هەواڵ

سلێمانی نەخشەڕێیەک بۆ رووبەڕووبوونەوەی تیرۆری سپی دادەڕێژێت

ئەمڕۆ، لە شاری سلێمانی،  گەورەترین ئیڤێنت بۆ تاوتوێکردن و رووبەڕووبوونەوەی ماددەی هۆشبەر و کەمکردنەوەی کاریگەریی و مەترسییەکانی ئەو ماددە زیانبەخشە رێکدەخرێت و تیایدا بەرپرسانی باڵا و شارەزایان و ئەکادیمیستەکان ئامادە دەبن.

ئەمڕۆ، لە هۆڵی گراند ملینیۆمی شاری سلێمانی، کارەکانی ڤیژن فاوندەیشن بۆ یەکخستنی توانا ئیداریی و ئەکادیمییەکان دەستپێدەکات لە پێناوی داڕشتنی نەخشەڕێیەک بۆ رووبەڕووبوونەوەی ماددە هۆشبەرەکان.

لە چەند ساڵی رابردوودا لە شاری سلێمانی بەهاوکاریی رێکخراو و دامەزراوەکانی ئاسایش و پۆلیس و هێزە تایبەتەکان، کار بۆ رێگرییکردن لە بەکارهێنان و بازرگانییکردن بە ماددەی هۆشبەر کراوە، بەڵام ئەمڕۆ لە سلێمانی نەخشەڕێیەکی گشتگیر دادەڕێژرێت بۆ چارەسەرکردن و رووبەڕووبوونەوەی ماددە هۆشبەرەکان بەرلەوەی خەڵک ببنە قوربانی.

بەپێی ڕاپۆرتی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت ماددە هۆشبەرەکان (UNDOC)، لە هەرێمی کوردستان تا ساڵی (2003) هیچ حاڵەتێکی بەکارهێنان و بازرگانیکردنی ماددە هۆشبەرەکانی تێدا نەبووە.

بەپێی ئاماری دەزگا ئەمنییەکانی (هەولێر، سلێمانی و دهۆک) کە پێشکەش بە ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت ماددە هۆشبەرەکانیان کردووە، لە ماوەی ساڵانی (2019 – 2023)، بەردەوام قەبارەی دەستبەسەرداگرتنی ماددە هۆشبەرەکان ڕووی لە هەڵکشانە، بەجۆرێک؛ کۆی ماددەکانی (حەشیش، تریاک، هیرۆین، کریستاڵ، کیپتاگۆن)ی دەستبەسەرداگیراو لە ساڵی (2019) تەنها (206) کگم بووە، بەڵام لە ساڵی (2023) گەیشتووە بە (2 تەن و 708 کگم).  

ئێستا هەرێمی کوردستان جگە لە بەکاربەر و بەرهەمهێن، بووە بە ڕێڕەوی هەناردەکردنی ماددەی هۆشبەر و لە سەر نەخشەی جیهانی وەک رێڕەوێکی مەترسیدار ئاماژەی بۆ دەکرێت.

لە هەرێمی کوردستان مەترسیدارترین جۆرەکانی ماددە هۆشبەرەکان بەربڵاون، لە باوترین و مەترسیدارترینیان ماددەی هۆشبەری "کریستاڵ"ە، بە زمانی بازاڕی "شیشە"ی پێ دەگوترێت، ئەم ماددەیە راستەوخۆ لە ماوەی سێ خولەکدا کاریگەرییەکەی دەگات بە مێشک، بە میکرۆبی پووکانەوەی خانەکانی مێشک ناسراوە.

ئەم جۆرە ماددانەش لە هەرێمی کوردستان هەن: تریاک، هێرۆیین، کریستاڵ، ماریگوانا، بەنگ، جامایکا، حەشیش. بە شێوەیەکی گشتی و بەربڵاو لە هەرێمی کوردستان 17 جۆری باوی ماددەی هۆشبەر هەیە.

ئەوەی لە هەرێمی کوردستان روودەدات، بەشێکە لە وێنەیەکی گشتی کە لە عێراقدا هەیە، بەپێی ئامارێکی وەزارەتی ناوخۆی عێراق، لە 2020ەوە نزیکەی 230 تۆڕی تاوانكاری ده‌ستگیركراون، له‌ناویان 27 تۆڕی نێوده‌وڵه‌تیی بازرگانیكردن به‌ مادده‌ی هۆشبه‌ر هه‌ن، ژماره‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی به‌تۆمه‌تی ئه‌و ماددانه‌ ده‌ستگیركراون گه‌یشتوونه‌ته‌ 43 هه‌زار كه‌س و له‌ناویان 150 بازرگانی بیانی هه‌ن.

به‌گوێره‌ی ئاماره‌كه‌، له‌كۆی هه‌ڵمه‌ته‌كاندا زیاتر له‌ 28 تۆن مادده‌ و ملیۆنه‌ها حه‌بی بێهۆشكه‌ر ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه‌ و زۆرترین به‌كارهێنانیش به‌ڕێژه‌ی 17% له‌ناوچه‌ هه‌ژارنشینه‌كانه‌ و زۆرترین رێژه‌ی ته‌مه‌نیش له ‌نێوان 15 بۆ 30 ساڵیدایه‌، باوترین جۆری مادده‌ی به‌كارهێنراو به‌ڕێژه‌ی 37.3% كریستاڵ و حه‌بی كەپتاگۆن به‌ رێژه‌ی 34.35% و جۆره‌كانی دیكه‌ رێژه‌یان 28.35%ـه‌.

سەفا ئەلئەعسەم، شارەزای بواری ئەمنی لە عێراق، رایدەگەیەنێت، "مەترسیی ماددە هۆشبەرەکان 12 هێندەی تیرۆر مەترسیدارترە"، روونیشیکردەوە، "بڵاوبوونەوەی ماددە هۆشبەرەکان و بازرگانیکردن بەو ماددانە، لە دوای ساڵی 2006 لە عێراق دەستیپێکردووە".

 گوتیشی: "هێزە ئەمنییەکان لەم دواییانەدا توانیان دەست بەسەر چوار گەورەترین کارگەی بەرهەمهێنانی ماددە هۆشبەرەکان لە عێراقدا بگرن، کە گەورەترینیان لە پارێزگای سلێمانی بووە، لەگەڵ کێڵگەی چاندنی ماددە هۆشبەرەکان لە پارێزگاکانی نەجەف و بەسرە و واست".

ئەلئەعسەم ئاشکراشی کرد، بڵاوبوونەوەی ماددە هۆشبەرەکان و بەکارهێنانیان لە پارێزگاکانی باشووری عێراق زۆربووە، کە زۆربەیان لە پارێزگاکانی بەسرە و بەغدایە،  لەکاتێکدا بازرگانییەکەی لە ناوەڕاست و باشووری عێراقدا بەربڵاوە، هەروەها هەندێک لە پارێزگاکانی رۆژئاواش.

ئاماژەی بەوەش کرد، "سەرچاوە سەرەکییەکانی ماددە هۆشبەرەکان لە وڵاتانی ئێران و لوبنان و سووریاوەیە، کە بوونەتە ناوەندێک بۆ هەناردەکردنی ماددەی هۆشبەری جۆری کاپتاگۆن، هەروەها لە رێگەی ئاوەوە لە هەندێک وڵاتانی کەنداو و پاکستان و ئەفغانستانەوە لە رێگەی ئێرانەوە دێتە ناو عێراق، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە رێژەی بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان لەنێو گەنجانی نێر و مێ، تا کۆتایی ساڵی 2023، لەسەدا 25ـی تێپەڕکردووە".

باسی لەوەشکرد، "گەندەڵی لە دۆسیەی ماددە هۆشبەرەکاندا کراوە بەوەی ئاسانکاری هاتنە ژوورەوەی ماددە هۆشبەرەکان لە رێگەی خاڵە سنوورییەکانی سووریا و ئێران لە بەرامبەر پێدانی بەرتیل کراوە".

بەپێی ئامارەکانی وەزارەتەی ناوخۆی عێراق، لە نیوەی یەکەمی ساڵی 2024، بەنزیکەیی شەش هەزار تۆمەتبار لە عێراق دەستگیرکراون.

هەواڵ

"ئەمڕۆ 16 رۆژنامەوان دەستگیرکراون"

ئەمڕۆ، لە شاری سلێمانی، بۆ رێگرییکردن لە ئەنجامدانی خۆپیشاندان، هێزی ئەمنی لە چەندین شوێنی شەقامی سالم و بەشێک لە دامەزراوەکانی دیکە بڵاوەیان پێکرا و چەندین رۆژنامەوان و چالاکوان و بەرپرسی حیزبی دەستگیرکران.

مایک نیوز زانیویەتی، سەرلەبەیانی ئەمڕۆ، ژمارەیەک مامۆستا لەبەردەم پەروەردەی رۆژئاوا لە شەقامی سالم، لەلایەن هێزێکی ئەمنییەوە دەستگیرکراون و لەدەرەوەی شاری سلێمانی ئازادکراون.

هەروەها دوو تیمی رۆژنامەوانی کەناڵی ZOOM لە شەقامی سالم دەستگیرکراون و کەلوپەلی رۆژنامەوانییەکانیان دەستی بەسەرداگیراوە.

بەپێی زانیارییەکانی مایک نیوز، هەر لەماوەی یەک کاتژمێردا 16 لەشاری سلێمانی رۆژنامەوان دەستگیرکراون و پاش نیوەڕۆ ئازادکراون.

سەنتەری میترۆ، کە دامەزراوەیەکە بۆ بەرگریی لە رۆژنامەوانان و ئازادی رادەربڕین، ئاشکرایکردووە، دوێنێ رێکخەرانی خۆپیشاندانی مۆستایان و موچەخۆران دەستگیرکراون و ئەمڕۆش ئەم میدیاکارانە دەستگیرکراون:

راگەیاندنکارێکی کەناڵی ئازادی
تیمی رۆژنامەوانیی کەناڵی سپێدە
تیمی رۆژنامەوانیی کەناڵی پەیام
دوو تیمی رۆژنامەوانیی کەناڵی زووم
تیمی رۆژنامەوانی مۆراڵ میدیا

هەر ئەمڕۆ، کەناڵی پەیام، ئاشکرایکرد، تیمێکی رۆژنامەوانەکانیان لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیرکراون، بەڵام وردەکاریی زیاتریان لەوبارەیەوە بڵاونەکردووەتەوە.

لەلایەکی دیکەوە به‌رپرسێكی ره‌وتی هه‌ڵوێست له‌ سلێمانی رایگه‌یاند، هه‌ریه‌كه‌ له‌ عه‌لی حه‌مه‌ساڵح، سەرۆکی رەوت، د. غالب محه‌مه‌د و د. رێبوار كه‌ریم ئەمڕۆ له‌به‌رده‌م نوسینگه‌ی ره‌وتی هه‌ڵوێست لە سلێمانی ده‌ستگیركراون.

ئەم دۆخە ئەمنییەی شاری سلێمانی پاش ئەوەهات کە چەند رۆژێکە داخوازییەک هەبوو بۆ ئەنجامدانی خۆپیشاندان لە رۆژی پێنجشەممە، بەمەبەستی داواکردنی موچە و شایستەداراییەکانی موچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، بەڵام بەرپرسانی ئەمنی و پارێزگار مۆڵەتی خۆپیشاندنیان نەدا، بەپاساوی ئەوەی "دۆخەکە ئێستا گونجاو نییە".

کاروان ئەنوەر، سەندیکای رۆژنامەنوسان لقی سلێمانی:
رۆژنامەوانە دەستگیرکراوەکان پاش ئەوەی خوانی نیوەڕیان بۆ ئامادەکرا ئازاد دەکرێن

رەحمان غەریب، رێکخەری سەنتەری میترۆ، بۆ کەناڵی زووم:
وتەبێژی ئاسایشی سلێمانی دەڵێت بەپێی بڕکەی 10ی یاسای رێکخستنی خۆپیشاندان، ئەمڕۆ خەڵک دەستگیرکراوە، لەکاتێکدا جارێ خۆپیشاندان نەکراوە و هیچ زیانێک نەگەیەنراوە و یاساشکێنی نەکراوە، لەدوێنێوە خەڵک دەستگیردەکەن، یاساکە کوا شتی وای تیایە؟!
خەڵک چی بکات؟ دەچن بۆ بەغداد، پێیان دەوترێت جاش و خۆفرۆش، لێرە خۆپیشاندان دەکەن دەستگیریان دەکەن
سەندیکای رۆژنامەنوسان لە سلێمانی لەبەرئەوەی یەکێتین ناتوانن پشتیوانی رۆژنامەوانان بکەن.
چارەسەری ئەمنی ناڕەزایەتییەکان فراوانتر دەکات
ئەمەی دەکرێت هەڵمەتی دەستگیرکرنە
ئێستا هێزی ئەمنی بوون بە دوژمنی کامێرا، هەرکەسێک کامێرای پێبێت دەستگیری دەکەن
هێزی ئەمنی سڵناکاتەوە و مۆبایلی کەسەکان بەزۆر دەکەنەوە و زانیارییە تایبەتەکانی دەردەهێنن

وتەبێژی دەزگای ئاسایشی هەرێم-سلێمانی بۆ مایک، عەقید سەلام عبدولخالق:
خۆپیشاندان لە سلێمانی قەدەغە نییە، ئەوەی کراوە دواخستنی خۆپیشاندان بووە، زانیاریی پێشوەختەمان هەبووە کە خۆپیشاندانەکە بەلاڕێدا دەبرێت و خەڵک زیانمەند دەبن تیایدا.
کاری ئێمە زانیاریی پێشوەختەیە و لەسەر ئەم زانیارییە رێگرییمان کردووە، لە داخوازیی و مافی مامۆستایان تێدەگەین و ئێمەش بەشێکین لە دۆخەکە.

 
ده‌ستگیركردنی ئه‌و كه‌سانه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ مامۆستایان و فه‌رمانبه‌رانی ناڕازی بڕیاریاریاندابوو ئه‌مڕۆ خۆپیشاندان به‌ڕێوه‌ببەن، به‌ڵام له‌لایه‌ن لیژنه‌ی ئه‌منی سلێمانی داخوازییەکەیان ره‌تكرایه‌وه‌ به‌بیانوی نه‌گونجاوی كاته‌ی.

مامۆستایان و فه‌رمانبه‌رانی ناڕازی داوای موچه‌كانیان ده‌كه‌ن كه‌ ماوه‌ی نزیكه‌ی 60 رۆژه‌ وه‌ریان نه‌گرتوه‌، ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه‌ كه‌ هێشتا حكومه‌ت پلانی بۆ دابه‌شكردنی موچه‌ی مانگه‌كانی (ئایار/5) و (حوزه‌یران/6) رانه‌گه‌یاندوه‌.