باو و ئاساییە کە ڕێجیمەکانی پرۆتینی زۆر پەیڕەو بکرێت کە بە "رێجیمەکەی پالیۆلیتیک" ناسراوە و ئەم ڕێجیمانە بریتین لە خواردنی میوە و سەوزە و گۆشتی بێ چەوری و ماسی و هێلکە و گوێز و تۆو. سەرەڕای کاریگەرییان لە ڕێکخستنی کێش و کۆنترۆڵکردنی نەخۆشی شەکرە، بەڵام ئەم خۆراکانە بێ مەترسی نین.
زیادبوونی پرۆتین دەبێتە هۆی زیادبوونی بەرچاو لە بەرهەمهێنانی ئامۆنیۆم، ئەمەش سترێسی زیادە لەسەر جگەر دەبێتە هۆی تێکچوونی دەمارەکان و لە حاڵەتە توندەکاندا ڕەنگە ببێتە هۆی کۆما.
زانایانی زانکۆی سویسری جنێڤ بۆ لێکۆڵینەوە لە کاریگەری ئەم خۆراکە مشکیان بەکارهێناوە و ئەنجامی توێژینەوەکەش کە لە گۆڤاری کیمیای بایۆلۆجی بڵاوکراوەتەوە، ئاماژە بە پێویستی وریایی دەکات لەکاتی پەیڕەوکردنی ئەو خۆراکانەدا.
دابەزاندنی کێش بۆ کۆنترۆڵکردنی نەخۆشی شەکرە
نەخۆشی شەکرەی جۆری دووەم نەخۆشییەکی میتابۆلیکییە کە بەردەوام لە زیادبووندایە. بەهۆی شێوازی ژیانی دانیشتن و هۆکارەکانی تری پەیوەست بە خۆراکەوە، پەنکریاسی تێکچوو کێشەی هەیە بۆ ڕێکخستنی ئاستی شەکری خوێن، چارەسەرەکانی ئێستا یارمەتی کۆنترۆڵکردنی پێشکەوتنی نەخۆشییەکە دەدەن، بەڵام چارەسەری نەخۆشی شەکرە ناکەن. زۆرجار دابەزاندنی کێش بەشێکی سەرەکییە لە چارەسەرکردندا.
پیێر میچلەر، مامۆستا لە بەشی فیزیۆلۆژی و میتابۆلیزمی خانەکان لە فاکەڵتی پزیشکی لە زانکۆی جنێڤ کە سەرپەرشتی ئەم توێژینەوەیەی کردووە، ڕوونیدەکاتەوە، “رێجیمەکانی دەوڵەمەند بە پرۆتینی ئاژەڵ و ڕووەکی، کە بە ڕێجیمەکانی سەردەمی بەردین ناسراون، دەتوانرێت ڕابهێنرێت بۆ… سەقامگیرکردنی نەخۆشی شەکرەی جۆری دووەم و ڕێکخستنی کێش”.
ئەم ڕێجیمە لە سەردەمی پێش کشتوکاڵدا لە ڕێجیمەکانی گۆشتەوە ئیلهام وەرگیراوە، بەڵام کاریگەری لەسەر جەستە چییە؟ ئایا تەندروستە؟ ئەمەیە کە توێژەران هەوڵیان دا بیدۆزنەوە.
ئامۆنیۆم بەرهەمێکی سروشتی تێکچوونی پڕۆتینە، و لە جگەردا بەهۆی ئەنزیمێکەوە کە پێی دەوترێت گلوتامات دیهایدرۆجیناز لەناو دەچێت، لە ئەگەری زیادبوونی باری پڕۆتین. ئەنزیمەکەی گلوتامات دیهایدرۆجیناز بەرکەوتەی فشار دەبێت. بۆ لێکۆڵینەوە لە کاریگەری خۆراکی پڕ پرۆتین، تیمی پیێر میشلەر خۆراکیان بە مشکی تەندروست و مشک دا کە ئەنزیمی گلوتامات دیهایدرۆجینازیان لە جگەردا نەبوو. ئەو خۆراکانەی کە ئاستی پرۆتینیان تێدایە کە ڕێجیمەکەی سەردەمی بەردن.
زانایان ئاماژەیان بەوە کردووە، لە مشکی تەندروستدا، هەرچەندە بەرهەمهێنانی ئەمۆنیۆم بەهۆی زیادەڕۆیی لە پرۆتین زیادیکردووە، بەڵام جگەر توانیویەتی ئەم زیادە بەڕێوەببات بەهۆی کارکردنی ئەنزیمی گلوتامات دیهایدرۆجینازەوە، کە ژەهراویبوونی ئەمۆنیۆم لادەبات پێش ئەوەی زیانی پێبگەیەنێت.
کارۆلینا لوچکۆڤسکا، خوێندکاری پێشووی دکتۆرا لە بەشی فیزیۆلۆژی خانە و میتابۆلیزم لە فاکەڵتی پزیشکی زانکۆی جنێڤ و سرکە ڕوونی دەکاتەوە: "لە مشکانەی کە گلوتامات دیهایدرۆجینازیان نییە، جگەر ناتوانێت ڕزگاری بێت لە ئەمۆنیۆمی ژەهراوی زیادە کە لە پرۆتینەکانەوە وەرگیراوە". توێژەرێک لەسەر توێژینەوەکە "پێویست ناکات چەند هەفتەیەک یان چەند مانگێک چاوەڕێ بکرێت."
لە ئەمڕۆ یەکشەممەوە، پێدانی دۆلار بە گەشتیاران لە هەردوو فڕۆکەخانەی هەولێر و سلێمانی بە نرخی فەرمی دەست پێدەکات و هەر گەشتیارێک سێ هەزار دۆلاری بە نرخی 132 هەزار دینار بۆ هەر 100 دۆلارێک پێدەدرێت.
بانكی بازرگانی عێراقی TBI بڵاوی کردووەتەوە، دوو بنکەی فرۆشتنی دۆلار لە هەر یەک لە فڕۆکەخانەکانی هەولێر و سلێمانی دەکەینەوە، تێیدا خزمەتگوزاری پێدانی دۆلار بە گەشتیاران پێشکەش دەکەن، بەڵام پێویستە پێشوەختە هەر گەشتیارێک پارەی دیناری بە شێوەی کاش لە یەکێک لە بانک و لقەکانی بانکی بازرگانی عێراقی لە پارێزگاکانی موسڵ، هەولێر، سلێمانی، دهۆک دابنێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بنکەکانی پێدانی دۆلار لە سبەی یەکشەممە بەرواری لە هەردوو فرۆکەخانەی هەولێر و سلێمانی دەست بەکار دەبن، بە شێوەی حەوت ڕۆژ لە هەفتەیەکدا و 24 کاتژمێر لە ڕۆژێکدا.