تەندروستی

خۆراکی پڕ پرۆتین لەوانەیە زیان بە تەندروستی بگەیەنێت

باو و ئاساییە کە ڕێجیمەکانی پرۆتینی زۆر پەیڕەو بکرێت کە بە "رێجیمەکەی پالیۆلیتیک"  ناسراوە و ئەم ڕێجیمانە بریتین لە خواردنی میوە و سەوزە و گۆشتی بێ چەوری و ماسی و هێلکە و گوێز و تۆو. سەرەڕای کاریگەرییان لە ڕێکخستنی کێش و کۆنترۆڵکردنی نەخۆشی شەکرە، بەڵام ئەم خۆراکانە بێ مەترسی نین.

زیادبوونی پرۆتین دەبێتە هۆی زیادبوونی بەرچاو لە بەرهەمهێنانی ئامۆنیۆم، ئەمەش سترێسی زیادە لەسەر جگەر دەبێتە هۆی تێکچوونی دەمارەکان و لە حاڵەتە توندەکاندا ڕەنگە ببێتە هۆی کۆما.

زانایانی زانکۆی سویسری جنێڤ بۆ لێکۆڵینەوە لە کاریگەری ئەم خۆراکە مشکیان بەکارهێناوە و ئەنجامی توێژینەوەکەش کە لە گۆڤاری کیمیای بایۆلۆجی بڵاوکراوەتەوە، ئاماژە بە پێویستی وریایی دەکات لەکاتی پەیڕەوکردنی ئەو خۆراکانەدا.

دابەزاندنی کێش بۆ کۆنترۆڵکردنی نەخۆشی شەکرە
نەخۆشی شەکرەی جۆری دووەم نەخۆشییەکی میتابۆلیکییە کە بەردەوام لە زیادبووندایە. بەهۆی شێوازی ژیانی دانیشتن و هۆکارەکانی تری پەیوەست بە خۆراکەوە، پەنکریاسی تێکچوو کێشەی هەیە بۆ ڕێکخستنی ئاستی شەکری خوێن، چارەسەرەکانی ئێستا یارمەتی کۆنترۆڵکردنی پێشکەوتنی نەخۆشییەکە دەدەن، بەڵام چارەسەری نەخۆشی شەکرە ناکەن. زۆرجار دابەزاندنی کێش بەشێکی سەرەکییە لە چارەسەرکردندا.

پیێر میچلەر، مامۆستا لە بەشی فیزیۆلۆژی و میتابۆلیزمی خانەکان لە فاکەڵتی پزیشکی لە زانکۆی جنێڤ کە سەرپەرشتی ئەم توێژینەوەیەی کردووە، ڕوونیدەکاتەوە، “رێجیمەکانی دەوڵەمەند بە پرۆتینی ئاژەڵ و ڕووەکی، کە بە ڕێجیمەکانی سەردەمی بەردین ناسراون، دەتوانرێت ڕابهێنرێت بۆ… سەقامگیرکردنی نەخۆشی شەکرەی جۆری دووەم و ڕێکخستنی کێش”.

ئەم ڕێجیمە لە سەردەمی پێش کشتوکاڵدا لە ڕێجیمەکانی گۆشتەوە ئیلهام وەرگیراوە، بەڵام کاریگەری لەسەر جەستە چییە؟ ئایا تەندروستە؟ ئەمەیە کە توێژەران هەوڵیان دا بیدۆزنەوە.

ئامۆنیۆم بەرهەمێکی سروشتی تێکچوونی پڕۆتینە، و لە جگەردا بەهۆی ئەنزیمێکەوە کە پێی دەوترێت گلوتامات دیهایدرۆجیناز لەناو دەچێت، لە ئەگەری زیادبوونی باری پڕۆتین. ئەنزیمەکەی گلوتامات دیهایدرۆجیناز بەرکەوتەی فشار دەبێت. بۆ لێکۆڵینەوە لە کاریگەری خۆراکی پڕ پرۆتین، تیمی پیێر میشلەر خۆراکیان بە مشکی تەندروست و مشک دا کە ئەنزیمی گلوتامات دیهایدرۆجینازیان لە جگەردا نەبوو. ئەو خۆراکانەی کە ئاستی پرۆتینیان تێدایە کە ڕێجیمەکەی سەردەمی بەردن.

زانایان ئاماژەیان بەوە کردووە، لە مشکی تەندروستدا، هەرچەندە بەرهەمهێنانی ئەمۆنیۆم بەهۆی زیادەڕۆیی لە پرۆتین زیادیکردووە، بەڵام جگەر توانیویەتی ئەم زیادە بەڕێوەببات بەهۆی کارکردنی ئەنزیمی گلوتامات دیهایدرۆجینازەوە، کە ژەهراویبوونی ئەمۆنیۆم لادەبات پێش ئەوەی زیانی پێبگەیەنێت.

کارۆلینا لوچکۆڤسکا، خوێندکاری پێشووی دکتۆرا لە بەشی فیزیۆلۆژی خانە و میتابۆلیزم لە فاکەڵتی پزیشکی زانکۆی جنێڤ و سرکە ڕوونی دەکاتەوە: "لە مشکانەی کە گلوتامات دیهایدرۆجینازیان نییە، جگەر ناتوانێت ڕزگاری بێت لە ئەمۆنیۆمی ژەهراوی زیادە کە لە پرۆتینەکانەوە وەرگیراوە". توێژەرێک لەسەر توێژینەوەکە "پێویست ناکات چەند هەفتەیەک یان چەند مانگێک چاوەڕێ بکرێت."

هەواڵ

Mic Exclusive : دەسەڵاتی تەمویلی مووچە لە بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی سەندرایەوە

وەزارەتی دارایی و ئابوری دەسەڵاتی تەمویلی مووچە لە بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی سەندەوە و وەزیری دارایی دەڵێت، "نابێت لە ژێر هیچ بیانوویەکدا پارەی تەرخانکراو بۆ مووچە بۆ هیچ بوارێکی تر بەکاربهێنرێت"

 بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست دیجیتاڵ میدیای Mic کەوتوون، بە بڕیاری ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان دەسەڵاتی تەمویلی مووچە لە بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی وەرگیراوەتەوە.

هەر بەپێی زانیارییەکان، تەمویلی مووچە لە بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی-ـەوە گواستراوەتەوە بۆ بانکی ئاشتی لە سلێمانی لەمەودوا لەو بانکەوە تەمویلی پارەی مووچەخۆرانی سلێمانی دەکرێت.
دیجیتاڵ میدیای Mic، قسەی لەگەڵ بەرپرسانی بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی کردووە، لەگەڵ پشتراستکردنەوەی هەواڵەکەدا پابەندی خۆشیان بە بڕیارەکانی وەزارەتیی دارایی و ئابورییەوە راگەیاند.

بەپێی بڕیارەکەی وەزارەتی دارایی و ئابوری، تەمویلی موچەی موچەخۆران و فەرمانبەران راستەوخۆ لە بانكی منارەوە دەنێردرێت بۆ بانكی ئاشتی لەوێشەوە بۆ بانكەكانی سنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەكانی راپەڕین و گەرمیان.

بەپێی بەدواداچوونەکان، هۆکاری بڕیارەکەی وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان بۆ ئەو کێشانەی رابردووی دەگەڕێتەوە کە لە بانکی ناوەندی هەرێم/ سلێمانی بۆ دابەشکردنی مووچە دروست بووە، لەناویاندا دەستکاریکردنی پارەی نەختینەیی مووچە. 

رۆژی 18ـی ئازاری 2025، ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابوری لە کۆبونەوەی لەگەڵ بەڕێوەبەری بانکەکان و گەنجینەکانی سنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەی گەرمیان و ڕاپەڕین رایگەیاند، نابێت لە هیچ بانکێک کێشە و گرفت بۆ هاووڵاتیان و فەرمانگەکان و بەڵێندەران دروست بکرێت، بەپێچەوانەوە هەر کێشەیەکی نەخوازراو بەدەر لە یاسا و ڕێنماییەکان دروست بکرێت ئیجرائاتی پێویست لەگەڵ بەڕێوەبەری بانکەکان دەکرێت.                

هەر لەو کۆبونەوەیەدا بڕیاردرا نابێت لە هیچ بانکێک دەستکاری پارەی هاووڵاتیان ( ئەمانات، وەدائیع، توفیر، هتد) بکرێت بەپێچەوانەوە ڕووبەڕووی لێپرسینەوەی یاسایی دەبنەوە.      
بڕیاردریش درا، بەهیچ جۆرێک نابێت لە ژێر هیچ بیانوویەکدا پارەی تەرخانکراو بۆ مووچە بۆ هیچ بوارێکی تر بەکاربهێنرێت، لە حاڵەتی دووبارە بوونەوەی سەرپێچیەکان و هەرکەس و لایەنێک پێچەوانەی ئەم ڕێنماییانە جوڵایەوە،ڕێکاری پێویستی لە دژ دەگیرێتبەر بگرینەبەر.   

پێشتر، بانکەکان دەسەڵاتیان هەبووە بڕی دیاریکراو خەرج بکەن، بەڵام ئێستا ئەو دەسەڵاتە لێیان سەندراوەتەوە و دەبێت راپۆرتی هەفتانە رادەستی وەزارەتی دارایی بکەن.