تەندروستی

گەشتی پزیشکی: شیری دەستکرد کە لە شیری دایک دەچێت و چارەسەرە بۆ شێرپەنجەی پرۆستات

ئایا مرۆڤ شیر وەک شیری دایک دروست دەکات؟
شیری دایکی مرۆڤ تێکەڵەیەکی ناوازەی پۆلیساکاریدی پریبایۆتیک لەخۆدەگرێت کە ئەستەمە لە شیری دایکی کۆرپەدا دووبارە بکرێتەوە. توێژینەوەیەکی نوێ کە لە ١٣ی حوزەیران لە گۆڤاری Nature Food بڵاوکرایەوە، کە لەلایەن زانایانی زانکۆی کالیفۆرنیا لە بێرکلی و زانکۆی کالیفۆرنیا لە دەیڤس ئەنجامدراوە، دەرکەوتووە کە چۆن ڕووەکە دەستکاریکراوەکانی بۆماوەیی دەتوانن یارمەتیدەر بن بۆ پڕکردنەوەی ئەم بۆشاییە.

تیمی توێژینەوەکە ئامێرەکانی دروستکردنی شەکری ڕووەکەکانیان بەرنامە بۆ داڕشتەوە بۆ بەرهەمهێنانی جۆرەها شەکری شیری مرۆڤ، کە پێی دەوترێت ئۆلیگۆساکاریدی شیری مرۆڤ.

دۆزینەوەکان دەتوانن ببنە هۆی شیری فۆرمۆلا تەندروستتر و گونجاوتر بۆ منداڵان، یان شیری خۆراکی زیاتری بێ شیرەمەنی کە لەسەر بنەمای ڕووەکی دروستکراوە بۆ گەورەکان.

ڕۆبۆتێکی بچووک خانە شێرپەنجەییەکان دەکاتە ئامانج
ئەندازیارانی زانکۆی یو سی سان دیێگۆ ڕۆبۆتی وردبینییان پەرەپێداوە کە توانای مەلەکردنی هەیە لە ڕێگەی سییەکانەوە بۆ ئەوەی دەرمانی بەرەنگاربوونەوەی شێرپەنجە ڕاستەوخۆ بگەیەنێتە وەرەمە گوازراوەکان.

ئەم ڕێگایە ئەنجامێکی ئومێدبەخشی لە مشکدا نیشانداوە، ڕێگری لە گەشەکردن و بڵاوبوونەوەی ئەو گرێیانە دەکات کە بۆ سییەکان بڵاوبوونەتەوە، ئەمەش بووەتە هۆی زیادبوونی ڕێژەی مانەوە.

دۆزینەوەکان لە توێژینەوەیەکدا کە لە ١٢ی حوزەیران لە گۆڤاری Science Advances بڵاوکرایەوە بە وردی باسکراون.

خانمان بەهۆی نەخۆشی درێژخایەنی گورچیلە ددانەکانیان لەدەست دەدەن
توێژینەوەیەکی نوێ دەریدەخات کە نەخۆشی درێژخایەنی گورچیلە ڕەنگە پەیوەندی بە لەدەستدانی ددانیشەوە هەبێت. ئەنجامەکان لە ١١ی حوزەیران لە گۆڤاری Menopause بڵاوکرایەوە.

ئەم دۆزینەوانە پێشنیاری ئەوە دەکەن کە خۆپاراستن و بەڕێوەبردنی تێکچوونەکانی میتابۆلیزمی ئێسک و کانزاکان لە ژنانی دوای وەستانی سوڕی مانگانە کە تووشی نەخۆشی CKD بوون زۆر گرنگە بۆ ڕێگریکردن لە لەدەستدانی ددان. هەروەها گرنگە چارەسەری پێشکەوتنی نەخۆشی گورچیلە بکرێت، چونکە دەرئەنجامەکانی کاریگەرییان لەسەر چەندین سیستەمی جەستە هەیە لە دەرەوەی تەنها تەندروستی دەم و ددان.

ئەو دەرمانانەی کە ئومێد بە نەخۆشانی شێرپەنجەی پرۆستات دەبەخشن
لە ئێستادا شێرپەنجەی پرۆستات چارەسەرکردنی بە چارەسەری بەرگری قورسە. بەڵام ئەنجامی تاقیکردنەوەیەکی قۆناغی یەکەمی مرۆڤ بە بەکارهێنانی چارەسەری خانەی T وەرگری دژە جەستەی کایمێریک (CAR) کە لەلایەن توێژەرانی شاری هیواوە پەرەی پێدراوە، کە یەکێکە لە گەورەترین ڕێکخراوەکانی توێژینەوە و چارەسەرکردنی شێرپەنجە لە ئەمریکا، بەردەوامە.

ئەنجامی توێژینەوەکە دەریخستووە کە ئەو نەخۆشانەی حاڵەتی پێشکەوتووی شێرپەنجەیان هەیە دەتوانن بە شێوەیەکی سەلامەت چارەسەری شێرپەنجەی پرۆستاتەکەیان بکەن بە بەکارهێنانی چارەسەری بەرگری خانەیی، کە چالاکیی چارەسەریی ئومێدبەخشی هەیە، بەپێی توێژینەوەیەک کە لە گۆڤاری Nature Medicine بڵاوکراوەتەوە.

تەندروستی

جیهان؛ تا ئێستا نزیکەی 10 ملیۆن کەس بە شێرپەنجە گیانیان لەدەستداوە

شێرپەنجە یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی مردن لە جیهاندا، کە لە هەر ٦ مردنێک، یەکێکیان بەهۆی نەخۆشی شێرپەنجەوەیە ، بە پێی کۆتا داتای ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی کە لەسەر نەخۆشی شێرپەنجە بڵاوی کردووەتەوە، ٢٠ ملیۆن حاڵەتی نوێی شێرپەنجە دەست نیشان کراوە و ٩.٧ ملیۆن کەس بەهۆی شێرپەنجەوە گیانیان لە دەست داوە. کە بە پێی پێشبینییەکان تاوەکوو ساڵی ٢٠٥٠ ئەم ڕێژەیە بە ڕێژەی لە سەدا ٧٧٪ زیاد دەکات.

ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی ئەوەشی ئاشکرا کردووە، کە تەنها لە وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەرستدا زیاتر لە ٧٨٨،٠٠٠ هەزار کەس بە نەخۆشی شێرپەنجە تۆمارکراون، لە هەمان کاتدا پێشبینی ئەوەیان کردووە کە ئەم ڕێژەیە تاوەکوو ساڵی ٢٠٤٥ ببێتە دوو هێندە و بگاتە ١.٥٧ ملیۆن نەخۆشی شێرپەنجە.

بەپێی کۆتا داتاکانی وەزارەتی تەندروستی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لە ساڵی ٢٠٢٢دا، نۆ هەزار و ٦١ کەس لە هەرێمی کوردستان تووشی نەخۆشی شێرپەنجە بوون و بەربڵاوترین جۆرەکانی شێرپەنجە لە هەرێمی کوردستان، بریتین لە، شێرپەنجەی مەمک، کۆڵۆن، سییەکان، پێست، غوددە، پرۆستات، لیوکیمیا، مێشک، منداڵدان.

ئەو هۆکارانەی کە مەترسی تووشبوون بە شێرپەنجە زیاد دەکەن، ئەمانەن : جگەرەجگەرەکێشان، نەخۆشییە ڤایرۆسییەکان وەک (ڤایرۆسەکانی وەک HPV کە دەبێتە هۆی تووشبوون بە شێرپەنجەی ملی منداڵدان، هەروەها ڤایرۆسی جگەر HBV وHCV دەبێتە هۆی شێرپەنجەی جگەر)، قەڵەوی و شێوازی ژیان ، پیسبوونی ژینگە، بەرکەوتنی تیشک، بۆماوەیی.

ئێستا دەرکەوتووە کە لە سەدا ٥٠٪ی شێرپەنجەکان دەکرێت خۆمانیان لێ بپارێزین لە ڕێگەی: وازهێنان و دوورکەوتنەوە لە جگەرەکێشان و بەرهەمەکانی تووتن، کەمکردنەوە یاخود بەکارنەهێنانی خۆراکی خێرا و ئامادەکراو و پڕ چەوری و کالۆری، خواردنی میوە و سەوزەی زیاتر، ئەنجامدانی وەرزشی بەردەوام. هەروەها ئەنجامدانی پشکنینی پێشوەختە بە تایبەت بۆ ئەو کەسانەی کە لە خێزانەکانیاندا (بۆماوەیی) شێرپەنجە هەیە وەک (شێرپەنجەی مەمک)، دەبێتە هۆی زووتر دەستنیشان کردنی قۆناغە سەرەتاییەکانی شێرپەنجە، ئەمەش وادەکات چارەسەری شێرپەنجە ئاسانتر بێت و لە کاتێکی کەمدا چارەسەری گونجاوی بۆ ئەنجام بدرێت.