تەندروستی

نەخۆشی پاقلە چییە و بۆچی لە پیاواندا باوترە؟

نەخۆشی پاقلە یەکێکە لە نەخۆشییەکانی کەمخوێنی کە نەخۆشییەکی بۆماوەییە و بەهۆی نەبوون و کەمی لە ئەنزیمی "  G6PD" ڕوودەدات، کەسانی توشبوو لەکاتی بەرکەوتنیان بە کۆمەلێک خواردنی داریکراو لەوانەش پاقلە بارودۆخیان خراپتردەبێت و خڕۆکەسورەکانیان تێکدەشكێن، لەم نەخۆشییەدا خرۆکە سورەکانی خوێنیان خێراتر و زووتر لەکاتی ئاسایی خۆیان تێکدەشکێن و لەناو دەچن.

بۆچی پیاوان زیاتر لە ژنان توشی ئەم نەخۆشیە دەبن؟

نەخۆشییەکە بەڕێژەیەکی زۆر بۆماوەییە، وە ئەو بۆماوە ماددانەی کە ئەم نەخۆشییەی لەسەرە لەسەر کرۆمۆسۆمی " ئێکس" هەیە،  چونکە ژنانیش دوو کرۆمۆسۆمی ئێکسیان هەیە و پیاوان یەک دانە، لە بەر ئەم هۆکارە کاتێک پیاوان ئەم جینەیان بۆ دەگوازرێتەوە ڕاستەوخۆ هەست بە نیشانەکان دەکەن.

نیشانەکانی ئەم نەخۆشییە چیە؟

تۆخبوونی ڕەنگی میز و گۆڕانی ڕەنگی میز بۆ سوری قاوەیی باو
زەردبوونی ڕەنگی زمان وپێست وچاو
گەورەبوونی سپڵ
کورتبوونی هەناسە و هەناسەبڕکێ
ئازاری پشت وزوو ماندوبوون
خێرابوونی لێدانی دڵ
ئازاری سک، سکچوون ودڵ تێکچوون وڕشانەوە

بۆچی نەبوونی ئەم ئەنزیمە دەبێتە هۆی نەخۆشی پاقلە؟
نەبوون و کەمبوونی ئەنزیمی "    G6PD "  وادەکات خڕۆکەسورەکانی خوێن زووتر تێکبشكێن و تەمەنی ئاسایی خۆیان تەوو نەکەن، ئەمەش چونکە ئەم ئەنزیمە خڕۆکە سورەکان لە تێکشکان و زیان دەپارێزێت بۆیە کاتێک ئەنزیمەکە کەم دەبێت ئەم حاڵەتە روو دەدات.

هەواڵ

بۆ یەکەمجار شەڕ و جەنگ گرانی لە هەرێمی کوردستان دروست نەکرد

لە 12 رۆژی جەنگی ئیسرائیل و ئێراندا، بازاڕەکانی هەرێمی کوردستان بۆ یەکەمجار توشی هیچ شڵەژانێک و بەرزبونەوەی نرخی کاڵاو شمەک نەبوو، لە کاتێکدا زۆرینەی کاڵای بازاڕەکانی ئێرانین. 


بەرەبەیانی 13ـى حوزەیران ئیسرائیل هێرشێکی چڕ و فراوانی کردە سەر کۆماری ئیسلامی ئێران، هێرشەکە یەکەم هێرشی ئاشکرا و راستەوخۆی ئیسرائیل بوو بۆ سەر ئێران.


ئیسرائیل گورزی کوشندەی لە ئێران وەشاند، جگە لە کوژرانی سوپاسالاری ئێران و فەرماندەی سوپای پاسداران و فەرماندەی هێزی ئاسمانی ئێران، چەندین فەماندەی پلەباڵای ئێران کوژران، هەروەها زیاتر لە 10 زانای ئەتۆمی ئێران کوژران.


ئێران هەمان رۆژ وەڵامی هێرشەکانی دایەوە و بەچڕی ئیسرائیلی موشەک باران کرد، دوای 12 رۆژ شەڕەکە بە کاتی وەستێندراوە و بڕیارە ئاگربەستی درێژخایەنیش بکرێت. 


هەرێمی کوردستان لە نێوان بەرداشی ئێران و ئییسرائیلدا بوو، بەشێک لە موشەک و درۆنەکانی هەر دوولا بەسەر ئاسمانی هەرێمدا تێدەپەڕین و لە چەند ناوچەیەکیش کەوتنەخوارەوە.


ئەوەی بۆ هەرێمی کوردستان جیاوازبوو لەم جەنگەدا، سەقامگیری دۆخی بازاڕەکانی بوو، نەک شتومەک گرانن نەبوو، بازاڕ هیچ شڵەژانێکی بەخۆیەوە نەبینی، بەڵکو بەشێک لە شمەک و پێداویستییەکان نرخەکانیان دابەزی.


گراننەبوونی کاڵا و پێویستی هاوڵاتیان لەکاتێکدابوو، بەشێکی زۆری ئەو بەرهەمانەی لە بازاڕەکانی هەرێمدان، بەرهەمی ئێرانییە، لە 12 رۆژ ئەو جەنگە قورسەی بەرۆکی ئێرانی گرتبوو، سنورەکان دانەخران و ئاڵوگۆڕی بازرگانی وەک خۆی بەردەوام بوو.


یەکێکی تر لەو هۆکارانەی کە وایکرد، لە بازاڕەکاندا هیچ شڵەژانێک روونەدات، دابەشنەکردنی مووچە بوو، کاتێک جەنگەکە دەستیپێکرد، 43 رۆژبوو مووچە دابەشنەکرابوو، ئەمەش وایکرد هاوڵاتیان بە لێشاو و زیاد لە پێویست شتومەک نەکڕن.


هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان لە کاتی ئەنجامدانی ریفراندۆم و بڵاوبونەوەی کۆرۆنا و قەدەغەی هاتووچۆ لەکاتی سەرژمێریدا، بەلێشاو روویان لە بازاڕەکان دەکرد بۆ کڕینی شتومەک، ئەمەش سڵەژانی لە بازاڕدا دروستت کرد و بووەهۆی بەرزبونەوەی نرخ، بەڵام تێپەڕاندنی ئەم جەنگە بەبێ شڵەژانی بازاڕ، هاوڵاتییانی هەرێم رادەهێنێت بۆ چۆنێتی مامەڵەکردنن لەگەڵ کێشە و قەیرانەکاندا.