زانست

چاڵێک لە کەنەدا کە زانایان سەرلێشێواو دەکات

بەپێی هەواڵێکی کەناڵی سی بی ئێس نیوز، جۆیل لاپۆینت بە وردی ئەو کانییە پۆتانسێڵەی دۆزیەوە کە تیرەکەی نزیکەی ١٥ کم (٩.٣ میل) بەسەر دەریاچەی مارسال لە ناوچەی کۆت نۆرد لە کیوبیک.

زانایانی سەنتەری ئەوروپی بۆ توێژینەوە و فێرکردن لە زانستە ژینگەییەکانی زەوی (CEREGE) لە ئێستادا سەرقاڵی هەڵسەنگاندنی شوێنەکەن بۆ ئەوەی بزانن ئایا بەڕاستی کانییەکی کاریگەری نەیزەکییە یان نا.

ئەوان پشتڕاستیان کردەوە چاڵێکی بازنەیی کە تیرەکەی زیاترە لە 15 کیلۆمەتر لە وێنە مانگی دەستکرددا شانبەشانی دەریاچەی ماگپای و ڕووبارێک لە ڕۆژئاوادا تیشک خراوەتە سەر".

لە شیکارییەکدا کە لە ٨٦ەمین کۆبوونەوەی ساڵانەی کۆمەڵگەی نەیزەکەکان ٢٠٢٤ پێشکەشکرا، زیادیان کرد: "بە پشتبەستن بەو بەڵگە سەرەتاییانەی کە پێشتر لەبەردەستدان، پێدەچێت دەریاچەی مارساڵ کاندیدێکی جددی بێت بۆ ئەوەی ببێتە ١١هەمین پێکهاتەی کاریگەری پشتڕاستکراوە لە کیوبیکەوە."

وێنە مانگە دەستکردەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە پێکهاتەکە جیاوازی بەرزی تێکڕای نێوان زەوی و لێوارەکەی نزیکەی ٢٠٠ بۆ ٣٠٠ مەتر دەبێت، لەگەڵ ئەڵقەیەکی ناوەوەی بازنەیی کاڵ کە تیرەکەی ٨ کیلۆمەترە.

ئەگەر دروستبوونی کانییەکە لە ئەنجامی پێکدادانی نەیزەکە پشتڕاست بکرێتەوە، ئەوا ئەم کانییە ڕەنگە دۆزینەوەیەکی پێشەنگ بێت، چونکە دوا کانییەکە بەم قەبارەیە تەنها لە ساڵی ٢٠١٣ دۆزرایەوە.

شایانی باسە کە کانیاوی کاریگەری کاتێک دروست دەبێت کە تەنەکانی وەک ئەستێرە بچووکەکان یان نەیزەکەکان لەگەڵ ڕووی ڕەقی هەسارەیەک یان مانگێکدا بەریەک بکەون و دەبێتە هۆی دروستبوونی کانی.

لێکۆڵینەوە لەم جۆرە کانیانە دەتوانێت تێڕوانینێکی نوێ لەبارەی سەرچاوەی بەردەکانی بۆشایی ئاسمان و ئەو تەنە گەردوونییانەی کە لێیان داوە ئاشکرا بکات.

هەروەها لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکانی نمونەکانی شوێنەکە ئاماژە بەوە دەکەن کە لانیکەم یەکێکیان زیرکۆنی تێدایە - کانزایەک کە بەزۆری لە ژێر پەستان و گەرمی توندی کاریگەری نەیزەکیدا دروست دەبێت.

لە کاتێکدا زاناکان گومانیان هەیە کە ڕەنگە نزیکەی ٣٨-٤٥٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر ئەو کانییە دروست بووبێت.

بەگوێرەی زانایان، زیاتر لە 30 کانیاو لە کۆی 200 کانیاو کە لە ئێستادا لە سەرانسەری جیهاندا ناسراون، لە کەنەدا هەڵکەوتوون. بەڵام تیمەکە چاوەڕێی ئەنجامدانی تاقیکردنەوەی زیاتر دەکەن پێش ئەوەی لێدوانی کۆتایی سەبارەت بە سەرچاوەی کانییەکە بدەن.

هەواڵ

Mic Exclusive : دەسەڵاتی تەمویلی مووچە لە بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی سەندرایەوە

وەزارەتی دارایی و ئابوری دەسەڵاتی تەمویلی مووچە لە بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی سەندەوە و وەزیری دارایی دەڵێت، "نابێت لە ژێر هیچ بیانوویەکدا پارەی تەرخانکراو بۆ مووچە بۆ هیچ بوارێکی تر بەکاربهێنرێت"

 بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست دیجیتاڵ میدیای Mic کەوتوون، بە بڕیاری ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان دەسەڵاتی تەمویلی مووچە لە بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی وەرگیراوەتەوە.

هەر بەپێی زانیارییەکان، تەمویلی مووچە لە بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی-ـەوە گواستراوەتەوە بۆ بانکی ئاشتی لە سلێمانی لەمەودوا لەو بانکەوە تەمویلی پارەی مووچەخۆرانی سلێمانی دەکرێت.
دیجیتاڵ میدیای Mic، قسەی لەگەڵ بەرپرسانی بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی کردووە، لەگەڵ پشتراستکردنەوەی هەواڵەکەدا پابەندی خۆشیان بە بڕیارەکانی وەزارەتیی دارایی و ئابورییەوە راگەیاند.

بەپێی بڕیارەکەی وەزارەتی دارایی و ئابوری، تەمویلی موچەی موچەخۆران و فەرمانبەران راستەوخۆ لە بانكی منارەوە دەنێردرێت بۆ بانكی ئاشتی لەوێشەوە بۆ بانكەكانی سنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەكانی راپەڕین و گەرمیان.

بەپێی بەدواداچوونەکان، هۆکاری بڕیارەکەی وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان بۆ ئەو کێشانەی رابردووی دەگەڕێتەوە کە لە بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی بۆ دابەشکردنی مووچە دروست بووە، لەناویاندا دەستکاریکردنی پارەی نەختینەیی مووچە. 

رۆژی 18ـی ئازاری 2025، ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابوری لە کۆبونەوەی لەگەڵ بەڕێوەبەری بانکەکان و گەنجینەکانی سنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەی گەرمیان و ڕاپەڕین رایگەیاند، نابێت لە هیچ بانکێک کێشە و گرفت بۆ هاووڵاتیان و فەرمانگەکان و بەڵێندەران دروست بکرێت، بەپێچەوانەوە هەر کێشەیەکی نەخوازراو بەدەر لە یاسا و ڕێنماییەکان دروست بکرێت ئیجرائاتی پێویست لەگەڵ بەڕێوەبەری بانکەکان دەکرێت.                

هەر لەو کۆبونەوەیەدا بڕیاردرا نابێت لە هیچ بانکێک دەستکاری پارەی هاووڵاتیان ( ئەمانات، وەدائیع، توفیر، هتد) بکرێت بەپێچەوانەوە ڕووبەڕووی لێپرسینەوەی یاسایی دەبنەوە.      
بڕیاردریش درا، بەهیچ جۆرێک نابێت لە ژێر هیچ بیانوویەکدا پارەی تەرخانکراو بۆ مووچە بۆ هیچ بوارێکی تر بەکاربهێنرێت، لە حاڵەتی دووبارە بوونەوەی سەرپێچیەکان و هەرکەس و لایەنێک پێچەوانەی ئەم ڕێنماییانە جوڵایەوە،ڕێکاری پێویستی لە دژ دەگیرێتبەر بگرینەبەر.   

پێشتر، بانکەکان دەسەڵاتیان هەبووە بڕی دیاریکراو خەرج بکەن، بەڵام ئێستا ئەو دەسەڵاتە لێیان سەندراوەتەوە و دەبێت راپۆرتی هەفتانە رادەستی وەزارەتی دارایی بکەن.