هەواڵ

هەرێم بەتەمابوو پاش جەژن پرسی موچە چارەسەربکات

گرفتی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان کەوتووەتە مانگێکەوە کە زۆرترین پشووی فەرمی تێدایە و پەرلەمان لە پشوی هاوینەدایە و دامەزراوە حکومیی و کارگێڕییەکان لە عێراق بە گشتیی پەکیاندەکەوێت و دەبێتە بیانوو بۆ بەرپرسە باڵاکان بۆ زیاتر دواخستنی دانوستان و کۆبوونەوەکان.

بەپێی بەدواداچوونەکانی مایک نیوز، لەم مانگی حوزەیرانەدا، نزیکەی 15 رۆژ پشوو دەبێت، بەتایبەت کە جەژنە ئاینییە گەورەکان کەوتوونەتە ئەم مانگەوە و چەندین پرسی هەڵپەسێردراو لە عێراقدا چاوەڕێی بەلاداخستن و چارەسەرکردن دەکات.

پشوو ناهێڵیت پرسی موچە چارەسەر بکرێت
بۆنمونە لەم مانگی شەشەدا 8 رۆژ بەر پشوی رۆژانی هەینی و شەممە دەکەوێت، جگە لەوەی پشوی جەژنی قوربان 5 رۆژی یەکلەدوای یەک بوو کە رۆژی هەینی و شەممەی تێکەوت، هەروەها دوو یاد و بۆنەی دیکە هەیە لە چەند رۆژی داهاتوودا کە شوێنکەوتوانی ئاینزای شیعە زۆر بە گرنگی دەزانن و پابەندن پێوەی.

جەژنی غەدیر دەکەوێتە رۆژی 18ی زیلحەجە، واتە رۆژی یەکشەممە 15ی حوزەیران دەستپێدەکات بۆ سێ رۆژی یەکلەدوای یەک، واتە پاش کۆتایی هاتنی پشووی رۆژانی هەینی و شەممە، راستەوخۆ پشووی غەدیر دەستپێدەکات و لە هەفتەکەدا تەنها رۆژانی چوارشەممە و پێنجشەممە دەوام دەکرێت و پشوو دەستپێدەکاتەوە.

هەر لەم مانگەدا و لە رۆژی پێنجشەممە، 26ی حوزیران دەکرێتە پشوو، لەبەرئەوەی دەبێتە (1ی حەرام) کە سەرەتای ساڵی کۆچیە بۆ موسڵمانان.

جگە لەوەی پەرلەمانی عێراق لە پشووی هاوینەی خۆیدایە و تا ناوەڕاستی مانگی (تەموز-7) کارەکانی دەستپێناکاتەوە.

هەروەها هەرێم پشتی بەوەبەستووە لەپاش کۆتاییهاتنی پشووەکانی جەژن پرسی موچە چارەسەر بکات لە دادگای فیدراڵیی، بەڵام 5 ئەندامی دادگاکە رۆیشتوون بۆ زیارەتی حەج و چاوەڕێ دەکرێت چەند رۆژی داهاتوو بێنەوە.

28ـی ئایاری رابردوو، وەزارەتی دارایی عێراق بە نووسراوێک حکومەتی هەرێمی کوردستانی لەوە ئاگادارکردەوە ئیتر ناتوانێت پارە بۆ موچەی مانگەکانی دیکەی ئەم ساڵ بنێرێت، لەبەرئەوەی داهاتی نەوتی و نانەوتی هەرێم رادەستنەکراوەتەوە و بەشەبودجەی هەرێم بۆ ساڵی 2025 تەواوبووە.

لە ساڵانی رابردوودا، کاتێک هەرێمی کوردستان کێشەی موچەی هەبووبێت لەگەڵ عێراق، بەرپرسانی حکومەتی فیدراڵیی بە پاساوی هەبوونی پشوو یان گەشتکردنی بەرپرسەکان، راییکردن و جێبەجێکردنی کارەکان بۆ بەلاداخستنی کارەکان دواکەوتوون، هەر بۆیە ئاسۆی گفتوگۆکان بۆ چارەسەرکردنی پرسی موچەی مانگی ئابی موچەخۆرانی هەرێم بە هەڵپەسێردراوی دەمێنێتەوە.

هەواڵ

کورد، سوننە و بەشێک لە شیعەکان خۆیان لە شەڕ دورەپەرێز دەکەن

تائێستا تەنها یەک پەرلەمانتاری کورد خۆی بۆ ئەو نیشتنەی پەرلەمانی عێراق یەکلایی کردووەتەوە کە رێکدەخرێت دژی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر ئێران، ئەوەش هەمان دۆخە کە هێزە سونییەکانی تێکەوتووە و بەشێک لە شیعەکانیش نایانەوێت عێراق لەو جەنگە تێوەگلێت.

زۆرینەی فراکسیۆنە کوردییەکان بە گومانن و ترسیش هەیە، تای هەڵبژاردن بازاڕی موزایەدە گەرم بکات و دووکەڵی شەڕ بگەیەنێتە ئاسمانی بەغدا.


زۆرینەی فراکسیۆنە کوردییەکانی پەرلەمانی عێراق تائێستا خۆیان یەکلایی نەکردوەتەوە کە رۆژی سێشەممە بچنە دانیشتنی پەرلەمانەوە کە رێکدەخرێت بۆ ئیدانەکردنی هێرشەکانی ئیسرائیل دژی ئێران بەهۆی پێشێلکردنی سەروەری ئاسمانی عێراق و بەکارهێنانی لەلایەن سوپای ئیسرائیلەوە.

دیجیتاڵ میدیای مایک قسەی لەگەڵ فراکسیۆنەکانی پارتی، یەکێتی، نەوەی نوێ و یەکگرتوو کردووە، ئەوان چاودێرن و دەیانەوێت بەپێی دۆخەکە بڕیارێکی گونجاو بدەن.

بەشێک لە فراکسیۆنە کوردییەکان خواستی تەواونەبوونی رێژەیی یاسایی ئامادەبوانیان هەیە، تا لەو رێگەیەوە ئەوانیش خۆیان لە "شەرمەزاری" رایگشتی بپارێزن.

سۆران عومەر کە تاکە ئەندامی فراکسیۆنی کۆمەڵی دادگەرییە، هەروەها تاکە پەرلەمانتاری کوردیشە کە خۆی بۆ بەشداریکردن لە کۆبونەوەکە یەکلایی کردوەتەوە.

یەکێک لە پاساوەکانی پەرلەمانتارە کوردەکان ئەوەیە، کە هەتا کێشەی موچەی هەرێمی کوردستان چارەسەر نەکرێت، ئەوان ئامادەنابن بەشداریی هیچ دانیشتنێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بکەن.

هاوشێوەی کورد، زۆرینەی سوننەکانیش بە هەستیارییەوە مامەڵە دەکەن، تائێستا خۆیان بۆ بەشداریکردن لەو دانیشتنەی پەرلەمانی عێراق یەکلایی نەکردەتەوە.


تەنانەت شیعەکانیش یەکدەنگ نین بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو دۆخە نوێیەی هاتووەتەپيشەوە و موقتەدا سەدر رۆژی هەینی رابردوو رایگەیاند، دۆخی عێراق چیتر بەرگەی ماڵوێرانییەکی دیکە ناگرێت و داوایکرد هەندێک دەنگی نەشاز لە گۆڕەپانی سیاسی و سەربازیی عێراق بێدەنگ بکرێن.

دانیشتنەکەی پەرلەمانی عێراق لەسەر داخوازیی و یاداشتی 55 پەرلەمانتاری فراکسیۆنە شیعییەکانە، کە دژی پێشلکردنی ئاسمانی عێراق لەلایەن ئیسرائیلەوە ئاڕاستەی سەرۆکایەتیی پەرلەمانیان کردووە، لەسەر ئەو بنەمایە پەرلەمانی عێراق ڕۆژی 17 ئەم مانگەی بۆ کۆبونەوە دیارییکردووە.
 
شیعەکان کە هاوسۆزی ئێرانن، پشتیوانی خۆیان بۆ تاران دوپاتکردووەتەوە، بەڵام تائێستا کورد و سوننە هەوڵی خۆ بە دورگرتنیان لە لایەنگری داوە، تەنها بەشێک لە لایەنە کوردییەکان لە رێگەی بەیاننامەوە ئیدانەی هێرشەکانی ئیسرائیلیان کردووە.

هەرچەندە حکومەتی عێراق لەڕێگەی کەناڵە جیاجیاکانییەوە، هەمو هەوڵێک دەدات بۆ دورخستنەوەی عێراق لە مەترسییەکانی جەنگی ئیسرائیل و ئێران، بەڵام بەشێک لە چاودێران ترسییان هەیە تای هەڵبژاردن بازاڕی موزایەدە گەرم بکات و دووکەڵی شەڕ بگەیەنێتە خاکی بەغدا.

ئەوەی وایکردووە، ئەو بۆچوونە زاڵ بێت، نزیکبوونەوەی کاتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقە کە بڕیارە مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت، چاوەڕوان دەکرێت فراکسیۆنە شیعییەکان بە سود وەرگرتن لە کات بۆ کۆکردنەوەی دەنگ هەوڵی جوڵاندنی سۆزی شەقام بدەن.

خوێندنەوەکان بەو ئاڕاستەیەن هەر جوڵەیەکی راستەوخۆ بۆ ڕوبەڕوبوونەوەی هێرشەکانی ئیسرائیل رەنگە دەرئەنجامەکەی لە بەرژوەندی عێراق نەبێت، دەکرێت ئەنجامەکانی کۆبونەوەکەی پەرلەمان لە کاتێکی وا هەستیاردا ئاستی مەترسییەکان لەسەر عێراق زیاتر بکەن.

ئیسرائیل خواستی پەلهاویشتنی بۆ عێراق هەیە، بەڵام ئەوەی رێگرە لە بەردەمیدا هەڵوێستی ئەمریکا و بێدەنگی گروپە چەکدارەکانە، بۆیە هەر کات گڵۆپی سەوزی بۆ هەڵبکرێت رەنگە بێ دوو دڵی هێرش بکات.

زۆرن ئەوانەی پێیانوایە عێراق لەم دۆخەی ئێستادا هیچی پێناکرێت و خۆ بە دورگرتن باشترین بژاردەیە، چونکە دۆخی ئەمنی، سیاسیی و ئابوریی عێراق لە ئاستێکدا نییە بەرگەی جەنگێکی دیکەی ماڵوێرانکەر بگرێت و عێراق ئابووریەکی خراپیشی هەیە و ئەگەر کێڵگەکانی نەوت و ژێرخانی ئابوری بکرێتە ئامانج، هیچ سەرچاوەیەکی دیکەی داهاتی نییە بتوانێت دەوڵەتی پێ بەڕێوەبەرێت.