زانست

چاڵێک لە کەنەدا کە زانایان سەرلێشێواو دەکات

بەپێی هەواڵێکی کەناڵی سی بی ئێس نیوز، جۆیل لاپۆینت بە وردی ئەو کانییە پۆتانسێڵەی دۆزیەوە کە تیرەکەی نزیکەی ١٥ کم (٩.٣ میل) بەسەر دەریاچەی مارسال لە ناوچەی کۆت نۆرد لە کیوبیک.

زانایانی سەنتەری ئەوروپی بۆ توێژینەوە و فێرکردن لە زانستە ژینگەییەکانی زەوی (CEREGE) لە ئێستادا سەرقاڵی هەڵسەنگاندنی شوێنەکەن بۆ ئەوەی بزانن ئایا بەڕاستی کانییەکی کاریگەری نەیزەکییە یان نا.

ئەوان پشتڕاستیان کردەوە چاڵێکی بازنەیی کە تیرەکەی زیاترە لە 15 کیلۆمەتر لە وێنە مانگی دەستکرددا شانبەشانی دەریاچەی ماگپای و ڕووبارێک لە ڕۆژئاوادا تیشک خراوەتە سەر".

لە شیکارییەکدا کە لە ٨٦ەمین کۆبوونەوەی ساڵانەی کۆمەڵگەی نەیزەکەکان ٢٠٢٤ پێشکەشکرا، زیادیان کرد: "بە پشتبەستن بەو بەڵگە سەرەتاییانەی کە پێشتر لەبەردەستدان، پێدەچێت دەریاچەی مارساڵ کاندیدێکی جددی بێت بۆ ئەوەی ببێتە ١١هەمین پێکهاتەی کاریگەری پشتڕاستکراوە لە کیوبیکەوە."

وێنە مانگە دەستکردەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە پێکهاتەکە جیاوازی بەرزی تێکڕای نێوان زەوی و لێوارەکەی نزیکەی ٢٠٠ بۆ ٣٠٠ مەتر دەبێت، لەگەڵ ئەڵقەیەکی ناوەوەی بازنەیی کاڵ کە تیرەکەی ٨ کیلۆمەترە.

ئەگەر دروستبوونی کانییەکە لە ئەنجامی پێکدادانی نەیزەکە پشتڕاست بکرێتەوە، ئەوا ئەم کانییە ڕەنگە دۆزینەوەیەکی پێشەنگ بێت، چونکە دوا کانییەکە بەم قەبارەیە تەنها لە ساڵی ٢٠١٣ دۆزرایەوە.

شایانی باسە کە کانیاوی کاریگەری کاتێک دروست دەبێت کە تەنەکانی وەک ئەستێرە بچووکەکان یان نەیزەکەکان لەگەڵ ڕووی ڕەقی هەسارەیەک یان مانگێکدا بەریەک بکەون و دەبێتە هۆی دروستبوونی کانی.

لێکۆڵینەوە لەم جۆرە کانیانە دەتوانێت تێڕوانینێکی نوێ لەبارەی سەرچاوەی بەردەکانی بۆشایی ئاسمان و ئەو تەنە گەردوونییانەی کە لێیان داوە ئاشکرا بکات.

هەروەها لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکانی نمونەکانی شوێنەکە ئاماژە بەوە دەکەن کە لانیکەم یەکێکیان زیرکۆنی تێدایە - کانزایەک کە بەزۆری لە ژێر پەستان و گەرمی توندی کاریگەری نەیزەکیدا دروست دەبێت.

لە کاتێکدا زاناکان گومانیان هەیە کە ڕەنگە نزیکەی ٣٨-٤٥٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر ئەو کانییە دروست بووبێت.

بەگوێرەی زانایان، زیاتر لە 30 کانیاو لە کۆی 200 کانیاو کە لە ئێستادا لە سەرانسەری جیهاندا ناسراون، لە کەنەدا هەڵکەوتوون. بەڵام تیمەکە چاوەڕێی ئەنجامدانی تاقیکردنەوەی زیاتر دەکەن پێش ئەوەی لێدوانی کۆتایی سەبارەت بە سەرچاوەی کانییەکە بدەن.

هەواڵ

پەرلەمانی کوردستان دەخرێتەوە ژێر رەحمی چەکوشی دادگای فیدراڵی عێراق

دوو سکاڵا بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستان لە دادگای فیدراڵی تۆمار دەکرێت، کە ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکەی بە بڕیاری هەمان دادگا بووە.  

 هەڵبژاردنی خولی شەشەمی  پەرلەمانی کوردستان دوای دوو ساڵ دواخستن لە وادەی خۆی، دواجار بە بڕیاری دادگای فیدراڵی کۆتایی ساڵی رابردوو ئەنجام درا.

دادگای فیدراڵی بەشێکی چیرۆکی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بوو، نزیکەی ساڵێک تاتوێی سکاڵایەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکەوە کرد، کە دواجار بە هەڵوەشاندنەوە و دواتر کەمکردنەوەی ژمارەی کورسی کۆتایی پێکهاتەکان کۆتاییهات.

ئێستا جارێکی دیکە ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە خراوەتەوە بەر دەستی دادگای فیدراڵی عێراق، کۆمەڵی دادگەری کوردستان و جوڵانەوەی نەوێ نوێ رایگەیاندووە، لە دادگای فیدراڵی سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکردووە.
سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری کە یەکەم سکاڵایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەم لەلایەن عومەر گوڵپی کاندیدی سەرکەتووی حزبەکە دژی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کراوە.

عومەر گوڵپى سەبارەت بە تۆمارکردنی ئەو سکاڵایە رایگەیاندووە،"داوامان لە دادگاى فیدراڵی کردووە، خولەکە هەڵوەشێندرێتەوە و هەڵبژاردن دووبارە بکرێتەوە، هەروەها هەموو ئەو ئیمتیازە ماددییانەى لە پێنج مانگى ڕابردوودا پەرلەمانتاران وەریان گرتووە، لێیان وەربگیرێتەوە".

کۆمەڵى دادگەرى کە لە هەڵبژاردنى خولى شەشەمى پەرلەمانى کوردستاندا سێ کورسیى بەدەستهێنا، دواتر هەڵبژاردنەکەی بە" دیزاینکراو" وەسفکرد و بڕیاریدا بایکۆتی خولەکە بکات.

دوای چوار رۆژ لە سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری، جوڵانەوەی نەوەی نوێش رایگەیاند، سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کردووە. 

نەوەی نوێ رایگەیاندووە، سکاڵاکەی ئەوان دژی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، ئەوەیش بەهۆی ئەوەی تا ئێستا بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستانی دەرنەکردووە.

ڕۆژی 20ـی تشرینی یەکەمی 2024، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام درا، بەپێی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردن کە لەلایەن کۆمسیۆنەوە بڵاوکراوەتەوە، پارتی 39 کورسی، یەکێتی 23 کورسی، نەوەی نوێ 15 کورسی، یەکگرتوو 7 کورسی، هەڵوێست 4 کورسی، کۆمەڵ 3 کورسی، بەرەی گەل 2 کورسی و هەریەک لە گۆڕان و هاوپەیمانی کوردستانیش یەکی کورسییەکیان بەدەستهێناوە.

دوای نزیکەی حەوت مانگ لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، تا ئێستا پەرلەمانی کوردستان کارا نەبووە و تەنها پەرلەمانتاران سوێندی یاسایان خواردووە، بەڵام هەموو مانگێک مووچە وەردەرگن.