هەواڵ
بە ستراتیژێکی نێودەوڵەتی نێوانی منداڵبوون لە عێراق و هەرێمی کوردستان تا سێ ساڵ زیاد دەکرێت
2025-03-09
حکومەتی عێراق بە هاوکاری سندوقى نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ نیشتەجێكردن، ستراتیژی نیشتیمانی بۆ رێكخستنی خێزان و ماوەی دوورى نێوان منداڵبوون ڕادەگەیەنێت تا ماوەی نێوان دوو منداڵ تا سێ ساڵ زیاد بکات.
بەپێی ستراتيژی نیشتیمانی بۆ رێكخستنی خێزان و ماوەی دوورى نێوان منداڵبوون 2021 - 2025 كە لەلایەن وەزارەتی تەندروستی عێراقەوە بڵاوکراوەتەوە، بە ئامانجی رێكخستنی خێزان و دوری ماوەی نێوان منداڵبون ئەم ستراتیژەی ئامادەکردووە کە ئێستا لە كۆتاییەكانی جێبەجێكردنیدایە.
بە سەرپەرشتی وەزارەتی تەندروستی عیراق و هەماهەنگی لەگەڵ سندوقى نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ نیشتەجێكردن (UNFPA) لە ڕێگەی ئەنجامدانی توێژینەوە و راپرسییەوە، ستراتیژییە 5 ساڵییەکەی ئامادەکردووە، ئەوەیش بۆ باشكردنی تەندروستی دایكان و منداڵان، كەمكردنەوەی رێژەی مردن، بەرەنگاربوونەوەی هەژاری و بەدیهێنانی ئامانجەكانی گەشەپێدانی بەردەوام.
ناوەڕۆکی ئەم ستراتیژییە پەیوەستە بە مافەكانی مرۆڤ، كە ماف بە خێزان دەدات لە دیاریكردنی قەبارەی خێزان و ژمارەی منداڵ و دوری ماوەی نێوان منداڵبوون، لەگەڵ مافی گەیشتن بە زانیاری و رێكار و رێگاكانی رێكخستنی خێزان و هۆشیاركردنەوەی پیاوان و گەنجان، بەوپێیەی ئەوانیش رۆڵیان هەیە لە بڕیاردان بۆ ژمارەی منداڵ و دوری ماوەی نێوان منداڵبوون.
ئامانجە سەرەكییەكانی ستراتیژی رێكخستنی خێزان و ماوەی نێوان منداڵبوون، رێكخستنی خێزان و پاراستنی ماوەی نێوان منداڵبوون، بە دوو یان سێ ساڵ، هۆكارە بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەژاری، پاراستنی ژیانی دایك و كۆرپەلە، فەراهەمكردنی خزمەتگوزاری گونجاوتر تەندروستی و خوێندن و پەروەردەی باشتر بۆ منداڵان.
بەپێی ئەو ئەنجامانەی لە توێژینەوە و راپرسییەکاندا بە دەستهاتوون، رێژەی وەچەخستنەوە لە عیراق لە بەرزترین رێژەكانی ناوچەكەیە و پشتبەستن بە هۆكارە نوێیەكانی رێگری لە دوگیانی تەنها 36%ە. وەک سندوقى نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ نیشتەجێكردن (UNFPA) ئاماژەی بۆ کردووە، ئەو ئامارانە دەریدەخات زۆرێك لە هاوسەران پێویستیان بە خزمەتگوزاری رێكخستنی خێزان هەیە.
بەپێی سەرژمێری ساڵی 2024ـی عێراق، رێژەی مردنی دایك بۆ هەر 100 هەزار منداڵبونێك لە عیراق 26.7% و لە هەرێمی كوردستان 34.3%ـە،لە بەشی کۆتایی ئەو ستراتیژیەی بڵاوکراوتەوە سودەکانی ڕێکخستنی منداڵ بوون خراونەڕوو و رونکراوەتەوە، ئەگەر دوری ماوەی نێوان منداڵبوون بكرێتە دوو ساڵ، رێژەی مردنی منداڵی تەمەن یەك بۆ چوار ساڵ 21% و رێژەی مردنی منداڵی ساوا 10% كەمدەبێتەوە، ئەگەر 1% رێژەی بەكارهێنانی هۆكارەكانی رێگریی لە دوگیانی زیادبكات، ئەوا لە بەرانبەردا مردنی دایكان بەرێژەی 4.8 كەمدەكات لەهەر 100 هەزار حاڵەتی منداڵبووندا.
ستراتیژی رێكخستنی خێزان و ماوەی نێوان منداڵبوون بۆ 2021 – 2025 کە لە كۆتایی 2020ـدا راگەیەندرا، حکومەتی عێراقی وەک لایەنی بەرپرسی یەكەم دەستنیشانکردووە کە ئەرکی پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكانی رێكخستنی خێزان وەكو بەشێك لە پاكێجی تەندروستی دوگیانی بەپێی پێوەرەكانی كواڵیتی جیهانی و بێبەرامبەر بۆ ئەو خێزانانەی كەمدەرامەتن، لەگەڵ بەرزكردنەوەی ئاستی هۆشیاری كۆمەڵگە دەربارەی لێكەوتەكانی دوگیانی پێشوەختە و دوبارە لە ماوەیەكی كەمدا.
بەپێی ئەم ستراتیژییە، بە كۆتاییهاتنی ساڵی 2025، هەموو ژنێك لە تەمەنی دوگیانیدا، مافەكانی جەستەیی و ژیری و خۆشگوزەرانی خۆی پەیوەست بە دوگیانی دەزانێت و تا ساڵی 2030، هەموان دەستیان بە خزمەتگوزاری رێكخستنی خێزان بگات.
تا ئێستا لە عێراق هیچ یاسایەک بۆ سنورداركردنی منداڵبوون نییە، ئەوەیش بەهۆی دابونەریتی كۆمەڵایەتییەوە، ئەوەی هەیە تەنها راسپاردە و رێنماییە بۆ رێكخستنی خێزان.
بەشێک لە وڵاتان یاسای سنورداکردنی منداڵ هەیە، لە چین 1979-2015 ڕێگەی بە خێزانەکان دەدات تەنها یەک منداڵیان بێت، ساڵی 2016 یاساکە بۆ دوو منداڵ گۆڕا و لە ساڵی 2021یش کرایە سێ منداڵ. سەنگافورە لە ساڵانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا هانی کەمتری منداڵانی دا بەڵام دواتر هەڵوێستی خۆی پێچەوانە کردەوە.
بابەتی لێکچو
-
ئەردۆغان بە خزمەتی ئاشتی ناوی بردووە … رێککەوتنی شەرع و عەبدی هێرشەکانی سەر رۆژئاوای رانەگرتووە
هەواڵ2025-03-12
-
Mic Exclusive : بە بەشداری ئەمریکییەکان گەڕێکی دیکەی گفتوگۆ بۆ هەناردەکردنەوە نەوت دەکرێت
هەواڵ2025-03-12
-
11ی ئازارەکەی ڕۆژئاوای کوردستان، خاڵە لێکچوو جیاوازەکانی لەگەڵ 11ی ئازارەکەی بارزانی و سەدام
هەواڵ2025-03-11
-
ناوەڕۆکی رێککەوتنی 11ـی ئازار… بارزانییەکان بە وەچەرخانی سیاسی ناوی دەبن
هەواڵ2025-03-11
More News
 copy.jpg)
Most Popular
-
دوو ژن لە قۆناغی سەختدا پارتی و یەکێتیان ئاشت کردەوە
هەواڵ2025-03-08
1
-
مۆڵەتە 120 رۆژییەکەی ئەمریکا کۆتاییهات، عێراق هەناردەکردنی غاز لە ئێرانەوە رادەگرێت
هەواڵ2025-03-08
2
-
هەولێر و بەغدا پێکەوە کار بکەن… واشنتن فشاری نوێ لە حکومەتەکەی سودانی دەکات
هەواڵ2025-03-10
3
-
دانیال میتران .. ئەو ژنەی ئازاری ئاوارەیی کورد گەیاندییە کوردستان
هەواڵ2025-03-08
4
-
لە 9 کابینەی حکومەتی هەرێمی کوردستان تەنها 18 جار ژنان پۆستی وەزیرییان پێدراوە
هەواڵ2025-03-08
5
-
ناوەڕۆکی رێککەوتنی 11ـی ئازار… بارزانییەکان بە وەچەرخانی سیاسی ناوی دەبن
هەواڵ2025-03-11
6
-
بە ستراتیژێکی نێودەوڵەتی نێوانی منداڵبوون لە عێراق و هەرێمی کوردستان تا سێ ساڵ زیاد دەکرێت
هەواڵ2025-03-09
7
-
رێککەوتنی شەرع و عەبدی.. سعودیە و قەتەر پێشوازی لێدەکەن و تورکیا بێدەنگە
هەواڵ2025-03-11
8
هەواڵ
ئەردۆغان بە خزمەتی ئاشتی ناوی بردووە … رێککەوتنی شەرع و عەبدی هێرشەکانی سەر رۆژئاوای رانەگرتووە
2025-03-12
رێککەوتنی ئەحمەد شەرع و مەزڵوم عەبدی بۆ تێکەڵکردنی هەسەدە لەگەڵ وەزارەتی بەرگری سوریا، هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان رانەگرتووە. دوای پێشوازییەکانی ئەردۆغان لە ڕێککەوتنەکەش، سوپای تورکیا لە چەند ناوچەیەکی لەو بەشەی کوردستان بۆردومان کردووە.
میدیاکانی ڕۆژئاوای کوردستان بڵاویانکردەوە، لە چەند کاتژمێری ڕابردودا تورکیا سەنتەری شاری جەزیرەیان بۆردومان کردووە، لە ئاکامدا سێ گولـلە تۆپ لە گەڕەکی تەل ئەحمەر کەوتەوەتە خوارەوە، سوپای وڵاتەکە دامەزراوەیەکی ئاژەڵداریشی لە شاری تەل تەمر لە پارێزگای جەزیرە کردوەتە ئامانج.
تا ئێستا زەرەر و زیانەکانی بۆردومانەکە ئاشكرانەکراوە و هێزەکانی سوریای دیموکرات - هەسەدە هیچ رونکردنەوەیەکیان بڵاونەکردوتەوە.
ڕۆژی 11ـی ئازاری 2025، روانگەى سورى بۆ مافەکانى مرۆڤ بڵاویکردەوە، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا، بەنداوى تشرین و پردى قەرەقۆزاق و دەوروبەرى شارۆچکەى سڕینیان لە سنوورى کۆبانێ بۆردوومانکردووە.
هێرشەکەی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان دوای ئەوەدێت، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا پێشوازی لە رێککەوتنی ئەحمەد شەرع سەرۆککۆماری راگوزەری سوریا و مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتی هێزەکانی هەسەدە کرد و رایگەیاند،" جێبەجێکردنی ئەو ڕێککەوتنەی لە نێوان کورد و دیمەشقدا لە سوریا هاتەئاراوە، خزمەتی ئاسایش و سەقامگیری ئەو وڵاتە دەکات و هەموو سورییەکان تێیدا براوە دەبن، بۆیە پێویستە بە تەواوی جێبەجێ بکرێت.
شەوی 10ـی ئازاری 2025، رێککەوتننامەیەکی 8 خاڵی لە نێوان مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سووریای دیموکرات- هەسەدە، و ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سووریا واژۆ کرا.
بەپێی ڕێککەوتنەکە، هەموو دامەزراوە سڤیل و سەربازییەکانی رۆژئاوای کوردستان بە دەروازە سنوورییەکان و گێڵگە نەوتی و گازییەکان تێکەڵی ئیدارەی دەوڵەتی سووریا دەکرێن.
فەرهاد شامی وتەبێژی هەسەدە سەبارەت بە ئامانجی کورد لە رێککەوتنەکەدا رایگەیاند،"ئێستا تورکەکان چەند رۆژێکە هێزی گەورەیان هێناوەتە دەوروبەی قەرەقۆزاق، چەند رۆژێکیشە لە شێخ مەقسود کێشەی زۆر دروست بوون، ئامانجی سەرەکیمان وەستانی ئەو شەڕانەیە و گەڕانەوەی خەڵکی عەفرین، سەرێکانی و گرێسپی بۆ شوێنی خۆیان".
لە خاڵی شەشەمی ڕێککەوتنەکەدا جەختکراوتەوە لەسەر "پاڵپشتیکردنی دەوڵەتی سوریا لە شەڕی دژی پاشماوەکانی ئەسەد و هەموو هەڕەشەکانی سەر ئاسایش و یەکڕیزی وڵاتەکە".
