هەواڵ

120 ملیارەکە نادات… هەرێمی کوردستان تەنها 50%ـی "داهاتی فیدراڵی" رادەست دەکات

داهاتی نانەوتی، هەرێمی کوردستان و بەغدا دەباتەوە سەر مێزی گفتوگۆ تا پشکی حکومەتی عێراق دیاریی بکرێت، سەرچاوەیەکی ئاگادار لە وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان دەڵێت، ئێمە ئامادەین تەنها  50%ـی "داهاتی فیدراڵی" رادەست بکەین. 

هەرێمی کوردستان گفتوگۆکانی لەگەڵ حکومەتی عێراق چڕکردوەتەوە تا جارێکی دیکە بگەڕێنەوە بۆ رادەستکردنی 50%ـی "داهاتی فیدراڵی" نەک 50%ـی داهاتی نانەوتی. 

حکومەتی هەرێمی کودستان و حکومەتی عێراق لەسەر بنەمای ئەو لێکتێگەشتنەی لە ماوەی رابردوو کردوویانە، لیژنەیەکی هاوبەشییان بۆ پۆلێنکردنی داهاتە نانەوتییەکان و دەستنیشانکردنی بەشی گەنجینەی فیدڕاڵیی لەم داهاتانە دروستکردووە. 

ئاوات شێخ جەناب لە دوایین کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان لەسەر ئەو پرسە رایگەیاندووە، نوێنەرەکانی هەرێمی کوردستا، بە پشتبەست بە دەستوور و یاسای بەڕێوەبردنی دارایی فیدڕاڵی و یاسای بودجەی سێ ساڵە، بە وردیی پێشنیازی هەرێمیان لەم بارەیەوە ئامادە کردووە.

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای mic، پێشنیازەکەی هەرێمی کوردستان گەڕانەوەیە بۆ ئەو شێوازەی لە رابردوو پەیڕەو کراوە کە رادەستکردنی 50%ی ئەو داهاتانەیە کە بەپێی یاسای کارگێڕیی دارایی عێراق بە "داهاتی فیدراڵی" هەژمار دەکرێن. 

بەپێی مادەی 29ـی یاسای کارگێڕیی دارایی ساڵی2019ـی عێراق، 50%ی داهاتی رسومات و باجی فیدراڵی لەو فەرمانگانەی لەلایەن حکومەتی ناوەندییەوە بەڕێوەدەبرێن بۆ پارێزگاکان دەبێت.

هەر بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای mic، هەرێمی کوردستان نیازپاکی خۆی بۆ جێبەجیکردنی ئەو ماددە دەستورییە نیشانداوە و ئامادەیی دەبڕیووە، 50%ی داهاتی باج و گومرگ بۆ حکومەتی عێراقی بگەڕێنێتەوە. 

بەپێی ئەو لێکتێگەیشتنەی نێوان هەولێر و بەغدا کە ناوەڕاستی مانگی تەممووز ئەنجامیانداوە، دەبێت تیمە هاوبەشەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق لە ماوەی دوو هەفتەدا راپۆرت پێشکەشی حکومەتی عێراق بکەن تا پەسەندی بکات. 

چاوەڕوان دەکرێت، لە هەفتەی داهاتووەوە کارەکانی ئەو لیژنە هاوبەشەی نێوان هەردوو حکومەت لەسەر ئەو پرسە بەرەو پێشچوونی زیاتر بە خۆیووە ببینێت و لە ئەنجامی یەکلاکەرەوە نزیک ببنەوە. 

بەپێی داتاکانی وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان مانگانە داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان 300 - 350 ملیار دینارە، بە هەموو پێوەرێک نیوەی داهاتە فیدراڵییەکان کەمتر دەبێت لەو 120 ملیار دینارەی کە لە لێکتگەیشنی نێوان هەردوو حکومەت لەسەری رێککەوتوون. 

هەواڵ

"جەلادەكەی ئەنفال" کێیە؟

 عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتی کە بە "جەلادەکەی ئەنفال و نوگرە سەلمان" دەناسرێت، دوای نزیکەی 40 ساڵ دەستگیرکرا. داوا دەکرێت کەسوکاری ئەنفالکراوان سکاڵای یاسایی لەسەر تۆمار بکەن. 

 نوسینگەی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، خانمی یەكەمی عێراق هەواڵی دەستگیرکردنی تاوانبارێكی شاڵاوەكانی ئەنفال بە ناوی عەجاج ئەحمەد حەردان راگەیاند.

عەجاج کە بە "جەلادەکەی ئەنفال و نوگرە سەلمان" دەناسرێت،  ناوی تەواوی عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتییە، خەڵکی شاری تکریتی پارێزگای سەلاحەدینە.

عەجاج لە عەشیرەتی ئەلبوناسر و هۆزی نزارە، کە هەمان عەشیرەتی سەدام حوسێن سەرۆکی رژێمی  پێشووی عێراقە و زۆرینەیان لە تکریت نیشتەجێن. 

ناسناوەکانی "جەلادەکەی ئەنفال و نوگرە سەلمان" لەلایەن ئەو کوردانەوە داهێنراوە کە لە پرۆسەی ئەنفال و هەڵەبجەدا لەلایەن بەعسەوە دەستگیرکراون لە زیندانی نوگرە سەلمان زیندانی کراون.

لەو ماوەیەدا  عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتی سەرپەرشتیاری زیندانەکە بووە و بە توندترین شێوە ئازاری زیندانیکراوانی داوە. 

 عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتی کە پلەی رائیدی ئەمن بووە لە سەردەمی بەعسدا چەندین پۆست و بەرپرسیارێتی سەربازی وەرگرتووە. 

کاتی روخانی رژێمی بەعس ماڵی لە کەرکوک بووە، دوای روخانی رژێم رویکردووتەوە سوریا و لە گەڕەکی جەرمانەی دیمەشقی پایتەختی سوریا لە شوقەیەکدا ژیاوە.

عەجاج لە دەرەوەی عێراقەوە، چاودێری پرۆسەی روخانی رژێمی بەعس و دادگایکردنی بەرپرسانی پێشووی عێراقی کردووە و زانیوویەتی یەکێکە لەو کەسانەی ناوی وەک تاوانبار لە تاوانی ئەنفالدا هاتووە. 

دوای دەستپێکردنی بەهاری عەرەبی و تێکچوونی دۆخی ئەمنی لە سوریا گەڕاوەتەوە عێراق، چەند جوانکارییەکی بۆ روخساری کردووە تا لە عێراق نەناسرێتەوە، جوانکارییەکان ئەگەرچی هاوکاریی بوون لە دواخستنی دەستگیرکردنی بەڵام نەیانتوانی ببنە فریاد ڕەسی کۆتایی و رزگاری بکەن.

سێ کوڕی هەبووە، دووانیان بوونەتە چەکداری قاعیدە و لە شەڕێکدا لە ناحیەی (زلوعیە)ی پارێزگای سەڵاحەدین کوژراون، سێیەم کوڕی بە ناوی رائید کە کوڕە بچووکی بووە، ئەوەندە زانیاریی هەیە لەبارەیەوە کە لە سوریا لەگەڵ باوکیدا ژیاوە.

عەجاج دوو پاسەوانی تایبەتی هەبووە بەناوەکانی سەخر و شەوقی، چارەنووسی سەخر نادیارە، شەوقی لە ساڵی 2011 چووەتە ئەڵمانیا و داوای مافی پەنابەری کردوە.

نووسینگەی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عێراق، داوای لە زیندانیكراوان و كەسوكاری زیندانیكراوان و بێسەرشوێنبووەكان کردووە، پەیوەندییان پێوە بكەن بۆ تۆماركردنی سكاڵا دژی ئەو "تاوانبارە" بوەستنەوە. 

ساڵی 1988، لە هەڵمەتێكی سەربازیی گەورە و پلان بۆ داڕێژراوی رژێمی بەعسدا، بە هەشت قۆناغ پرۆسەی ئەنفالی كورد دەستیپێكرد.

زۆرینەی ئەو کەسانەی کە دەستگیرکران گواسترانەوە بۆ زیندانی نوگرە سەلمان لە پارێزگای سەماوە و زۆرینەیان لەلایەن عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتیەوە ئەشكەنجە دران. 

دوای كیمیابارانی هەڵەبجەش، ئەو هەڵەبجەییانەی ئاوارەی ئێران بوون و دواتر بەهۆی لێخۆشبوونێكی گشتیی رژێمی بەعسەوە گەڕانەوە و دواتر بۆ ماوەی چوار مانگ و 10 رۆژ لە زیندانی نوگرە سەلمان دەستبەسەر بوون.

زۆرینە یان هەموو ئەم دەستگیرکراوانەش لەلایەن عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتیەوە ئەشكەنجە دران، هەر ئەوانیش رۆڵێکی گەورەیان لە ناسینەوە و دۆزینەوەی گێڕا.