەشق لە مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵەوە دانوستان لەسەر ڕێککەوتنی بەرگری دەکەن، ئەوەیش دوای دەرکردنی بەشار ئەسەد لە پۆستەکەی. لە ڕێکەوتنەکەدا تورکیا ڕووپۆشی ئاسمانی و پاراستنی سەربازی بۆ حکومەتی نوێی سوریا دابین دەکات، کە لە ئێستادا هێزێکی سەربازی کارایان نییە.

هەرچەندە پێشتر بەرپرسانی تورکیا ئەگەری ئامادەبوونی سەربازییان لە سوریا کەم کردبووەوە و پلانی لەو جۆرەیان بە پێشوەختە وەسف کردبوو، بەڵام دانوستانەکان بە بێدەنگی بەڕێوەچوو بوون.

ئیسرائیل بوونی سەربازی تورکیا لە سوریا بە هەڕەشەی جددی بۆ سەر خۆی دەزانێت، بەڵام تورکیا دەیەوێت بە بەکارهێنانی توانا سەربازییەکانی روسیا ئەو بۆشایییە پڕ بکاتەوە کە دوای کشانەوەی روسیا و ئێران لە سوریا دروست بووە.

پێگەی Middle East Eye ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە، تورکیا بەنیازە شەڕی خۆی لە دژی گرووپی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) چڕتر بکاتەوە، ئەمەش مەرجێکی سەرەکییە بۆ ئەوەی ئەمریکا بیر لە کشانەوە لە ناوچەکە بکاتەوە.

سەرچاوەیەکی ئاگادار لەو بابەتە بە MEE ی ڕاگەیاندووە، تورکیا دەستیکردووە بە جوڵە بۆ کۆنترۆڵکردنەوەی بنکەی ئاسمانی T4 کە دەکەوێتە نزیک پالمیرا لە ناوەڕاستی سوریا.

سەرچاوەکە باسی لەوەکردووە، "سیستەمێکی بەرگری ئاسمانی لە جۆری  Hisar بۆ T4 جێگیر دەکرێت بۆ دابینکردنی ڕووپۆشی ئاسمانی بۆ بنکەکە". 

دوای دامەزراندنی سیستەمەکە جارێکی دیکە بنکە ئاسمانییەکە بنیاد دەندرێتەوە و دواتر تورکیا تواناکانی هێرشکردن لەو بنکەیە فراوانتر دەکات و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی هێرشبەر و چاودێری جێگیردەکات. 

 ئەو بنکەیە هاوکاری تورکیا دەبێت بۆ دامەزراندنی کۆنترۆڵی ئاسمانی لە سەرانسەری ناوچەکەدا و پاڵپشتی هەوڵەکانی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش دەکات، کە تا ئێستاش شانەکانی لە بیابانەکانی سوریادا کاردەکەن.

سیستەمی بەرگریی ئاسمانی و فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیا دەبێتە هۆی ئەوەی ئیسرائیل سڵ بکاتەوە لە ئەنجامدانی هێرشە ئاسمانییەکانی لە ناوچەکە.  

ئیسرائیل لە چی نیگەرانە؟ 
لە دوای ڕوخاندنی حکومەتی بەشار ئەسەدەوە، ئیسرائیل بە بەردەوامی دامەزراوە سەربازییەکانی سوریا بە ئامانج دەگرێت و ئۆپەراسیۆنەکانی بۆ سەر دەوروبەری T4 زیادکردووە. 

هەفتەی رابردوو لەمەوبەر ئیسرائیل هێرشیکردە سەر T4 و بنکەی سەربازی تەدمور و فڕگە و شوێنە ستراتیژییەکانی بە ئامانج گرت.

سەرچاوەیەکی ئەمنیی ئیسرائیل رایگەیاندووە، بوونی هەر جۆرە بنکەیەکی سەربازیی تورکیا لە سوریا، ئاستەنگ لە بەرامبەر ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی ئیسرائیل دروست دەکات.

گرژییەکانی نێوان تورکیا و ئیسرائیل لە سەرەتای دەستپێکردنی شەڕی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە لە ساڵی 2023 پەرەی سەندووە و کۆتایی بەو ئاشتییە کورتخایەنەی نێوان هەردوو وڵات هێناوە.

هەرەسهێنانی حکومەتی ئەسەد و دەرکەوتنی تورکیا وەک زلهێزێکی باڵادەست لە سوریا، ئیسرائیل زیاتر نیگەران کردووە، کە ئێستا ئەنقەرە بە مەترسییەکی گەورەتر لە ناوچەکە دەبینێت لە ئێران.

سەرچاوەیەکی ئەمنیی ئیسرائیل بە Jerusalem Postی ڕاگەیاندووە، "لە رێگەى بە ئامانجگرتنی بنکەی سەربازیی T4 لەم ماوەیەی دواییدا، پەیامی ئەوەمان گەیاند ڕێگە بە هیچ هەڕەشەیەک نادەین ببێتە بەربەست لە بەردەم ئۆپەراسیۆنە ئاسمانییەکانمان".

سەرچاوەی یەکەمی MEE ئاشکرای کردووە کە ئەنقەرە بیر لە جێگیرکردنی کاتی سیستەمی بەرگری ئاسمانی S-400 دەکاتەوە بۆ T4 یان پاڵمیرا بۆ پاراستنی ئاسمانی لە کاتی هەوڵەکانی ئاوەدانکردنەوەدا. بەڵام تا ئێستا هیچ بڕیارێکی کۆتایی نەدراوە و پێویستی بە ڕەزامەندی روسیا دەبێت.

لەلایەکی دیکەوە ئەنقەرە و واشنتۆن گفتوگۆیان لەسەر هەڵوەشاندنەوەی ئەو سزایانە کردووە کە بەهۆی کڕینی سیستمی ئێس 400ـی دروستکراوی روسیاوە بەسەر تورکیادا سەپێنراون، کە بووە هۆی دوورخستنەوەی تورکیا لە پرۆگرامی فڕۆکەی جەنگی ئێف 35 لە ساڵی 2019دا.

مانگی ڕابردوو لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا و ڕەجەب تەیب ئەردۆغان هاوتا تورکەکەی، پێدانی فڕۆکەی ئێف 35یان بە تورکیا تاوتوێ کرد.

بەپێی یاساکانی ئەمریکا، تورکیا دەبێت دەستبەرداری خاوەندارێتی سیستەمی ئێس-400 بێت بۆ ئەوەی دووبارە وەربگیرێتەوە.

ئیسرائیل بە توندی دژی هەر هەنگاوێکە کە ڕێگە بە ئەنقەرە بدات بچێتە ناو فڕۆکەی ئێف-35 و پێی وایە ئەوە لێواری سەربازی چۆنایەتی ئیسرائیل لە ناوچەکەدا دەشێوێنێت.