هەواڵ

وەڵامی ژیریی دەستکرد بۆ ئەگەری جیابوونەوەی هەرێم لە عێراق

چارەسەرنەکردنی پرسە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغداد، ئەوەی هێناوەتەوە بەرباس و هەندێک لە بەرپرسەکان باسی سەربەخۆیی و دووبارەکردنەوەی سیناریۆی ریفراندۆمەکەی ساڵی 2017 دەکەن.

بەهۆی نەناردنی پارەی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم و دابەشنەکردنی مووچە، جارێکی دیکە گەڕێکی ئاڵۆزی پەیوەندییەکانی هەرێم و بەغدای گرتەوە.

لەگەڵ ئەوەی هەرێم لەئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی سکاڵای لەسەر بەغدا تۆمارکردووە و بەغدای بەپێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ تۆمارکردووە و بەرپرسانی هەرێمیش جارێکی دیکە پرسی بەکارهێنانی کارتی ریفراندۆمیان وەکو فشار لەسەر بەغدا هێنایەوە بەرباس.

دیجیتاڵ میدیای MIC لەسەر ئەو پرسە گفتووگۆیەکی تایبەتی لەگەڵ ژیری دەستکردی چات GPT کرد و لێی پرسی لەم دۆخەی ئێستای هەرێم و بەغدا، گەر بێت و هەرێم کارتی فشاری ریفراندۆم بەکاربهێنێت و سەربەخۆیی خۆی رابگەیەنێت چی روودەدات؟

لەوەڵامدا چات GPT گوتی: "ئەگەر هەرێمی کوردستان دوبارە کارتی فشاری ریفراندۆم بەکاربهێنێت و بە شێوەیەکی فەرمی سەربەخۆیی خۆی ڕاگەیەنێت لە دۆخی ئێستای نێوان هەرێم و بەغدا، ئەوا دەبێتە ڕووداویەکی زۆر گەورەی سیاسی، ئابوری و ئاسایش لە ناوچەکە"، کە ئەمانەی خوارەوە گرنگترین لێککەوتەکانی ئەو رووداوە دەبێت:

١. وەڵامی حکومەتی بەغدا: بەغدا بەئەگەرێکی زۆر دەنگی ناڕەزایی دژی ریفراندۆم و ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی بە شێوەیەکی یاسایی ڕەت دەکاتەوە، چونکە پێی وایە، کە بەپێی دەستووری عێراق ناتوانرێت پارچەیەک بە شێوەیەکی یاسایی لە عێراق جیا ببێتەوە، هەر بۆیە هەوڵی ڕەتکردنەوە دروستکردنی بەربەست بۆ کارەکانی هەرێم دەدات، تاوەکو هەوڵ بدات بە ڕێگای سیاسی یان سەربازی بۆ فشاردان.

٢. سزادانی ئابووری: حکومەتی فیدراڵی عێراق دەتوانێت وەکو ساڵی ٢٠١٧، گەمارۆی ئابووری لەسەر هەرێم دابنێ، وەکو بڕینی مووچەی فەرمانبەران و دەستبەسەرداگرتنی پارەی بانکە نێودەوڵەتییەکان و داخستنی فڕۆکەخانەکان، هەروەها دەتوانێت کاریگەرییەکی گەورەی هەبێت لە ڕووی مووچە و گەشت و گەشتوگوزار و بازرگانی و خزمەتگوزاریە سەرەکییەکان.

٣. وەڵامی ناوچەیی و نێودەوڵەتی:
یەکەم/ تورکیا و ئێران: دوو وڵاتن بە گشتی دژی سەربەخۆییی هەرێمن، چونکە رێژەیەکی زۆر کورد لەوڵاتەکانیان هەیە و سەربەخۆیی هەرێم مەترسی یاخی بوون لەلای ئەوان درووست دەکات، هەربۆیە ئەوان دەتوانن سنوورەکان دابخەن و هاوردەکردنی غاز و نەوت ڕابگرن و فشاری سیاسی و ئابووری بخەنە سەر هەرێم بۆئەوەی بگەڕێتەوە بەغدا.

دووەم/ وڵاتە زلهێزەکانی (ئەمریکا و ئەوروپا): هەرچەندە بە رووکەش پشتگیری سەربەخۆیی هەرێم دەکەن، بەڵام پێدەچێت وەکو ساڵی 2017 پێویستییان بە هاوپەیمانییەتی لەگەڵ عێراق هەبێت، بۆیە بەشێوەیەکی گشتی ناچنە ژێر پشتیوانی فەڕمی لەسەربەخۆیی هەرێم.

٤. کێشە ناوخۆییەکانی عێراق: ئەگەر هەرێم سەربەخۆیی ڕاگەیەنێت، ئەمە دەتوانێت ببێتە بابەتێک بۆ هەڵگیرسانی کێشە ناوخۆیی و نەتەوەییەکان و تێکدانی ئارامی عێراق، هەربۆیە وڵاتەکان و کۆمەڵە نەوتیەکان دەترسەن لە تێکچوونی زیاتر و ئاڵۆزیی ناوخۆیی لە عێراق.

٥. هەڵوێستی خەڵک: لە هەرێم، زۆربەی خەڵک هەر لە ڕووی سیاسیی و نەتەوەیی پشتیوانی لە سەربەخۆیی دەکەن، بەڵام دۆخی ئابووری، ناڕەزایی لە حکومەتی هەرێم و بێباوەڕی بە بڕیارە سیاسیەکان، زیان بە پشتگیریی خەڵک دەگەیەنێت بۆ پرۆسەکە.

٦. دۆخی یاسایی و ئەمنی: دەبێت هەرێم ئامادەبێ بە ڕێگایەکی بەردەوام بۆ پاراستنی سەقامگیری، چونکە بەبێ ئاسایش و بەدۆخی خراپی ئابووریەوە سەربەخۆیی ناتوانێت هیچ سودێکی گرنگی هەبێت.

سەرئەنجام، ئەگەر هەرێم سەربەخۆیی خۆی فەرمی ڕاگەیەنێت لە ئێستادا، بێگومان بەشێوەیەکی گەورە فشاری سیاسی و ئابووری و دەرەکی و ناوخۆیی لەسەر دەبێت و سەرکەوتن لە پڕۆسەیەش تەنیا لە ڕووی هەست یان میهرەبانییە، نەک بە دەنگدانی خەڵک و پێویستیشە بڕیارەکە لە رێگای دیپڵۆماسی و زانستی و پلانی داڕێژراوبێت.

ژیرییە دەستکردەکەی چات GPT پێنج سیناریۆی بۆدیجیتاڵ میدیای MIC خستەڕوو لەئەگەری راگەیاندنی سەربەخۆیی هەرێم، کە لەوانەیە بەئەگەرێکی زۆرەوە یەکێک لەو سیناریۆیانە رووبدات، کە ئەمانەی خوارەوە سیناریۆکانن:

سیناریۆی یەکەم: سیناریۆی سور، ڕەشنووس و ڕەتکردنەوەی گشتی هاوشێوەی (ساڵی 2017):
پێناسە: هەرێم سەربەخۆیی ڕادەگەیەنێت، بەغدا بە ڕوونی ڕەتی دەکاتەوە.
لەم سیناریۆیەدا، بەغدا هیچ ڕێگای دیپڵۆماسی ناگرێتە بەر، بەڵام بەغدا گەمارۆ دادەنێت و (دارایی، نەوت، سنوور) دەخاتە ژێردەستی و هەریەکە لەوڵاتانی (تورکیا و ئێران) سنوورەکان دادەخەن و هاوردەکردنی غاز و نەوت رادەگرن.
هەرچی وڵاتە گەورەکانیشە نیگەرانی خۆیان لەو پێشهاتانە دەردەبڕن، بەڵام هیچ پشتگیرییەکی فەرمی هەرێم ناکەن و هەرێمیش دەچێتە دۆخی ناڕوونی سیاسی و ئاڵەنگاری گەورەی ئابووری.
سەر ئەنجام، هەرێم بە زۆری تێکدەچێت و ناتوانێت سەربەخۆیی فەرمی بەدەست بهێنێت، ئەمە بە شێوەیەکی درێژخایەن هەرێم لە کار دەخات.

هەواڵ

تەیف سامی: تەوتین بکرێت و هەموو داهاتەکان رادەستبکرێت ئینجا موچەی هەرێم دەنێرم

ئەمڕۆ، وەزیری دارایی عێراق، لەگەڵ شاندی مامۆستایانی سلێمانی کۆبوویەوە و هەڵوێستی خۆی لەبارەی ئەگەری ناردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان راگەیاند.

وەزارەتی دارایی عێراق، ئاشکرایکردووە، تەیف سامی، وەزیری دارایی عیراق، بە نوێنەری مامۆستاکانی شاری سلێمانی وتوە: دەبێت هانی حکومەتی هەرێم بدرێت خێرابکات لە (بەجێکردن - بەبانکیکردن) تەوتینی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم و داهاتە نەوتی و نانەوتییەکان رادەستبکاتەوە، ئینجا ئەوکاتە موچەی فەرمانبەران جاریکی تر دەنێرین.

وەزیری دارایی عێراق ئاماژەی بەوەکردووە کە تاوتوێی ژمارەیەک پرسی پەیوەست بە دۆخی خوێندنی پارێزگاکە کراوە و گوێی لە ژمارەیەک داواکاریی شاندەکە گرتووە بۆ دانانی ڕێوشوێنی پێویست بۆ جێبەجێکردنیان لەچوارچێوەی بڕگەکانی یاسای بودجەی فیدراڵی عێراق.

تەیف سامی بەشاندی مامۆستانی سلێمانی وتووە کە "پەروەردە لە پێشینەی کارەکانی حکومەتدایە لە بەرنامەکانی چاکسازی و گەشەپێدان".

شاندی مامۆستایانی سلێمانی، هێشتا هیچ زانیارییەکیان لەبارەی کۆبوونەوەکەوە نەخستووەتەڕوو، بڕیارە ئەمشە کاتژمێر 9:00 بگەنەوە شاری سلێمانی و کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانی سازبکەن و زانیارییەکانی خۆیان بخەنەڕوو.