توێژینەوەیەکی ئەم
دواییە کە لە گۆڤاری نێودەوڵەتی توێژینەوەی ژینگەیی و تەندروستی گشتیدا بڵاوکراوەتەوە،
لەسەر "مۆدێلەکانی خۆبەزلزانین و لێهاتوویی"، جۆرێکی کارمەندانی لە ڕێکخراو
و کۆمپانیاکاندا خستۆتە ڕوو کە دابەشکراوە بەسەر چوار ئارکیتایپدا.
بەگوێرەی ڕاپۆرتێک
کە گۆڤاری فۆربس بڵاویکردۆتەوە، پرۆفیسۆر مارک تراڤێرس، دەروونناسێکی ئەمریکی لە
زانکۆی کۆرنێل و زانکۆی کۆلۆرادۆ بۆڵدەر دەڵێت، ئەو تایبەتمەندیانەی کە توێژینەوەکە
لەسەری بنیات نراوە، لەسەر بنەمای سیفەتەکانی خۆنەویستی و لێهاتوویی و بڕوانامەکەیە
کە هەر پرۆتۆتایپێک پیشانی دەدات. توێژەران بۆیان دەرکەوتووە کە ئەو چوار ئارکیتایپە
کاریگەرییەکی بەرچاویان لەسەر پەیوەندییەکانی شوێنی کار و بەرهەمهێنان هەیە، بەم شێوەیە:
1-ئەستێرەی زەلیل
ئەستێرەکانی زەلیل
لێهاتوویەکی بەرزیان هەیە و مەیلیان هەیە زۆر لێهاتوو بن لە کارەکانیاندا لە هەمان
کاتدا خۆبەزلزانن سەبارەت بە دەستکەوت و تواناکانیان. ئەو کەسانەی ئەم مۆدێلەیان هەیە
زیاتر ئەگەری ئەوەیان هەیە کە کریدت لەگەڵ تیمەکەیاندا هاوبەش بکەن، کراوە بن بەرامبەر
بە فیدباک، و ئامادەبن فێربن و گەشە بکەن لە ڕووی کەسی و پیشەییەوە.
وەک کەسایەتییەکی
زەمینی، دۆستانە و پشتیوانن، ئەمەش وایان لێدەکات یاریزان و سەرکردەی گەورەی تیپ
بن. زۆرجار تێکەڵکردنی لێهاتوویی و خۆبەزلزانینیان ئیلهامبەخشە بۆ متمانە و ڕێزگرتن
لەلایەن هاوکارانەوە.
توێژەران بۆیان
دەرکەوتووە کە ئەستێرە زەلیلەکان لە چوار ئارکیتایپەکەدا زۆرترین حەزیان لێیە، چ لە
ڕووی کەسییەوە و چ لە ڕووی پیشەییەوە، زۆرترین هاوکارییان لەلایەن هاوکارەکانیانەوە
وەرگرتووە.
2. کارایی کەم و خۆبەزلزان
ئەو کەسانەی کە
ئارکیتایپی "گەمژەی زەلیل" بەرجەستە دەکەن، ئاستێکی بەرزی خۆبەزلزانینیان
هەیە بەڵام لێهاتوویی یان زانیاری پێویستیان نییە بۆ ئەنجامدانی کارەکانیان بە شێوەیەکی
کاریگەر. ئەو کەسانەی ئەم جۆرەیان هەیە زۆرجار تامەزرۆی فێربوون و باشتربوونن و
ئامادەن ڕێنمایی و فیدباک لە کەسانی دیکە وەربگرن.
توێژەران بۆیان
دەرکەوتووە کە گەمژە زەلیلەکان دووەم نمونەی بەدڵن لە کارلێکەکانی نێوان کەسەکان لە
شوێنی کاردا، بەڵام لە چوارچێوەی پیشەییدا ئاستێکی باشیان نییە، کە زۆرجار لە بەرژەوەندی
هاوکارە لێهاتووەکاندا دەگوازرێنەوە.
بەڵام لێکۆڵینەوەکان
دەریدەخەن کە ئەو کەسانەی دۆستانەن، تەنانەت ئەگەر لێهاتوویش نەبن، باشترن. لە کاتێکدا
ڕەنگە لە ڕووی ئەزموونەوە بەشدارییەکی بەرچاو نەکەن، بەڵام هەڵوێستی ئەرێنی و
ئامادەیی بۆ پشتگیریکردنی کەسانی دیکە و توانای ناوازە بۆ کۆکردنەوەی خەڵک دەتوانێت
بەها بۆ تیمەکە زیاد بکات.
3. خۆبەزلزانە بێتواناکان
"گەمژەی لێهاتوو" لێهاتوویی گەورەی
هەیە بەڵام خۆبەزلزانینی نییە. مەیلی خۆبەزلزانی هەیە، کارکردن لەگەڵیدا قورسە و زۆرجار
بیرۆکە و بەشدارییەکانی ئەوانی دیکە لەبەرچاو ناگرێت. ڕەنگە ئەزموونەکەی بەرز نرخێنرێت،
بەڵام ڕەفتارە نەشیاوەکانی دەتوانێت ببێتە هۆی خۆلێدان و ململانێ لەناو تیمی کاردا.
توێژەران ڕوونیان
کردەوە: "کارکردن لەگەڵ کەسانێک کە خۆبەزلزان نین دەتوانێت کەمتر خۆش بێت، بەڵام
کاتێک هاوکارێکی خۆبەزلزان ئەزموون و لێهاتوویی پێشکەشکردنی هەبێت، بۆیە ڕەنگە لێهاتوویی
قەرەبووی کەمی خۆبەزلزانین بکاتەوە. بە تایبەتی لە ژینگەیەکی کارکردندا کە ئەدای
کارکردن بەهای هەیە”.
توێژەران دانیان
بەوەدا ناوە کە بەپێی کۆنتێکستەکە، جا کەسی بێت یان پیشەیی، سیفەتە جیاوازەکان لە
کاتە جیاوازەکاندا بەهایان پێدەدرێت. مرۆڤ پێی باشترە نانخواردنی نیوەڕۆ بخوات و لەگەڵ
هاوکارێکی خۆبەزلزاندا پەیوەندی کۆمەڵایەتی لەگەڵ هاوکارێکی خۆبەزلزاندا هەبێت، بەڵام
بە ئەگەرێکی زۆرەوە بەدوای لێهاتووترین کەسدا دەگەڕێت لە شوێنێکی پیشەیی بۆ ئەوەی
ئەرکەکان بە شێوەیەکی کارا تەواو بکات، تەنانەت ئەگەر ڕەفتارەکانی زۆر بەدڵ نەبێت.
4. خۆبەزلزان و بێتوانا
سەیر نییە کە مۆدێلی
"گەمژەی ناکارامە" کەمترین قبوڵکراوە، چ لە ڕووی کەسییەوە و چ لە ڕووی پیشەییەوە،
چونکە ئاستی نزمیی مەترسیدار لە لێهاتوویی و خۆبەزلزانین نیشان دەدات، هەروەها بێکاریگەرە
لە ڕۆڵەکانیاندا و زۆرجاریش ئامادە نییە دان بەم کەموکوڕیانەدا بنێت یان هەوڵی
باشترکردن بدات.
خۆبەزلزانین و بێتوانایی
ئەوان لە ئەنجامدان دەتوانێت ببێتە هۆی تەحەدای گەورە لە شوێنی کاردا. هەروەها ئەم
تاکانە مەیلیان هەیە بەرەنگاری فیدباک ببنەوە و دەتوانن ببنە سەرچاوەی بێزاری بۆ
هاوکارەکانیان، لە کۆتاییدا ئەدای تیم و مۆڕاڵ دابەزێنن.
هەروەها توێژەران
بۆیان دەرکەوتووە کە هاوکارە بەتەمەنەکان کەمتر لێبوردەیییان هەیە بۆ ئەو منداڵە
بچووکانەی کە خۆبەزلزان و ناکارامەن بە بەراورد بەوانەی کە خۆبەزلزان و لێهاتوون.
هەروەها ئەم نموونە سەرەتاییە کەمترین ئەگەری وەرگرتنی هاوکاری پیشەیی لە هاوکارەکانی
هەیە.
ڕێبازی هاوسەنگ
توێژەران ڕوونی
دەکەنەوە، لە کاتێکدا ئەستێرە زەلیلەکان بە شێوەیەکی گشتگیر بەهۆی تێکەڵکردنی لێهاتوویی
و خۆبەزلزانینەوە بەدڵن، بەڵام ڕەنگە کەسانی خۆبەزلزان و لێهاتوو سەرەڕای کەسایەتییە
سەختەکانیان هێشتا بەهایان پێبدرێت. مۆدێلی خۆنەویستی و لێهاتوویی تیشک دەخاتە سەر
گرنگی هەردوو سیفەتەکە.
ڕێکخراوەکان و
لایەنەکان پێویستە ئەم سیفەتانە لە پراکتیکەکانی دامەزراندنی و تیم دروستکردنیان لە
پێشینەدا دابنێن، بە داننان بەوەی کە تێکەڵەیەک لە ئارکیتایپەکان خاڵە بەهێزە
ناوازەکان و تەحەدای ئەگەری بۆ داینامیکی تیمەکە دەهێنێت. ئەم ڕێبازە هاوسەنگە دەتوانێت
شوێنی کارێکی بەرهەمدارتر و ڕێزدارتر و هاوبەشتر دروست بکات.
شەڕی میدیایی جوڵانەوەی نەوەی نوێ و
کۆمەڵی دادگەریی لەگەڵ نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردن گەرمتردەبێت، بەشێکیش وەک هۆکارێک
بۆ پەرتبوونی دەنگی ناڕازی پێناسەی دەکەن.
نزیکبونەوەی لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان شەڕی میدیایی
جوڵانەوەی نەوەی نوێ بە سەرۆکایەتی شاسوار عەبدولواحید و کۆمەڵی دادگەریی کوردستان
بە سەرۆکایەتی عەلی باپیر گەرم دەکات.
دەستپێکردنی پشووی هاوینەی پەرلەمانی کوردستان کە سەرۆکە
بەتەمەنەکەی لە لیستی نەوەی نوێیە، دیسانەوە بووەتە بابەتێکی دیکەی جەنگی میدیایی
نێوان نەوەی نوێ و کۆمەڵی دادگەریی.
کۆمەڵی دادگەریی، تاکە هێزی سیاسی هەرێمی کوردستانە کە بەهۆی
ناڕازیبوونی بە ئەنجامەکانی هەڵبژاردن بایکۆتی پەرلەمانی کوردستانی کردووە.
نەوەی نوێ ترسی هەیە هەڵوێستەکەی کۆمەڵ کاریگەری لەسەر شەقام
هەبێت و بەشێکی دەنگی ناڕازی لە رێگەی ئەو هەڵوێستەوە بۆ خۆی ببات بە تایبەت کە
تائێستا پەرلەمان کارا نەبووە.
ئەوەی وایکردووە ئەو گریمانەیە بەهێزبێت، هێرشی توندی میدیایی
نەوەی نوێیە بۆ سەر بڕیارەکەی کۆمەڵ بۆ بایکۆتکردنی پەرلەمانی کوردستان.
نەوەی نوێ، کۆمەڵی دادگەری بەوە
تۆمەتبارکردووە کە کۆتا هەڵبژاردن بەهۆی ساختەکاریی رۆژی هەڵبژاردن و جیاکردنەوەی
دەنگەکانەوە بایکۆتی پەرلەمانی کردووە، کەچی دیسان بەشداریی هەڵبژاردن دەکاتەوە.
کۆمەڵ لەسەرەتاوە بێدەنگیی هەڵبژارد، بەڵام دواتر وەڵامی
هێرشەکەی نەوەی نوێی دایەوە و جوڵانەوەکەی بە "ئاڕاستەکراو" تۆمەتبار
کرد.
کۆمەڵی دادگەری بە تایبەت رەخنەی لەو هەڵوێستەی نەوەی نوێ گرتووە
کە لە پەرلەمانی عێراق دەنگی بە یاسای "بە تاوانکردنی هاوڕەگەزخوازیی و ڕەگەز
گۆڕین" نەداوە.
هاوڵاتییان رای جیاوازییان لەسەر شەڕی میدیایی نەوەی نوێ و
کۆمەڵی دادگەری هەیە، بەشێکیان وەک بابەتێکی ئاسایی و هەڵمەتێکی پێشوەختەی
هەڵبژاردن لێی دەڕوانن، بەڵام زۆرن ئەوانەشی پێیان وایە شەڕی میدیایی حزبە
ئۆپۆزسیۆنەکان کاریگەری لەسەر پەرتکردنی دەنگە ناڕازییەکان دەبێت.
نەوەی نوێ و کۆمەڵی دادگەری لە کاتێکدا شەڕی میدیایان دژ بە
یەکتر گەرمکردووە کە دوو پارتەکە لەگەڵ لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکانی دیکەدا لە هەوڵی
دروستکردنی یەک لیست بوون بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، بەڵام هەوڵەکەیان شکستی
هێنا.
جوڵانەوەی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی کوردستان خاوەنی 15 کورسییە و
لە پەرلەمانی عێراقیش خاوەنی 9 کورسییە، کۆمەڵی دادگەری لە پەرلەمانی عێراق خاوەنی
یەک کورسییە، ئەگەرچی لە پەرلەمانی کوردستان 3 کورسی بەدەستهێناوە، بەڵام وەک
خۆیان رایانگەیاندووە، بەهۆی " ساختەکاری"یەوە بایکۆتی خولی شەشەمی
پەرلەمانی کوردستانیان کردووە.