هەواڵ

120 ملیارەکە نادات… هەرێمی کوردستان تەنها 50%ـی "داهاتی فیدراڵی" رادەست دەکات

داهاتی نانەوتی، هەرێمی کوردستان و بەغدا دەباتەوە سەر مێزی گفتوگۆ تا پشکی حکومەتی عێراق دیاریی بکرێت، سەرچاوەیەکی ئاگادار لە وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان دەڵێت، ئێمە ئامادەین تەنها  50%ـی "داهاتی فیدراڵی" رادەست بکەین. 

هەرێمی کوردستان گفتوگۆکانی لەگەڵ حکومەتی عێراق چڕکردوەتەوە تا جارێکی دیکە بگەڕێنەوە بۆ رادەستکردنی 50%ـی "داهاتی فیدراڵی" نەک 50%ـی داهاتی نانەوتی. 

حکومەتی هەرێمی کودستان و حکومەتی عێراق لەسەر بنەمای ئەو لێکتێگەشتنەی لە ماوەی رابردوو کردوویانە، لیژنەیەکی هاوبەشییان بۆ پۆلێنکردنی داهاتە نانەوتییەکان و دەستنیشانکردنی بەشی گەنجینەی فیدڕاڵیی لەم داهاتانە دروستکردووە. 

ئاوات شێخ جەناب لە دوایین کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان لەسەر ئەو پرسە رایگەیاندووە، نوێنەرەکانی هەرێمی کوردستا، بە پشتبەست بە دەستوور و یاسای بەڕێوەبردنی دارایی فیدڕاڵی و یاسای بودجەی سێ ساڵە، بە وردیی پێشنیازی هەرێمیان لەم بارەیەوە ئامادە کردووە.

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای mic، پێشنیازەکەی هەرێمی کوردستان گەڕانەوەیە بۆ ئەو شێوازەی لە رابردوو پەیڕەو کراوە کە رادەستکردنی 50%ی ئەو داهاتانەیە کە بەپێی یاسای کارگێڕیی دارایی عێراق بە "داهاتی فیدراڵی" هەژمار دەکرێن. 

بەپێی مادەی 29ـی یاسای کارگێڕیی دارایی ساڵی2019ـی عێراق، 50%ی داهاتی رسومات و باجی فیدراڵی لەو فەرمانگانەی لەلایەن حکومەتی ناوەندییەوە بەڕێوەدەبرێن بۆ پارێزگاکان دەبێت.

هەر بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای mic، هەرێمی کوردستان نیازپاکی خۆی بۆ جێبەجیکردنی ئەو ماددە دەستورییە نیشانداوە و ئامادەیی دەبڕیووە، 50%ی داهاتی باج و گومرگ بۆ حکومەتی عێراقی بگەڕێنێتەوە. 

بەپێی ئەو لێکتێگەیشتنەی نێوان هەولێر و بەغدا کە ناوەڕاستی مانگی تەممووز ئەنجامیانداوە، دەبێت تیمە هاوبەشەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق لە ماوەی دوو هەفتەدا راپۆرت پێشکەشی حکومەتی عێراق بکەن تا پەسەندی بکات. 

چاوەڕوان دەکرێت، لە هەفتەی داهاتووەوە کارەکانی ئەو لیژنە هاوبەشەی نێوان هەردوو حکومەت لەسەر ئەو پرسە بەرەو پێشچوونی زیاتر بە خۆیووە ببینێت و لە ئەنجامی یەکلاکەرەوە نزیک ببنەوە. 

بەپێی داتاکانی وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان مانگانە داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان 300 - 350 ملیار دینارە، بە هەموو پێوەرێک نیوەی داهاتە فیدراڵییەکان کەمتر دەبێت لەو 120 ملیار دینارەی کە لە لێکتگەیشنی نێوان هەردوو حکومەت لەسەری رێککەوتوون. 

هەواڵ

لاریجانییەکان گەڕانەوە هەڕەمی دەسەڵاتی ئێران

دوای چوار ساڵ دوورکەوتنەوەی لەسەر شانۆی سیاسی ئێران، جارێکی تر عەلی لاریجانی گەڕایەوە و بە فەرمانی مەسعود پزیشکیان، سەرۆک کۆماری ئێران، بە سکرتێری ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی دیاری کرا.

رۆژی دووی ئاب، میدیای نزیک لە سوپای پاسدارانی ئێران بڵاویکردەوە، لە چەند رۆژی داهاتوودا ژمارەیەک گۆڕانکاری لە دامەزراوە ئەمنییەکانی وڵاتدا دەکرێن و ئەگەری زۆرە عەلی لاریجانی، راوێژکاری عەلی خامنەیی وەکو سکرتێری ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتیمانی دەستنیشان بکرێت.

 بەپێی مادەی 176ی دەستووری ئێران، ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانیی ئەو وڵاتە دەتوانێت بەپێی ئەرکەکانی خۆی ئەنجوومەنی لاوەکی وەک ئەنجوومەنی بەرگری و ئەنجوومەنی ئاسایشی وڵات پێکبهێنێت.

هەروەها، سەرۆکایەتی هەریەک لە ئەنجوومەنە لاوەکییەکان یان لەلایەن سەرۆک کۆمارەوە دەکرێت یانیش ئەندامێکی ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی، کە لەلایەن سەرۆککۆمارەوە دەستنیشان دەکرێت.

ئەمڕۆ بە فەرمی، عەلی لاریجانی، سەرۆکی پێشووتری پەرلەمانی ئێران بە بڕیاری مەسعود پزیشکیان، سەرۆک کۆماری ئێران، لاریجانی بە سکرتێری ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی دیاری کرا.

بەپێی ئاژانسی هەواڵی فارس، عەلی ئەکبەر ئەحمەدیان، سکرتێری پێشووی ئەنجوومەنەکە دەبێتە ئەندامی ئەنجوومەنەکە و بەرپرسیارێتی چەند دۆسیەیەکی تایبەت و ستراتیژیی ئێرانی پێدەدرێت.

عەلی لاریجانی، سادق لاریجانی و محەممەد جەواد لاریجانی، باوکیان، ئایەتوڵڵا میرزا هاشم ئامۆلی لاریجانی، یەکێک بوو لە مەرجەعە گەورەکانی شیعە و هاوڕێی نزیکی ئایەتوڵڵا خومەینی، کە ئەمەش ڕێگەخۆشکەرێکی سەرەکی بوو بۆ چوونەناو کایەی سیاسیی کوڕەکانی.

ئەم بنەماڵەیە یەکێکن لە بنەماڵە هەرە بەهێز و کاریگەرەکانی دوای شۆڕشی 1979، کە هێزی خۆیان لە تێکەڵەیەکی دەگمەنی نێوان "ئاینی نەریتی" و "زانستی مۆدێرن" و "پەیوەندی سیاسی"دا وەرگرتووە.


چۆن یەک بنەماڵە، بۆ ماوەیەکی درێژ، سێ جومگەی سەرەکیی دەسەڵاتی ئێرانیان بەدەستەوە بوو؟ بنەماڵەی لاریجانی، کە زیاتر لە دوو دەیە وەک "کۆڵەکەکانی ڕاگرتنی نیزام" ناسرابوون، سێکوچکەیەکی دەسەڵاتیان پێکهێنابوو کە لە مێژووی کۆماری ئیسلامیدا وێنەی نەبوو.

گۆشەی یەکەمی سێکوچکەکە: عەلی لاریجانی، سیاسەتمەدارە پراگماتییەکە، بۆ ماوەی 12 ساڵ سەرۆکی پەرلەمان بوو. ئەو دەسەڵاتی یاسادانانی لەژێر کۆنترۆڵدا بوو. کاری ئەو، ڕاگرتنی هاوسەنگیی نێوان باڵە جیاوازەکان و بەڕێوەبردنی یاساکانی وڵات بوو.

گۆشەی دووەم: سادق لاریجانی، دادوەرە دەسەڵاتدارەکە، بۆ ماوەی 10 ساڵ سەرۆکی دەسەڵاتی دادوەری بوو، ئەو هێزی دادوەری و سەرکوتکردنی بەدەستەوە بوو. لە سەردەمی ئەودا، هەزاران نەیار و ناڕازی ڕووبەڕووی حوکمی قورس بوونەوە، ئەو پارێزەری ئاسنینی نیزام بوو لەناوخۆدا.

گۆشەی سێیەم: محەممەد جەواد لاریجانی، تیۆریست و مێشکی ئایدۆلۆژیم، ئەو بەرگریکاری فەرمیی ئێران بوو لە گۆڕەپانی نێودەوڵەتیدا، بەتایبەت لە بواری مافی مرۆڤدا. کاری ئەو، داڕشتنی گوتاری فەرمی و پاساوهێنانەوە بوو بۆ کردەوەکانی نیزام.

سەرهەڵدانی نەوەیەکی نوێی توندڕەو، تۆمەتەکانی گەندەڵی، و گۆڕانی نەخشەی سیاسیی ئێران، هێزی لاریجانییەکانی کەمکردەوە، گەورەترین گورز، ڕەتکردنەوەی کاندیدبوونی عەلی لاریجانی بوو بۆ سەرۆکایەتی لە ساڵی 2021، ئەمە نیشانەی کۆتایی سەردەمی زێڕینی ئەم بنەماڵەیە بوو.