هەواڵ

ئەمریکا و ئێران لەسەر ماڵێک شەڕدەکەن کە هی خۆیان نییە

ئەمریکا ڕێککەوتنی ئەمنی نێوان تاران و بەغدا رەتدەکاتەوە، ئێرانیش دەڵێت، دەستوەردانی واشنتن لە عێراق قبوڵکراو نییە، عێراقیش ڕەتی دەکاتەوە پاشکۆیەتی هیچ وڵاتێک بکات.

هێشتا شەڕی واشنتن و تاران لەسەر تێپەڕاندنی یاسای حەشدی شەعبی لە پەرلەمانی عێراق، کۆتایی نەهاتووە؛ شەڕێکی نوێی نێوان هەردوو وڵات لەسەر لێکتێگەیشتنی ئەمنی نێوان عێراق و ئێران دەست پێ کرد.

ململانێی نێوان تاران و واشنتن لەسەر عێراق مێژوویەکی 20 ساڵەی هەیە، هەریەک لە ئەمریکا و ئێران کار بۆ باڵادەستی هەژموونی وڵاتەکانیان دەکەن لە ناوەندی بڕیاری سیاسیی لە عێراق.

سەرەڕای ململانێکانی ئەمدواییەی هەردوو وڵات لەسەر تیپەڕاندنی یاسای حەشدی شەعبی، ڕێککەوتنی ئەمنی چەند ڕۆژی ڕابردووی نێوان تاران و بەغدا، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکای نیگەران کردوە.

ڕۆژی 11ـی ئابی 2025 یاداشتێکی لێکتێگەیشتن ئەمنی هاوبەش لە نێوان عەلی لاریجانی، سکرتێری گشتی ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی ئێران و قاسم ئەعرەجی، ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی عێراق بە ئامادەبوونی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق، واژۆکرا.

لێکتێگەیشتنە ئەمنییەکە ئەمریکای نیگەرانکردوە، پێیوایە هەژموونی ئێران بەسەر دامەزراوە ئەمنییەکانی عێراق زیاتر دەکات و لێکتێگەیشتنەکە ڕەت دەکاتەوە.

واشنتن بەردەوام جەختی لەوەکردوەتەوە، ئەوان پشتیوانی لە بەهێزکردنی دامەزراوە ئەمنییەکانی ئێستای عێراق دەکەن و بەتەواوی پشتیوانی سەروەری عێراقن و دژی ئەوەن بەغدا ببێتە پاشکۆی تاران.

باڵیۆزخانەی ئێران لە بەغدا لە بەیاننامەیەکدا، لێدوانەکانی تامی بروس، وتەبێژی وەزرەتی دەرەوەی ئەمریکای سەرکۆنەکرد و بە دەستوەردانی ڕاستەوخۆی ئەمریکا لە پەیوندییەکانی نێوان عێراق و ئێران وەسفکرد.

ئێران پێیوایە ئامانجی لێکتێگەیشتنەکە بۆ پتەوكردنی هاوکاری ئاسایشی هەردوو وڵات و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆرە، نابێت واشنتن دەستوەردان لە سەروەری نێوانیان بکات.

پێشتریش باڵیۆزخانەی عێراق لە واشنتۆن دووپاتی کردەوە، عێراق دەوڵەتێکی خاوەن سەروەری تەواوەو، مافی ئەوەی هەیە بەپێی بڕگەکانی دەستور و یاسا نیشتمانییەکانی و بەپێی بەرژەوەندییە باڵاکانی، رێککەوتن و یاداشتی لێکتێگەیشتن ئەنجام بدات.

لەدوای 2003 و روخانی ڕژێمی بەعس لەلایەن هاوپەیمانان بەسەرۆکایەتیی ئەمریکا، بەردەوام تاران و واشنتن لە ململانێدابوون بۆ سەپاندی هەژموونی خۆیان لە عێراق.

هەواڵ

بەربەستە گەورەکەی بەردەم ناردنی مووچە نەما

رێککەوتنی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان و وەزارەتی نەوتی عێراق لەسەر میکانیزمی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان، بەربەستی گەورەی بەردەم ناردنی مووچەی هەرێم لەلایەن بەغداوە لادەبات، بەغدا بیانوی بۆ نەناردنی مووچە بەدەستەوە نامێنێت.


ئەمڕۆ، وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان، لە ڕاگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، لەسەر میکانیزمی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم، لەگەڵ وەزارەتی نەوتی حکوومەتی عێراق ڕێککەوتین، ڕێککەوتنەکەش لە لایەن 23 کەسایەتی شاندی هەردوولا واژۆ کراوە، کە 17ـیان ئەندامی شاندی وەزارەتی نەوتی عێراق بوون.

وەک لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، کۆبوونەوەکان لە 17ـی مانگی ڕابردووەوە دەستیان پێکرد و لەم ماوەیە سەردانی تەواوی کێڵگەکانی نەوتی هەرێم کراوە و دوای هەڵسەنگاندنی کێشەکانی هونەری گفتوگۆیەکی زۆر، لە 11ـی ئەم مانگە ڕێککەوتن لەسەر میکانیزمی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم کراوە، کە بە گوێرەی بەرهەمی ڕۆژانەی کێڵگە نەوتییەکان دەبێت.

وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوەکردووە، 50 هەزار بەرمیل نەوت بۆ پێویستی ناوخۆی هەرێم گلدەدرێتەوە، بەرهەمەکەی دیکە بۆ هەناردەکردن ڕادەستی کۆمپانیای سۆمۆ دەکرێت.

لەبارەی وادەی هەناردکردنی نەوتی هەرێمەوە لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان، ماوەتەوە حکومەتی فیدراڵ لەگەڵ حکومەتی تورکیا قسە بکات و پرۆسەکە جێبەجێ بکرێت.

لە ئاداری ساڵی 2023ـەوە، هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان بەهۆی سکاڵایەکی عێراق لە دژی تورکیا تۆمارکرا، لە ڕێگەی بەندەری جەیهانی تورکیا ڕاگیرا.

لەماوەکانی رابردوودا، بەرپرسانی حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاماژەیان بەوەدەکرد، کە راگرتنی نەوتی هەرێم، بە بەهای زیاتر لە 50 ملیار دۆلار زیانی بە ئابوریی عێراق و هەرێمی کوردستان گەیاندووە.

لە دوو مانگی رابردوودا، نەناردنی مووچەی هەرێم لەلایەن بەغداوە، کێشەکانی هەرێمی قوڵترکردەوە، بەغد سوربوو لەسەر ئەوەی کە چیتر مووچە نانێرێت تا ئەوکاتەی نەتی هەرێم هەناردەدەکرێت، لەئێستادا مووچەخۆرانی هەرێم مووچەی مانگی 6 و 7 وەرنەگرتووە.

ناردنی مووچەی هەرێم بەسترابووەوە بە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمەوە، ئێستا هەرێم لەگەڵ بەغدا لەسەر ئەو پرسە رێککەوتووە، بۆیە چاوەڕێ دەکرێت، حکومەتی عێراق پابەندی خۆی بە ناردنی مووچە دەرببڕێت.