تەندروستی

پەتا نوێیەکە کە تازە سەری هەڵداوە چییە؟

پزیشکان ئاماژە بەوە دەکەن دەکرێت بەشێکی ئەم پەتا تازەیە، پەتای نوێ Human Metapneumovirus (HMPV) هیۆمان میتانیوموڤایرۆس‏ بێت، کە دەبێتە هۆی هەوکردنی سووکی بەشی سەرەوەی کۆئەندامی هەناسەدان کە هەمان نیشانەی ئەنفلۆنزای وەرزی هەیە. لە کۆتایی زستان و بەهاردا زۆرترین چالاکی هەیە، لەبەر ئەوەیە کە ڤایرۆسەکان لە سەرمادا باشتر دەژین و بە ئاسانی لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر دەگوازرێنەوە، هەروەها یەکێکی تر لەو هۆکارانەش ئەوەیە خەڵک زیاتر لە ژوورەوە دەمێننەوە زیاتر تووشی نەخۆشییەکە دەبن.

ئەم ڤایرۆسە بۆ یە کەم جار لە ساڵی ٢٠٠١ لە هۆڵەندا دەستنیشان کرا. لە ڕێگەی کۆکە و پژمە، تەوقەکردن، بەرکەوتنی ڕاستەوخۆی نێوان مرۆڤەکانەوە بڵاو دەبێتەوە. نیشانەکانی: کۆکە و تا ئازاری جەستە و قوڕگ گیرانی لووت هەناسە توندی.

چارەسەرکردن: هیچ دەرمانێکی دژە ڤایرۆس بۆ چارەسەری ڤایرۆسی هیۆمان میتانیوموڤایرۆس بوونی نییە. هەروەها نابێت بە هیچ جۆرێک دەرمانی ئەنتی بایۆتیک بەکار بێت بۆ ڤایرۆس، بەڵام دەکرێت پاراستۆل بەکار بێت بۆ تا و ئازار. لەگەڵ ئەوەشدا پشوودان، خواردنەوەی شلەمەنی و خۆراکێک کە دەوڵەمەند بە پێکهاتەی خۆراکی جیاواز بەسوود بێت.

بەڵام لە هەندێک کەس کە تووشی نەخۆشییەکە دەبن حاڵەتەکە زۆر بە قورسی دەگرن کە پێویستە سەردانی نەخۆشخانە بکات بۆ وەرگرتنی چارەسەری پێویست، لەوانە وەرگرتنی ئۆکسیجین لە ئەگەری تەنگەنەفەسی زۆردا. خۆپاراستن: بەستنی دەمامک لە شوێنە قەرەباڵغەکان، دوورکەوتنەوە لە قەرەباڵغی لەو شوێنانەی کە دەکرێت ئەگەر مرۆڤ مەترسی زیاتری هەبێت بۆ تووشبوون بە نەخۆشی، هەروەها خۆبەدوورگرتن لەو کەسانەی نیشانەکانی ئەنفلۆنزای وەرزیان هەیە، پاکوخاوێنی باشی دەستەکان، داپۆشینی لووت و دەم لە کاتی کۆکە و پژمەدا.

هەواڵ

وتومانە چەکی ئەتۆمیمان ناوێت

ئەمڕۆ، سەرۆککۆماری ئێران، رایگەیاند، ئەوان (ئەمریکا) دەیانەوێت خەڵکی ئێمە دەستیان بە تەکنەلۆلیای نوێ و زانستی سەردەم نەگات، هەربۆیە ئێمە دەستبەرداری تەکنەلۆژیای ئەتۆمیی نابین، بەڵام چەکی ئەتۆمیمان ناوێت و هەوڵی بۆنادەین.

مەسعود پزیشکیان، سەرۆککۆماری ئێران، لە یەکێک لە پانێڵەکانی کۆڕبەندی گفتوگۆی تاران، کە ئەمڕۆ دەستی بەکارەکانی کرد، وتی: پەیامی ئێمە، ئەوەیە کە دەستی دۆستایەتی و هاوڕێیەتی بۆ هەموو لایەک درێژ دەکەین، ئەوەی ترەمپ دەڵێت ئێران سەرچاوەی مەترسییە، راست نییە، ئایا ئێمە خەڵکی مەدەنی دەکوژین، ئێمەین کە دەڵێین بەهێزترین چەکمان هەیە و هەموو جیهان لەناودەبەین، ئێمەین ماڵ بەسەر ژن و منداڵدا دەڕووخێنین(لە غەززە)؟!

پزیشکیان هەروەها وتی: ئێمە لە ناوچەکەدا هەزاران ساڵە پێکەوە دەژین بە ئاشتی، بەڵام دوژمنان چەکمان پێدەفرۆشن بۆ ئەوەی بەرامبەر یەکتریی بەکاریبهێنین.

ئەوەشی خستەڕوو، نابێت دوژمنان ژینگە و سامانی ئێمە لەناوبەرن، ئێمە نامانەوێت هەندێک وڵات لە هەژاریی و جەنگدا بهێڵینەوە و بڵێین خەڵکی ئەو وڵاتە دڕندەن و دەبێت بکوژرێن.

پزیشکیان جەختی لەوەکردەوە، رێبەری ئێمە (ئێران) وتویەتی نامانەوێت چەکی ئەتۆمیمان هەبێت، لەبەرئەوەی لە بڕوا ئاینییەکەی خۆماندا نامانەوێت ئەو کەرەستە کوێرانە و وێرانکەرەمان هەبێت، بەڵام ئەوان بە وڵاتانی ناوچەکە دەڵێن کە تاران نزیکبووەتەوە لە بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆمیی، وەرن لە نزیکەوە چاودێربن کە ئێمەوە ئەوەمان ناوێت، بەڵکو دەمانەوێت نەوەکانی داهاتوو زانستی ئەتۆمییان هەبێت.

ئەم لێدوانەی پزیشکیان دەبێتە یەکێک لە هەڵوێستە روونەکانی دەسەڵاتدارانی تاران لەبەرامبەر دانوستانەکانی نێوان ئەمریکا و ئێران بۆ پرسی تەکنەلۆژیای ئەتۆمی ئێران و دەستوەردانی ئەو وڵاتە لە کاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.

لە وەڵامی پرسیارێکدا سەرۆککۆماری ئێران وتی: "ئێمە دەستهەڵناگرین لە تەکنەلۆژیای ئەتۆمی، دەمێکە ئێمە گەمارۆیان بەسەردا سەپاندوین، راهاتوین، دەتوانن چیتمان بەرامبەر بکەن، ئێمە زانامان هەیە، کەسانێکمان هەیە بەرژەوەندی خەڵکی ئەم وڵاتەیان دەوێت.

ئەوان ئەگەر راست دەکەن کە ئاشتییان دەوێت، ئەی بۆچی چەکەکانی خۆیانمان پێشان دەدەن، ئێمە دەستبەرداری تەکنەلۆژیای ئەتۆمی نابین، بەبێ ئەوەی چەکی ئەتۆمی بەرهەمبهێنین.