هەواڵ

ىڕیارەکەی تورکیا کاریگەریی لەسەر دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم نابێت

سەرۆک کۆماری تورکیا بڕیاریدا ڕێککەوتنی بۆری نەوتی خاوی تورکیا و عێراق نوێ نەکاتەوە، پسپۆڕێکی بواری گرێبەستە نەوتییەکانیش دەڵێت، بڕیارەکە کاریگەریی لەسەر لێکتێگەیشتنەکەی ئەم دواییەی هەولێر و بەغداد نابێت.

بە بڕیارێكی سەرۆكایەتی توركیا، کە ئەمڕۆ لە ڕۆژنامەی فەرمیدا بڵاوكراوەتەوە، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا، بڕیاریداوە رێککەوتنی بۆری نەوتی خاوی تورکیا و عێراق نوێ نەكاتەوە، كە ساڵی داهاتوو كۆتایدێت.

بریارەکەی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، بۆ کۆتایی هێنان بە ڕێککەوتنی بۆری نەوتی خاوی عێراق تورکیا کاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا و یەکسەر پرسیاری ئەوی بەدوای خۆیدا هێنا ئایا کاریگەریی لەسەر هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان دەبێت؟.

بڕیارەکە هیچ کاریگەرییەکی لەسەر لێکتێگەیشتنەکەی ئەم دواییەی هەرێم و بەغداد لەبارەی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان نابێت، وەک ئەوەی محەمەد کاوانی، پسپۆڕی گرێبەستە نەوتییەکان بۆ دیجیتاڵ میدیای MIC باسی لێوە دەکات، وتیشی: ڕێککەوتنەکەی بەغداد و هەولێر بۆ چەند مانگێکی کەمی ئەمساڵە و تا بودجەی 2026 دەر دەچێت کاری پێ دەکرێت.

ئەو پسپۆڕەی بواری گرێبەستە نەوتییەکان، وتی، هەرێمی کوردستان بەبێ گەڕانەوە بۆ عێراق و ناتوانێت جارێکی تر سەربەخۆ نەوت هەناردە بکاتەوە، مەگەر حکومەتی ئێستای عێراق بگۆڕێت، یان بڕیارێکی سیاسی دۆخەکە بگۆڕێت.

لەبارەی چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵ بۆری نەوتی تورکیا عێراق لەدوای کۆتاییهێنان بە ڕێککەوتنەکە، محەمەد حسێن، ئەندامی تۆڕی ئابوریی ناسانی عێراق بە دیجیتاڵ میدیای MIC ڕاگەیاند: نازانن ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بیر لە چی دەکاتەوە، بێ گومان دەبێت ڕێککەوتنێکی نوێ لەبارەی بەکارهێنانی بۆرییەکە بێتە ئاراوە.

رێککەوتنی بۆری نەوتی خاوی تورکیا و عێراق لە بەرواری 27/8/1973، کە بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران لە بەرواری 22/4/1975 پەسەند کراوە، بڕیاردرا بە گوێرەی مادەی (3) لە مەرسومی سەرۆكایەتی ژمارە (9) بەکۆتاییهێنان بەكاركردن بە رێككەوتنەكە لە 27/7/2026 بە رێککەوتنی تەواوکەری رێککەوتنی بۆری نەوتی خاو کە لەلایەن بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانەوە پەسەندکراوە.

ڕێککەوتنەکە لە لە 19ـی ئەیلولی 2010 هەموارکرایەوە، کە رێگە بە هەر لایەنێک دەدات رێککەوتنی 15ساڵە هەڵبوەشێنێتەوە، بە ناردنی ئاگادارییەکی نوسراو بۆ لایەنی بەرامبەر ساڵێک پێش وادەی بەسەرچونی.

ئامانجی تورکیا لەم هەنگاوە، وەک ئەوەی نەبێل مەرسومی، پسۆڕی ئابوریی عێراق دەڵێت: دامەزراندنی هێڵێكی بۆری نوێیە بۆ گواستنەوەی نەوت و غازی سروشتی لە بەسرەوە بۆ بەندەری جەیهان.
وەک مەرسومی دەڵێت: توانای پڕۆژە نوێکەی تورکیا 2,2  ملیۆن بەرمیل نەوتی ڕۆژانەیە و ئامانجی ئەنقەرە ئەوەیە ببێتە ناوەندێکی گەورەی وزەی ناوچەیی بەهێز.

تورکیا چاوی لەوەیە بە کۆتاییهێنان بە ڕێککەوتنەکە، رێککەوتنێکی نوێ لەگەڵ عێراق لەبواری گواستنەوەی نەوت واژۆ بکات، پێداچونەوەش بە نرخی گاواستنەوەی نەوت بکات بە ئاڕاستەی بەرزکدنەوەی کرێ گواستەوە و سوودی زیاتری ئابووریی.

هەواڵ

دادگای فیدراڵی دوو سکاڵای دژ بە پارێزگابوونی هەڵەبجە ڕەتکردەوە

دادگای فیدراڵیی عێراق ئەو دوو سکاڵایەی ڕەتکردەوە کە لە دژی بە پارێزگابوونی هەڵەبجە تۆمار کرابوون.

لە دانیشتنی ئەمڕۆیدا دادگای باڵای فیدراڵی عێراق، ئەو دوو سکاڵایەی لە دژی بڕیاری پەرلەمانی عێراق بۆ بە پارێزگابوونی هەڵەبجە تۆمارکرابوون؛ ڕەتکردەوە.

سکاڵاکان لەلایەن شەش پەرلەمانتارەوە لە دژی سەرۆک کۆماری عێراق، سەرۆکی پەرلەمانی عێراق و هەردوو جێگرانی تۆمار کرابوون لە سکاڵاکاندا داوایان کردبوو، بڕیاری بەپارێزگاکردنی هەڵەبجە بە نایاسایی بناسرێت و هەڵبوەشێنرێتەوە.

پرۆژەیاسای بە پارێزگابوونی هەڵەبجە ڕۆژی 14-04-2025، لە لایەن پەرلەمانی عێراقەوە پەسەند کرا، هەڵەبجە بووە 19ـهەمین پارێزگای عێراق و چوارەمین پارێزگای هەرێمی کوردستان.

ڕۆژی سێشەممە، 29-04-2025، د. لەتیف ڕەشید، سەرۆک کۆماری عێراق ڕۆژی لەسەر یاسای بەپارێزگابوونی هەڵەبجە کرد.