هەواڵ

بڕیارەکەی پەکەکە بۆ چەکدانان کاردانەوەی جیاوازی لێ دەکەوێتەوە

بڕیاری پارتی کرێکارانی کوردستان - پەکەکە بۆ خۆهەڵوەشاندنەوە و چەکدانان کاردانەوەی جیاوازی لە تورکیا، باکور و باشور و رۆژئاوای کوردستان لێکەوتەوە بە هەنگاوێکی گرنگ بۆ ئاشتی پێناسە کرا، لە ئاستی هەرێمی و جیهانیش کاردانەوە بۆ بڕیارەکە هەیە و پشتیوانی دەکرێت. 

تورکیا و باکوری کوردستان
بەرپرسانی حکومەتی تورکیا بە جیا هەڵوێستی خۆیان لەسەر هەڵوەشاندنەوەی پارتی کرێکارانی کوردستان - پەکەکە راگەیاندووە، بەڵام هەمووان پێشوازیان لێ کردووە.

رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا کە رۆڵێکی سەرەکی لە پرۆسەی ئاشتی هەیە، پێشوازی لە بڕیارەکەی پەکەکە کرد و رایگەیاند، هەموومان هاووڵاتیی پلە یەکی تورکیاین و وڵاتەکە لەو برینە تەمەن 40 ساڵە رزگار دەکەین.
ئەردۆغان بە پێویستی زانی،چه‌كدانانی گشتگیر بێت و پێویستە خۆهەڵوەشاندنەوەی پەکەکە عێراق و سوریا و ئەوروپاش بگرێتەوە.

یڵماز تونچ، وەزیری دادی تورکیا کە بەهۆی پۆستەکەیەوە وەک بەشێک لە پرۆسەی ئاشتی دەبنێرێت، هەنگاوەکەی پەکەکە وەک رێگەیەک بۆ رزگاربوون لە دەردی تیرۆر پێناسە کردووە. 

وەزیری دادی تورکیا  لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئیکس نوسیویەتی،" وڵاتەکەمان، تاریکیی تیرۆر لەپشت خۆی بەجێدەهێڵێت و بە ئامانجی (تورکیای بێ تیرۆر) بەردەوام دەبێت لە زیندوو راگرتنی بەها سەرەکییەکانی کۆمارەکەمان".

هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیاش بڕیارەکەی پەکەکەی بە "گرنگ و مێژووی" وەسفکرد و رایگەیاند،  "دوای ئەم بڕیارە، پێویستە هەنگاوی کردەیی بەدوایدا بێت، لەنزیکەوە چاودێریی دەکەین و بەدواداچوونیان بۆ دەکەین".

وەزیری دەرەوەی تورکیا چەکدانانی پەکەکە بە هۆکارێک بۆ دەستبەربوونی ئاشتی و سەقامگیری هەمیشەیی لە ناوچەکەدا دەزانێت و ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، "هەنگاوەکە رەنگدانەوەی بەسەر وڵاتانی دەوروبەر و ناوچەکەش هەبووە". 

فەخرەدین ئاڵتوون، سەرۆکی فەرمانگەی پەیوەندییەکان سەر بە سەرۆکایەتیی کۆماری تورکیا لەگەڵ پێشوازیکردن لە هەنگاوەکانی پەکەکە رایگەیاندووە،"نیشانەیەکی روونی ئەوەیە کە پرۆسەی تورکیای بێ تیرۆر کە بە سەرۆکایەتی بەڕێز رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆمارمان بەڕێوەدەچێت، بەهێزەوە قۆناغێکی گرنگی بڕیوە".

پارتە سیاسییەکانی تورکیاش پێشوازییان لە بڕیارەکەی پەکەکە کردووە،  دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە کە بە یەکێک لە ئەندازیارانی پرۆسەی ئاشتی دەبینرێت، هەنگاوەکەی پەکەکەی بە سەرکەوتنی ئاشتی و برایەتی وەسفکردووە،
باخچەلی بۆ سەرکەوتنی پرۆسەی ئاشتی سوپاسی ئەردۆغان، ئۆجالان و ئۆندەر و شاندەکانی ئیراڵی کرد و رایگەیاند، ئۆجەلان و دەم پارتی زۆر بە وردی خوێندنەوەیان بۆ مەترسییەکانی سەر وڵاتەکەمان کرد''.

 پارتی داد و گەشەپێدان-ئاکپارتی کە لەلایەن رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیاوە سەرۆکایەتی دەکرێت، بڕیاری پەکەکەی بۆ هەڵوەشاندنەوەی خۆی و وازهێنان لە چەک بە قۆناغێکی گرنگ بۆ "تورکیای بێ تیرۆر ناوبردووە. 

عومەر چەلیک وتەبێژی پارتەکە بە پێویستی زانیووە،"ئەم بڕیارە بە شێوەیەکی کردەیی جێبەجێ بکرێت و بە هەموو لایەنەکانیەوە بێتەدی".

عەلی باباجان، سەرۆکی پارتی دەڤا لەگەڵ پێشوازیکردن لە بڕیارەکەی پەکەکە داوایکرد، هەموو ئەندامانی پەکەکە بەبێ جیاوازی و وابەستەیی رێکخراوەییان، دەستبەجێ بەپێی بڕیاری هەڵوەشاندنەوە، دەست لە چەک هەڵبگرن.

ئەحمەد داودئۆغڵو، سەرۆکی پارتی ئاییندە هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە بە بڕیارێکی مێژووی دەزانێت و رایگەیاندووە، خۆی کەسێکی کاریگەر بووە لە پرۆسەی یەکەم و ئێستاش وەکو ئۆپۆزیسیۆنێک پشتیوانیی تەواو لە پرۆسەکە دەکات.

سەرۆکی پارتی ئاییندە داوایکردووە، سەرۆککۆمار دوای راگەیاندنی بڕیاری هەڵوەشاندنەوە، وتارێک بۆ رای گشتیی پێشکەش بکات و نەخشەڕێگای دواتر رابگەیەنێت.

داودئۆغڵو پێشنیازیشکردووە، کۆمسیۆنێکی نێودەوڵەتیی بۆ رادەستکردنی چەک دابمەزرێت تا بە راستەوخۆ نیشانی خەڵک بدرێت و  چەکەکان بە شێوەیەک لەناو ببرێت بە دووبارە بەکارنەهێندرێتەوە.

هەر لە پێشنیازەکەیدا سەرۆکی پارتی ئاییندە بە گرنگی زانیووە، وادەیەک بۆ رادەستکردنەوەی چەکەکان دیاریی بکرێت و  عێراق و هەرێمی کوردستانیش بەشێک بن لە پرۆسەکە، بەهۆی ئەوەی پێگەی سەرەکیی پەکەکە لە عێراقە.

چارەنوسی سەرکردەکانی پەکەکە، پرسێکی سەرەکی پرۆسەی ئاشتییە، بەڵام تا ئێستا هیچ میکانزمێکی بۆ دیاریی نەکراوە، ئەحمەد داودئۆغڵو پێشنیازی کردووە، سەکردەکانی پەکەکە ببرێنە وڵاتی سێیەم، بەڵام نابێت ببرێنە وڵاتێک، لە داهاتوودا وڵاتەکە ئەو کەسانە وەکو کارتی فشار لە دژی تورکیا بەکاربهێنێت، بۆ نموونە دەکرێت لە سلێمانی یا بەغدا یان قەتەر یاخود نەرویج بمێننەوە.

سەرکردە و پارتە سیاسییەکانی باکوری کوردستان کە سەر بە ئایدۆلژیایی ئاپۆن، پێشوازیی فراوانیان لە هەنگاوەکەی پارتی کرێکارانی کوردستان کرد بۆ چەکدانان.

پارتی یەکسانیی و دیموکراسیی گەلان - دەم پارت بە گرنگی دەزانێت دەرفەتی ئاشتی لە دەست نەدرێت و بە کردار وەڵامی چەکدانان بدرێتەوە.

ئایشەگوڵ دۆغان، وتەبێژی پارتی یەکسانیی و دیموکراسیی گەلان - دەم پارتی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، پەرلەمانی تورکیا رووبەڕووی بەرپرسیارێتی مێژویی بووەتەوە، لەمەودوا دەتوانێت رۆڵی گرنگتر ببینێت.

پەروین بوڵدان، پەرلەمانتاری دەم پارتی و ئەندامی شاندی ئیمراڵی خۆهەڵوەشاندنەوە و چەکدانانی پەکەکەی بە قۆناغێکی نوێ ناوبرد و رایگەیاند، شەڕ ئەنجامی نەبووە، بۆیە  ئاشتی تاجدار دەکەین. 

سەڵاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆکی پێشووتری هەدەپە کە زیندانی ئەدیرنە زیندانییە و سزای زیاتر لە 40 ساڵ زیندانیکردنی بە سەردا سەپێنراوە، ئێستا بە کاتی یەکهەڵوێستی و دڵسۆزان دەزانێت تا کار بۆ گەورەبوونی تورکیا بکرێت

هەرێمی کوردستان
سەرۆکایەتی و حزبەکانی هەرێمی کوردستان پێشوازییان لە بڕیاری چەکدانانی پەکەکە کرد، مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان رایگەیاند، جێگەی خۆشحاڵیە لایەنەکان هەڵوێستی باشیان هەبوو و هەنگاوی ئەرێنی بە ئاراستەی چارەسەری ئاشتیانە نراوە.

بارزانی لەگەڵ هیواخواستن بۆ سەرکەوتنی پرۆسەی ئاشتی، هەموو پشتوانیەکی خۆشی بۆ سەرکەوتنی پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا و باکوری کورردستان دەربڕیووە.

نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستانیش رایگەیاند، هه‌مووان چاويان له‌وه‌يه‌ ئەم هەنگاوە گرنگه‌ بە هەنگاوی ديكه‌ى ئەرێنی و پێويست لەلایەن هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکانەوە وەڵام بدرێتەوە.

سەرۆکی هەرێمی کوردستان ئامادەیی تەواوی دەردەبڕیووە بۆ به‌رده‌وامی له‌ پێشکەشکردنی هه‌ر جۆرە يارمه‌تى و هاوكارييه‌ك بۆ سەرکەوتنی پرۆسەی ئاشتی کە ئەو بە دەرفەتێکی مێژووی ناوی بردووە.

بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان پەرۆشی خۆی و حزبەکەی بۆ سەرکەوتنی پرۆسەی ئاشتی دەبڕیووە و رایگەیاندووە هاوکار و پشتیوانی هەموولایەک دەبین بۆ سەرخستنی ئەم هەوڵە". 

تاڵەبانی هیواشی خواستووە، بە سەرکەوتنی پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا و باکوری کوردستان لاپەڕەیەکی نوێی سیاسی و دیپلۆماسی لە نێوان سەرجەم لایەنەکان هەڵبدرێتەوە و هەنگاو بۆ کارکردنی پێکەوەیی بنرێت و کاریگەریی ئەرێنی لەسەر تەواوی کوردستان هەبێت.

قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، "پارتی کرێکارانی کوردستان بەرپرسیارێتیی خۆی بەرامبەر بە پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا جێبەجێ کرد و دەرگای بەڕووی قۆناغێکی نوێدا کردەوە".

تاڵەبانی هیوادارە حکومەت و دامەزراوە یاساییەکان و لایەنە سیاسییەکانی تورکیاش ئەم دەرفەتە بقۆزنەوە بۆ چارەسەرکردنی یاسایی و ئاشتییانەی پرسی کورد لە تورکیا.

سەڵاحەدین بەهائەدین، ئەمینداری گشتیی یەکگرتوی ئیسلامی کوردستان بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوە و دانانی چەكی لەلایەن پەكەكەوە بە رۆژێکی مەزنی گەلی کوردستان نابردووە و رایگەیاندووە دەبێتە سەرەتای قۆناغێکی گرنگ لەمێژوی خەباتی كوردا.
لاهور شێخ جه‌نگی، سه‌رۆكی به‌ره‌ی گه‌لیش ڕایگه‌یاند،"دەسەڵاتدارانی ئه‌نقەرە بەرپرسیارێتیی گەورە و مێژوییان دەکەوێتە سەرشان، پێویستە بڕیارى خێرا و بوێرانە بدەن بە ئاڕاستەى چارەسەرى یەکجارى کێشەى کورد".

سوریا و رۆژئاوای کوردستان
مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەکانی سووریای دیموکرات پێی وایە، بڕیارەکانی پەکەکە بۆ هەڵوەشاندنەوە و کۆتاییهێنان بە خەباتی چەکداری هەنگاوێکی نوێیە و رێگە خۆش دەکات بۆ پرۆسەیەکی سیاسی و ئاشتیانەی نوێ لە ناوچەکەدا و وەک خۆی رایگەیاندووە، جێگەی ڕێزە. 

ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی حکومەتی کاتیی سوریا ڕایگەیاند، بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوەی پەکەکە، نەک تەنها بۆ تورکیا بۆ ئارامی تەواوی هەرێمەکە ساتەوەختێکی زۆر گرنگە.

جیهان
وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا رایگەیاند، "‎چەکدانانی پەکەکە هەنگاوێکی گرنگە بۆ تێپەڕاندنی بازنەی چەندین ساڵەی تیرۆر و توندوتیژی له تورکیا و ناوچەکەدا".

پرۆسەی ئاشتی و چەکدانانی پەکەکە
پرۆسەی نوێی ئاشتی لە تورکیا و باکوری کوردستان، لە کۆتایی ساڵی 2024 بە دەستپێشخەری دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی مەهەپە دەستیپێکرد، دواتر عەبدوڵا ئۆجالان رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە وەڵامی داواکارییەکەی دایەوە و داوای خۆهەڵوەشاندنەوەی لە پەکەکە کرد
پەکەکە لە رۆژانی 5- 7ی ئەم مانگە کۆنگرەی 12ی خۆی بەست و دواتر رایگەیاند، بڕیاریانداوە چەک دابنێن و خۆیان هەڵبوەشێننەوە.

هەواڵ

کورد، سوننە و بەشێک لە شیعەکان خۆیان لە شەڕ دورەپەرێز دەکەن

تائێستا تەنها یەک پەرلەمانتاری کورد خۆی بۆ ئەو نیشتنەی پەرلەمانی عێراق یەکلایی کردووەتەوە کە رێکدەخرێت دژی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر ئێران، ئەوەش هەمان دۆخە کە هێزە سونییەکانی تێکەوتووە و بەشێک لە شیعەکانیش نایانەوێت عێراق لەو جەنگە تێوەگلێت.

زۆرینەی فراکسیۆنە کوردییەکان بە گومانن و ترسیش هەیە، تای هەڵبژاردن بازاڕی موزایەدە گەرم بکات و دووکەڵی شەڕ بگەیەنێتە ئاسمانی بەغدا.


زۆرینەی فراکسیۆنە کوردییەکانی پەرلەمانی عێراق تائێستا خۆیان یەکلایی نەکردوەتەوە کە رۆژی سێشەممە بچنە دانیشتنی پەرلەمانەوە کە رێکدەخرێت بۆ ئیدانەکردنی هێرشەکانی ئیسرائیل دژی ئێران بەهۆی پێشێلکردنی سەروەری ئاسمانی عێراق و بەکارهێنانی لەلایەن سوپای ئیسرائیلەوە.

دیجیتاڵ میدیای مایک قسەی لەگەڵ فراکسیۆنەکانی پارتی، یەکێتی، نەوەی نوێ و یەکگرتوو کردووە، ئەوان چاودێرن و دەیانەوێت بەپێی دۆخەکە بڕیارێکی گونجاو بدەن.

بەشێک لە فراکسیۆنە کوردییەکان خواستی تەواونەبوونی رێژەیی یاسایی ئامادەبوانیان هەیە، تا لەو رێگەیەوە ئەوانیش خۆیان لە "شەرمەزاری" رایگشتی بپارێزن.

سۆران عومەر کە تاکە ئەندامی فراکسیۆنی کۆمەڵی دادگەرییە، هەروەها تاکە پەرلەمانتاری کوردیشە کە خۆی بۆ بەشداریکردن لە کۆبونەوەکە یەکلایی کردوەتەوە.

یەکێک لە پاساوەکانی پەرلەمانتارە کوردەکان ئەوەیە، کە هەتا کێشەی موچەی هەرێمی کوردستان چارەسەر نەکرێت، ئەوان ئامادەنابن بەشداریی هیچ دانیشتنێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بکەن.

هاوشێوەی کورد، زۆرینەی سوننەکانیش بە هەستیارییەوە مامەڵە دەکەن، تائێستا خۆیان بۆ بەشداریکردن لەو دانیشتنەی پەرلەمانی عێراق یەکلایی نەکردەتەوە.


تەنانەت شیعەکانیش یەکدەنگ نین بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو دۆخە نوێیەی هاتووەتەپيشەوە و موقتەدا سەدر رۆژی هەینی رابردوو رایگەیاند، دۆخی عێراق چیتر بەرگەی ماڵوێرانییەکی دیکە ناگرێت و داوایکرد هەندێک دەنگی نەشاز لە گۆڕەپانی سیاسی و سەربازیی عێراق بێدەنگ بکرێن.

دانیشتنەکەی پەرلەمانی عێراق لەسەر داخوازیی و یاداشتی 55 پەرلەمانتاری فراکسیۆنە شیعییەکانە، کە دژی پێشلکردنی ئاسمانی عێراق لەلایەن ئیسرائیلەوە ئاڕاستەی سەرۆکایەتیی پەرلەمانیان کردووە، لەسەر ئەو بنەمایە پەرلەمانی عێراق ڕۆژی 17 ئەم مانگەی بۆ کۆبونەوە دیارییکردووە.
 
شیعەکان کە هاوسۆزی ئێرانن، پشتیوانی خۆیان بۆ تاران دوپاتکردووەتەوە، بەڵام تائێستا کورد و سوننە هەوڵی خۆ بە دورگرتنیان لە لایەنگری داوە، تەنها بەشێک لە لایەنە کوردییەکان لە رێگەی بەیاننامەوە ئیدانەی هێرشەکانی ئیسرائیلیان کردووە.

هەرچەندە حکومەتی عێراق لەڕێگەی کەناڵە جیاجیاکانییەوە، هەمو هەوڵێک دەدات بۆ دورخستنەوەی عێراق لە مەترسییەکانی جەنگی ئیسرائیل و ئێران، بەڵام بەشێک لە چاودێران ترسییان هەیە تای هەڵبژاردن بازاڕی موزایەدە گەرم بکات و دووکەڵی شەڕ بگەیەنێتە خاکی بەغدا.

ئەوەی وایکردووە، ئەو بۆچوونە زاڵ بێت، نزیکبوونەوەی کاتی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقە کە بڕیارە مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت، چاوەڕوان دەکرێت فراکسیۆنە شیعییەکان بە سود وەرگرتن لە کات بۆ کۆکردنەوەی دەنگ هەوڵی جوڵاندنی سۆزی شەقام بدەن.

خوێندنەوەکان بەو ئاڕاستەیەن هەر جوڵەیەکی راستەوخۆ بۆ ڕوبەڕوبوونەوەی هێرشەکانی ئیسرائیل رەنگە دەرئەنجامەکەی لە بەرژوەندی عێراق نەبێت، دەکرێت ئەنجامەکانی کۆبونەوەکەی پەرلەمان لە کاتێکی وا هەستیاردا ئاستی مەترسییەکان لەسەر عێراق زیاتر بکەن.

ئیسرائیل خواستی پەلهاویشتنی بۆ عێراق هەیە، بەڵام ئەوەی رێگرە لە بەردەمیدا هەڵوێستی ئەمریکا و بێدەنگی گروپە چەکدارەکانە، بۆیە هەر کات گڵۆپی سەوزی بۆ هەڵبکرێت رەنگە بێ دوو دڵی هێرش بکات.

زۆرن ئەوانەی پێیانوایە عێراق لەم دۆخەی ئێستادا هیچی پێناکرێت و خۆ بە دورگرتن باشترین بژاردەیە، چونکە دۆخی ئەمنی، سیاسیی و ئابوریی عێراق لە ئاستێکدا نییە بەرگەی جەنگێکی دیکەی ماڵوێرانکەر بگرێت و عێراق ئابووریەکی خراپیشی هەیە و ئەگەر کێڵگەکانی نەوت و ژێرخانی ئابوری بکرێتە ئامانج، هیچ سەرچاوەیەکی دیکەی داهاتی نییە بتوانێت دەوڵەتی پێ بەڕێوەبەرێت.