هەواڵ

تورکیا هەنگاوی کرداری بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی دەنێت

دوای جێبەجێکردنی هەموو مەرجەکانی تورکیا لەلایەن پەکەکە و عەبدوڵا ئۆجەلانەوە، تورکیا دەستی بە هەنگاوی کرداریکرد بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی و لە سەرەتای مانگی داهاتوودا ئەو کۆمسیۆنە دەستبەکاردەبێت کە پەکەکە داوای دەکات.

کۆتایی ساڵی رابردوو، دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە داوای ئاشتی بۆ تورکیا کرد و پێشنیازی کرد، رێگە بە عەبدوڵا ئۆجەلان بدرێت کە لە پەرلەمانی تورکیاوە هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە رابگەیەنێت.

لەبەرامبەردا، عەبدڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە لە ئیمراڵییەوە، وەڵامی باخچەلی دایەوە و ئامادەیی خۆی بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا راگەیاند، دواتر دەم پارتی شاندی ئیمراڵی پێکهێنا و گفتوگۆ بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی دەستیپێکرد.

دوای زیار لە 40 ساڵ شەڕ و کوژرانی نزیکەی 70 هەزار کەس، شکستهێنانی زیاتر لە سێ پرۆسەی چارەسەری، دوستبوونەوەی متمانە جارێکی تر لە نێوان پەکەکە و توریا بە مەحاڵ ناودەبرا، بەڵام عەبدوڵا ئۆجەلان دڵناییدا بە تورکیا کە خۆی سەرپەرشتی پرۆسەکە دەکات و هەروەها دڵناییدا بە پەکەکە لە سەرکەوتنی پرۆسەی ئاشتی.

لە پەیامێکی چاوەڕواننەکراودا، عەبدوڵا ئۆجەلان لە کۆتایی مانگی شوباتدا، داوایکرد پەکەکە خۆی هەڵبووەشێنێتەوە و چەک دابنێت، پەکەکەش پابەندی خۆی بە داوای ئۆجەلانەوە راگەیاند و لە سەرەتای مانگی ئایاردا خۆی هەڵوەشاندەوە و دەستبەرداربوونی لە چەک راگەیاند.

لە سەرەتای مانگی تەمموز، لە مەراسیمێکدا لە ئەشکەوتی جاسەنەی سنوری قەزای دووکان لە پارێزگای سلێمانی، 30 گەریلا چەکەکانی خۆیانیان سوتاند، لەو مەراسیمەدا بەسێ هۆزات یەکێک لە بەرپرسانی باڵای پێشووی پەکەکە داوای لە تورکیا کرد، هەنگاوی کرداری بنێت و بەدەم پرۆسەی ئآستییەوە بچێت.

دوای 19 رۆژ لە چەک سوتاندنی بەشێک لە گەریلاکانی پەکەکە، نوعمان کورتولموش سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا، دوای بەشداریی لە سێیەمین کۆنفرانسی پەرلەمانەکانی جیهان، لە شاری جنێفی سویسرا وتی: بۆ چارەسەری پرسی کورد لە پەرلەمانی تورکیا، هەفتەی یەکەمی مانگی ئاب کۆمسیۆنێک پێکدەهێنرێت.

ئەوەشی وت: بە دانانی چەک، بەرپرسیارێتی دەکەوێتە سەرشانی پەرلەمانی تورکیا، وەک ئەوەی پلانی بۆ دانراوە، پرۆسەکە بەردەوامە، دانانی چەک بەردەوامە.

ئاماژەی بەوەشدا، ئەم کۆمیسیۆنە چەند هەموارکردنەوەیەکی یاسایی ئەنجام دەدات، ئەمە بابەتی گفتوگۆی سیاسی نییە، بەڵکو پڕۆسەیەکە، تێیدا 86 ملیۆن مرۆڤی گەلەکەمان دەبێت بۆ چارەسەری ئەم پرسە فیداکارانە خەبات بکەن، هەرکات کارەکانی پەرلەمان دەستی پێ کردەوە، هەفتەی یەکەم تەرخان دەکەین بۆ ئەم بابەتە، کارەکانی کۆمیسیۆنەکە لە هەفتەی یەکەمی مانگی ئابەوە دەست پێ دەکات.

پێکهێنانی ئەو کۆمسیۆنە وەک وەڵامێکە بۆ پەیامەکەی نۆی تەمووز، کە دوو رۆژ پێش چەکدانانیی بەشیک لە گەریلاکان بەڵاویکردەوە و وتی: هه‌نگاوی دامه‌زراندنی كۆمیسیۆنێكی به‌رفراوان كه‌ وا بیری لێده‌كرێته‌وه‌ له‌ په‌رله‌مانی توركیادا به‌یاسایی بكرێت و ده‌ستڕۆیشتوو بێت هه‌نگاوی گرنگن. مه‌رجه‌ هه‌نگاوه‌كان به‌ وریایی و هه‌ستیارییه‌وه‌ و دوور له‌ لۆژیكی نه‌زۆك و ململانێی من و تۆیی، بنرێن. ده‌زانم كه‌ هه‌نگاوه‌كانمان مایه‌پووچ نابن. ئه‌و ڕاشكاوییه‌ ده‌بینم و متمانه‌م پێیه‌تی. هاوكات هه‌وڵی چوونه‌ ناو هه‌نگاوی كرداریتر و كلیل ئاسایانه‌ی به‌رجه‌سته‌ له‌ئارادایه‌.

هەواڵ

"جەلادەكەی ئەنفال" کێیە؟

 عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتی کە بە "جەلادەکەی ئەنفال و نوگرە سەلمان" دەناسرێت، دوای نزیکەی 40 ساڵ دەستگیرکرا. داوا دەکرێت کەسوکاری ئەنفالکراوان سکاڵای یاسایی لەسەر تۆمار بکەن. 

 نوسینگەی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، خانمی یەكەمی عێراق هەواڵی دەستگیرکردنی تاوانبارێكی شاڵاوەكانی ئەنفال بە ناوی عەجاج ئەحمەد حەردان راگەیاند.

عەجاج کە بە "جەلادەکەی ئەنفال و نوگرە سەلمان" دەناسرێت،  ناوی تەواوی عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتییە، خەڵکی شاری تکریتی پارێزگای سەلاحەدینە.

عەجاج لە عەشیرەتی ئەلبوناسر و هۆزی نزارە، کە هەمان عەشیرەتی سەدام حوسێن سەرۆکی رژێمی  پێشووی عێراقە و زۆرینەیان لە تکریت نیشتەجێن. 

ناسناوەکانی "جەلادەکەی ئەنفال و نوگرە سەلمان" لەلایەن ئەو کوردانەوە داهێنراوە کە لە پرۆسەی ئەنفال و هەڵەبجەدا لەلایەن بەعسەوە دەستگیرکراون لە زیندانی نوگرە سەلمان زیندانی کراون.

لەو ماوەیەدا  عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتی سەرپەرشتیاری زیندانەکە بووە و بە توندترین شێوە ئازاری زیندانیکراوانی داوە. 

 عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتی کە پلەی رائیدی ئەمن بووە لە سەردەمی بەعسدا چەندین پۆست و بەرپرسیارێتی سەربازی وەرگرتووە. 

کاتی روخانی رژێمی بەعس ماڵی لە کەرکوک بووە، دوای روخانی رژێم رویکردووتەوە سوریا و لە گەڕەکی جەرمانەی دیمەشقی پایتەختی سوریا لە شوقەیەکدا ژیاوە.

عەجاج لە دەرەوەی عێراقەوە، چاودێری پرۆسەی روخانی رژێمی بەعس و دادگایکردنی بەرپرسانی پێشووی عێراقی کردووە و زانیوویەتی یەکێکە لەو کەسانەی ناوی وەک تاوانبار لە تاوانی ئەنفالدا هاتووە. 

دوای دەستپێکردنی بەهاری عەرەبی و تێکچوونی دۆخی ئەمنی لە سوریا گەڕاوەتەوە عێراق، چەند جوانکارییەکی بۆ روخساری کردووە تا لە عێراق نەناسرێتەوە، جوانکارییەکان ئەگەرچی هاوکاریی بوون لە دواخستنی دەستگیرکردنی بەڵام نەیانتوانی ببنە فریاد ڕەسی کۆتایی و رزگاری بکەن.

سێ کوڕی هەبووە، دووانیان بوونەتە چەکداری قاعیدە و لە شەڕێکدا لە ناحیەی (زلوعیە)ی پارێزگای سەڵاحەدین کوژراون، سێیەم کوڕی بە ناوی رائید کە کوڕە بچووکی بووە، ئەوەندە زانیاریی هەیە لەبارەیەوە کە لە سوریا لەگەڵ باوکیدا ژیاوە.

عەجاج دوو پاسەوانی تایبەتی هەبووە بەناوەکانی سەخر و شەوقی، چارەنووسی سەخر نادیارە، شەوقی لە ساڵی 2011 چووەتە ئەڵمانیا و داوای مافی پەنابەری کردوە.

نووسینگەی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عێراق، داوای لە زیندانیكراوان و كەسوكاری زیندانیكراوان و بێسەرشوێنبووەكان کردووە، پەیوەندییان پێوە بكەن بۆ تۆماركردنی سكاڵا دژی ئەو "تاوانبارە" بوەستنەوە. 

ساڵی 1988، لە هەڵمەتێكی سەربازیی گەورە و پلان بۆ داڕێژراوی رژێمی بەعسدا، بە هەشت قۆناغ پرۆسەی ئەنفالی كورد دەستیپێكرد.

زۆرینەی ئەو کەسانەی کە دەستگیرکران گواسترانەوە بۆ زیندانی نوگرە سەلمان لە پارێزگای سەماوە و زۆرینەیان لەلایەن عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتیەوە ئەشكەنجە دران. 

دوای كیمیابارانی هەڵەبجەش، ئەو هەڵەبجەییانەی ئاوارەی ئێران بوون و دواتر بەهۆی لێخۆشبوونێكی گشتیی رژێمی بەعسەوە گەڕانەوە و دواتر بۆ ماوەی چوار مانگ و 10 رۆژ لە زیندانی نوگرە سەلمان دەستبەسەر بوون.

زۆرینە یان هەموو ئەم دەستگیرکراوانەش لەلایەن عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتیەوە ئەشكەنجە دران، هەر ئەوانیش رۆڵێکی گەورەیان لە ناسینەوە و دۆزینەوەی گێڕا.