هەواڵ

چی روویدا؟ ئەمریکا هێرشی کردە سەر ئێران

Mic
2025-06-22

ئەمریکا بۆ پشتیوانیکردنی ئیسرائیل هێرشی کردە سەر بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران، ئێستا هەڵوێستی تاران یەکلایی کەرەوەیە و هەنگاوەکانی بڕیار لەسەر هاوکێشەکانی داهاتووی شەڕەکە دەدەن.

دۆناڵد ترامپ سەرۆکی ئەمریکا لە کۆتایدا بڕیارە قورسەکەیدا و واشنتن بەشداری شەڕی ئێران و ئیسرائیلی کرد و فڕۆکەی B-2ـی ئەمریکی بنکە ئەتۆمییەکانی ئێرانی بۆردومان کرد.

ئەمریکا هێرشەکەی بە فڕۆکەی جەنگی و موشەکە بەهێزەکانی ئەنجامدا، هەریەک لە بنکە ئەتۆمییەکانی فۆردۆ، نەتەنز و ئیسفەهانی بە ئامانج گرت.

هێرشەکە کاردانەوەی توندی ئێرانی لێکەوتەوە، تاران هەڕەشەی وەڵامدانەوەی توندی هێرشەکان دەکات، ئەوەیش لە رێگەی بە ئامانجگرتنی بەرژوەندییەکانی ئەمریکا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.

هێرشی ئەمریکا بۆ سەر بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران، مەترسی تیشکدانەوەی ئەتۆمی دروستکردووە، بەڵام دەزگای سەلامەتی ئەتۆمیی ئێران رایگەیاندووە، نیگەران مەبن و لە دەوروبەری بنکەکان ئاسایی بژین.

ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمیش رایگەیاندووە، هیچ ئاماژەیەک نییە لە دوای هێرشە ئاسمانییەکانی ئەمڕۆی ئەمریکا بۆ سەر بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران، ئاستی تیشکدانەوەی ئەتۆمی زیادبووبێت.

بەپێی پێگەی ئەمواجی بەریتانی، واشنتن پێشوەختە ئێرانی لە هێرشکردنە سەر بنکە ئەتۆمییەکان ئاگادارکردووەتەوە، وەک بەرپرسێکی ئێرانیش بە ئاژانسی رۆیتەرزی بەریتانی راگەیاندووە، پێش هێرشەکە یۆرانیۆمی پیتێنراومان لە فۆردۆ گواستووەتەوە.

هێرشەکانی ئەمریکا زوو کاردانەوەیان بە دوای خۆیاندا هێنا، حکومەتی عێراق سەرکۆنەی کرد و رایگەیاند، ئەو پەرەسەندنە سەربازییە "هەڕەشەیەکی مەترسیدارە بۆ سەر ئاسایش و ئاشتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست".

ئەمریکا ترسی هەیە
ئەمریکا لە دوای هێرشەکانی بۆ سەر ئێران، ترسی وەڵامدانەوەی هێرشەکانی لەلایەن تارانەوە هەیە، چونکە ئەو وڵاتە هەڕەشەی توندترین وەڵام دەکات.

ئەمریکا وەک بەشێک لە ئامادەکارییەکان بۆ وەڵامدانەوەی هێرشەکانی، لە یەکەم کاردانەوەدا ژمارەی کارمەندانی باڵیۆزخانەکەی لە بەغدا کەمتر کردەوە.

ئێستا ئێران لە دووڕیانێکدایە و دەتوانێت جەنگەکە گەورەتر بکات یان بە شێوەیەکی تەواوەتی کۆتایی پێبهێنێت، وەڵامدانەوەی هێرشەکان جەنگەکە گەورەتر دەکەن، یان بێدەنگ دەبن و کۆتایی پێدەهێنن.

چەند کاتژمێری داهاتوو بۆ جەنگی ئێران لەگەڵ ئیسرائیل و ئەمریکا یەکلایی کرەوە دەبێت، هەڵوێستی تاران بڕیار لەسەر هاوکێشەکانی داهاتووی شەڕەکە دەدات.

رۆژی 13ـی حوزەیران، ئیسرائیل لەناکاودا هێرشی ئاسمانی بۆ سەر ئێران دەستپێکرد، ئێرانیش وەڵامی هێرشەکانی دایەوە و 10 رۆژە شەڕی راستەوخۆی دوو وڵاتەکە دژ بە یەکتر بەردەوامە، بەڵام ئەمریکا هاوکار و پشتیوانێکی راستەوخۆی ئیسرائیل بووە و ئەمڕۆ بووە بەشێک لە جەنگەکە.

More News

Most Popular

هەواڵ

کەی مووچە دێت؟… دەقی رێککەوتنەکان لەسەر مووچە و نەوت و داهات ئاشكرابوو

Mic
2025-07-17

ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیارەکانی کۆبوونەوە نائاساییەکەی تایبەت بە پەسەندکردنی رێککەوتنی نێوان حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان بڵاوکردەوە، بەپێی رێککەوتنەکە هەرێمی کوردستان دەستبەجێ دەست بە رادەستکردنی زیاتر لە 230 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە دەکات و مانگانەش 120 ملیار دینار داهاتی نانەوتی دەداتە بەغدا.

یەکەم: دۆسیەی رادەستکردنی نەوت

١- حکوومەتی هەرێم دەستبەجێ دەست دەکات بە ڕادەستکردنی تەواوی نەوتی بەرهەمهاتوو لە کێڵگەکانی نەوتی هەرێم بە کۆمپانیای بەبازاڕیکیرنی نەوت (سومۆ) بۆ هەناردە کردنی و وەزارەتی داراییی فیدراڵی، بەپێی یاسای هەموارکردنی یاسای بودجە، بە پێدانی پێشینەیەک بە حکوومەتی هەرێم بە بڕی ١٦ دۆلار (بە شێوەی عەینی یان بە پارە) بۆ هەر بەرمیلێکی وەرگیراو، پابەند دەبێت. بەو مەرجەی لە ئێستادا بڕی وەرگیراو لە ٢٣٠ هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا کەمتر نەبێت و، هەموو زیادبوونێکی بەرهەمهێنان دەخرێتە سەر ئەو بڕە، ئەمەش لە ڕێگەی لێژنەی پێوان و پێهەڵسەنگاندنی هاوبەشەوە ئەنجام دەدرێت. لە کاتی وەستانی هەناردەکردنیش، لەبەر هەر هۆکارێک بێت، تەواوی ئەو بڕەی باس کراوە ڕادەستی وەزارەتی نەوتی فیدراڵی دەکرێت.

(ڕوونکردنەوە: بەپێی ڕاپۆرتەکانی هەرێم، ئاستی بەرهەمهێنان لە ئێستادا ٢٨٠ هەزار بەرمیلە لە ڕۆژێکدا. ڕۆژانەش ٥٠ هەزار بەرمیل بۆ بەکارهێنانی ناوخۆ لە هەرێم تەرخان دەکرێت. ئەوەی دەمێنێت، واتە ٢٣٠ هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا، لەگەڵ هەر زیادبوونێکی بەرهەمهێنان لە داهاتوودا، بە مەبەستی هەناردەکردنی ڕادەستی سومۆ دەکرێت).

٢- ڕۆژانە بڕی ٥٠ هەزار بەرمیل بۆ بەکارهێنانی ناوخۆی هەرێم تەرخان دەکرێت، بەو مەرجەی حکومەتی هەرێم تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی ئەم بڕە لە ئەستۆ بگرێت و داهاتی فرۆشتنی بەرهەمە نەوتییەکان دوای دەرهێنانی تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوە و پاڵاوتن بۆ گەنجینەی گشتیی فیدراڵی بگەڕێتەوە. هەر کاتێکیش هەرێم پێویستی پێی بێت، وەزارەتی نەوتی فیدراڵی بە ڕێگای ئۆسووڵی بڕێک لە بەرهەمە نەوتییەکان بۆ هەرێم دابین دەکات بەو مەرجەی لە بەرهەمی پاڵاوتنی ١٥ هەزار بەرمیل نەوتی خاو لە ڕۆژێکدا زیاتر نەبێت. لێژنەیەکی هاوبەشی وەزارەتی نەوتی فیدراڵی و وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم پێویستیی ڕاستەقینەی هەرێم لە بەرهەمە نەوتییەکان دەخەمڵێنن بە مەبەستی تەرخانکردنیان، بە مەرجێک لیژنەکە لە ماوەی دوو هەفتەدا ڕاپۆرتی خۆی بۆ ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵی بەرز بکەاتەوە بۆ بڕیاردان لە سەری.

دووەم: دۆسیەی داهاتە نانەوتییەکان

١- وەک پشکی مەزەندەکراوی سەرەتایی گەنجینەی گشتیی دەوڵەت لە داهاتە نانەوتییەکان بۆ مانگی ئایار، حکوومەتی هەرێم بڕی (١٢٠) ملیار دینار وەک بەشی یەکەمی پارەدان ڕادەستی وەزارەتی داراییی فیدراڵی دەکات. بەو مەرجەی کە دوای تەواوکردنی وردبینی بەپێی بڕگەی (٢)ی خوارەوە ئەو پارەیە ساغ بکرێتەوە.

٢- تیمێکی کار لە وەزارەتی دارایی فیدراڵی و دیوانی چاودێریی دارایی فیدراڵی بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دارایی و دیوانی چاودێریی دارایی هەرێم پێک دێت، بۆ پۆلێنکردنی داهاتە نانەوتییەکان و وردبینی و دیاریکردنی پشکی حکوومەتی فیدراڵی لەو داهاتانە، لە مانگی ئایاری ٢٠٢٥ەوە، بە لەبەرچاوگرتنی بەهاکانی تێکڕای داهاتە نانەوتییەکان بەپێی تەرازووی پێداچوونەوەکانی کە لە ڕاپۆرتە هاوبەشەکانی دیوانی چاودێریی دارایی فیدراڵی و دیوانی چاودێریی هەرێم لە کاتی جێبەجێکردنی یاسای بەرکاری بودجەی گشتی فیدراڵەوە پێشکەش کراون. پێویستە ئەم تیمە لە ماوەی دوو هەفتەدا ڕاپۆرتی خۆی پێشکەشی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵی بکات بۆ بڕیاردان لەسەری.

سێیەم: لێژنەیەکی هاوبەش لە نێوان حکوومەتی فیدراڵی و حکوومەتی هەرێم بۆ تەواوکردنی خۆجێکردنی مووچە لە هەرێم بەپێی بڕیاری دادگای فیدراڵی پێک دەهێنرێت، بە مەرجێک ئەرکەکەی خۆی لە ماوەیەکدا تەواو بکات کە لە سێ مانگ زیاتر نەبێت و، لە کۆتایی ئەم ماوە باسکراوەدا تەنیا مووچە خۆجێیکراوەکان پارەدار دەکرێن.

چوارەم: تیمێک لە وەزارەتی دارایی فیدراڵی و دیوانی چاودێریی دارایی فیدراڵی بە هاوئاهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دارایی و دیوانی چاودێریی دارایی هەرێم پێک دەهێنرێت بۆ دیاریکردنی ئەو بڕە خەرجییەی کە زیاترە لە پشکی هەرێم لە خەرجیی ڕاستەقینە و، چۆنێتیی چارەسەرکردنی ئەو زێدەڕۆییە بەپێی یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵی بۆ ساڵانی (٢٠٢٣-٢٠٢٤-٢٠٢٥)، پێویستە لە ماوەیەکدا کە لە دوو هەفتە زیاتر نەبێت، ڕاپۆرتی خۆی بۆ ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵی بەرز بکاتەوە.

پێنجەم: وەک دەستپێکی جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکە، وەزارەتی دارایی دوای ئەوەی وەزارەتی نەوتی فیدراڵی/ کۆمپانیای سومۆ وەرگرتنی تەواوی بڕی نەوتی باسکراو لە بڕگەی یەکەم / ١ (٢٣٠ هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا لە ئێستادا) لە بەندەری جەیهان بەپێی یاسا پشتڕاست دەکاتەوە، دەست بە خەرجکردنی مووچەی مانگی ئایاری مووچەخۆرانی هەرێم دەکات.

شەشەم: ئەو وادانەی لەم بڕیارەدا ئاماژەیان بۆ کراوە لە ڕۆژی پەسەندکردنی ئەم بڕیارە لە ئەنجومەنی وەزیراندا، دەست پێ دەکەن.