ژیان

بۆچی پێویستە سەردانی باخچەی ئاژەڵان بکەین؟

ئاشکرایە باخچەکانی ئاژەڵان و شوێنەکانی هەڵگرتنی بونەوەرە ئاویەکان سەرنجڕاکێشترین شوێنەوارەکانی دونیان بۆ گەشتیاران، ئەوە تەنها گەشتێک نییە لەنێو ئەندامانی خێزان و هاوڕێکاندا، یان تەنها لەپێناو دڵخۆشکردنی مناڵەکاندا 

لەگەڵ ئەوەی باخچەکانی ئاژەڵان شوێنێکی بەنرخی پاراستنی ئاژەڵە دەگمەنەکان و پاراستنی جۆرەکانی ئاژەڵ و پاريزگاری کردنە لەسروشت، بەپێی ڕاپۆرتێکی نوێ، ئەم باخچانە ڕۆڵی گەورەیان هەیە لەپێشخستنی کۆمەڵگا و شێوازی بیر کردنەوەی مرۆڤ، ئەم جۆرە بۆچونە پێشتر نەزانراو بو.

توێژینەوەیەکی نوێی (Journal of Zoological and Botanical Sciences) لەمانگی کانونی دوەمی ساڵی ڕابردودا، کۆمەڵێک توێژەری بریتانی و فڕەنسی، لەباخچەی (دبلن) گەیشتنە ئەو ئەنجامەی باخچەکانی ئاژەڵان، پەیامی گەورەی پێیە بۆ مرۆڤایەتی و شێوازی سروشتی ژیان،

بایەخی کۆمەڵایەتی باخچەکانی ئاژەڵان:
توێژەرەکان هەستاون بەدیاری کردنی بایەخی کۆمەڵایەتی ئەو باخچانەی دروستکراون بۆ گەشتیاران، تەنانەت کاریگەریەکانی لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوە و کاریگەری ئەو ماڵپەڕانە لەسەر پێگەکانی ئەنتەرنێت و سۆشیال میدیا، گەیاندنی چالاکیەکان و پەیامەکانی ئاژەڵ دۆستی و سروشت دۆستی.

بەشێکی توێژینەوەکان سەبارەت بەقوڵ بونەوە بوە لەباخچەکانی ئاژەڵان، بەتایبەت لەڕی پارێزگاری کردن لە (سروشتی ژیان، زانیاری، خۆشی، لێکۆڵینەوە) هەمو یەکێک لەوانە بایەخی باخچەکانی ئاژەڵان دەردەخات بۆ مرۆڤایەتی.

لەزۆر ڕوەوە ئەو باخچانە و ئاژەڵەکان کاریگەریان هەبوە لەسەر رەفتاری مرۆڤ، بەجۆرێک هاوتای زانکۆ و خوێندن کاریگەری داناوە لەسەر دەرونی مرۆڤ لەکۆمەڵگادا.

توێژەرەکان پێیانوایە لەڕوی بایەخەوە کاریگەری هەیە لەسەر مرۆڤایەتی، بەتایبەت لەڕوی تەندروستییەوە، هەروەها ڕۆشنبیری گەشتیاران لەسەر جیاوازی بایلۆجی گیاندارەکان، تەندروستی هەسارەکەمان، ئاسودەیی مرۆڤ لەناو کۆمەڵگادا.

ئەنجامەکانی توێژینەوەکان:
دکتۆر (پۆل رۆز) مامۆستای ناوەندی توێژینەوەکانی هەڵسوکەوتی ئاژەڵەکان و دەرونناسی لە زانکۆی (University of Exeter) دەڵێت، "باخچەکانی ئاژەڵان تەنها بۆ گەشت و بینین نییە، بەڵکو زۆر لەوە زیاتر بایەخی بۆ مرۆڤایەتی و هەسارەی زەوی هەیە، ناسینی سروشت و شێوەی ئاژەڵەکان و پێکهاتەی بایۆلۆجی جیاواز، سودی بۆ تەندروستی ژیری مرۆڤ هەیە".

هەروەها وتی، "پێویستی بەکاری زیاتر هەیە، پێویستە باخچەکان ببنە سەنتەری ئاژەڵناسی و ناسینی زیاتری هەسارەکەمان، پێویستە بەچاوی ئامانج سەیری ئەو شوێنانە بکەین و خزمەتی زیاتریان بکەین، بەم شێوە کاریگەری زیاتری دەبێت لەسەر کۆمەڵگاکانمان، ئەو کات هەموان بەشدار دەبن".

هەروەها تێکەڵبونی مرۆڤەکان لەگەڵ ئاژەڵەکان هاندانێکی کاریگەرە بۆ زیادبونی نەوەی مرۆڤایەتی، پاشان سودی ئابوری و ڕۆڵی گەورەی پەرەپێدان و بەشداری ئەرێنی.

پرسیارگەلێک پێویستە وەڵامیان بدۆزرێتەوە: 
بەپێی توێژینەوەکە، باخچەکانی ئاژەڵان و گیاندارە ئاویەکان، بەشوێنێکی زۆر باش دادەنرێت لەپێناو دۆزینەوەی چارەسەری سروشت، پێویستە گەشتیارەکان زیاتر وشیاری وەربگرن لەسەر بەهای سروشت و گرنگی پێکهاتەی سروشتی ئاژەڵەکان، باخچەکانی ئاژەڵان دەتوانێت کاریگەری ئەرێنی هەبێت لەسەر مرۆڤ، مرۆڤ وەک هاوڕێی ژینگە بەدرێژایی مێژو.

بەپێی توێژینەوەکە کاری زۆر ماوە بکرێت، هەروەها کۆمەڵێک پرسیار ماوە پێویستە زاناکان و کارمەندانی باخچەکانی ئاژەڵان بەدوای وەڵامەکەیدا بگەڕێن، هەروەها بەدواداچون بۆ کاریگەری پەیامەکانی باخچەی ئاژەڵان لەسەر دەرون و هەڵسوکەوتی مرۆڤ ، پەیوەست کردنی ئەم بابەتە بەتەندروستی هەسارەکەمانەوە.

هەواڵ

"حزبی دیموکرات دەڵێت "ئاسایش بێهزاد خوسرەوی رادەستی ئیتڵاعات کردۆتەوە

حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران دەڵێت" ئاسایشی سلێمانی بێهزاد خوسرەوی ئەندامی ئەو حزبەیان دەستگیرکردوە و رادەستی ئیڵاعاتی ئێرانیان کردۆتەوە، بەڵام ئاسایش دەڵێت لەسەر داوای خۆی گەڕێندراوەتەوە.

دەنگۆی رادەستکردنەوەی ئەندامێکی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران، کە پارتێکی ئۆپۆزسیۆن، کاردانەوەی لێکەوتۆتەوە، ئاسایشی سلێمانی رۆژی هەینی رایگەیاند کە "بێهزاد خوسرەوی ماوەی مۆڵەتی مانەوەی لە هەرێم تەواو بووە بۆیە لەسەر داوای خۆی گەڕندراوەتەوە بۆ رۆژهەڵاتی کوردستان."

بەڵام ئەمڕۆ شەممە، حزبی دیموکراتی ئێران ئەو لێدوانە ڕەتدەکاتەوە و دەڵیت" بێهزاد خوسرەوی لەلایەن ئاسایشیەوە دەستگیرکراوە و رادەستی ئیتڵاعاتی سنە کراوەتەوە.

ڕۆژی 6-9-2024، ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو بڵاوی کردەوە، هەفتەی ڕابردوو چالاکوانێکی خەڵکی سەقز بەناوی بێهزاد خوسرەوی تەمەن 35 ساڵ کە خاوەن پێداویستیی تایبەت بووە و ئەندامی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران بووە، هاوکات ئەندامی فەرمی کۆمیسیاری باڵای پەنابەرانی نەتەوەیەکگرتووەکان بووە، دوای دەستگیرکردن و ئەشکەنجەدانی لەلایەن هێزە ئەمنییەکانی سلێمانی ڕادەستی ئێران کراوەتەوە.

ناوەندی تەشکیلاتی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران ڕایگەیاندووە، لە ماوەی دوو هەفتەی ڕابردوودا بەهزاد خوسرەوی لە شاری سلێمانی دووجار لەلایەن ئاسایشەوە بانگ کراوە و جاری دووەم و دوای چەند ڕۆژێک لە بەندکردن و ڕاگرتن، ڕادەستی ئیدارەی ئیتلاعاتی شاری سنە کراوەتەوە.

حیزبی دیموکرات وەڵامی ئاسایشی سلێمانی داوەتەوە و ئاماژەی بەوە کردووە، کە بەهزاد خوسرەوی ماوەی زیاتر لە 10 ساڵە لەگەڵ دایک و خوشکی لە هەرێمی کوردستان لە شاری سلێمانی دەژین و بەپێ هەموو بەڵگە بەردەستەکان، لە نیشینگەی شاری سلێمانی مۆڵەتی مانەوە و نیشتەجێبوونیان وەرگرتووە، مانەوەیان لەو شارە یاسایی و بەپێی ڕێوشوێنەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان بووە.

ماوەی حەوت ساڵ بەهزاد و بنەماڵەکەی ئەندامی حیزبی دیموکرات بوون، لە هەموو ئەو ماوەیەشدا لە چوارچێوەی یاسا و ڕێوشوێنەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە سلێمانی ژیاون،  هیچ لادان و سەرپێچییەک لە ناوبراو ڕووی نەداوە کە لە دادگایەکدا لەسەری سەلمێندراوبێت، تەنانەت وەک پەناخوازی سیاسی لە کۆمیساریای بەرزی پەنابەران، نوێنەرایەتیی UN لە هەرێمی کوردستان ناوی تۆمار کردوە. 

حیزبی دیموکرات ڕادەستکردنی بەهزاد خوسرەوی بە کۆماری ئیسلامیی ئێران سەرکۆنە دەکات و دەڵێت، دەبوایە دۆسیەی گرتنی بەپێی یاسا لە دەزگای دادی هەرێمی کوردستاندا بڕیاری لەسەر درابا، نەک ناوبراو کە ئەندامی حیزبێکی سیاسیی دژبەری ئێران و پەناخوازی سیاسی نیشتەجێی هەرێمی کوردستانە، لەلایەن دەزگای ئاسایشی سلێمانییەوە ڕادەست بکرێتەوە.