تەندروستی

25 -05 -2025 وەک بەروارێکی جوان و منداڵێکی ناتەندروست

لەم چەند ساڵەی دواییدا ئەوەندەی ئاگادار بین، کۆمەڵێک لە دایکان و باوکان ئەوەندەی گرنگی بە بەرواری لە دایک بوونی منداڵەکانیان دەدەن ئەوەندە گرنگی بە تەندروستی منداڵەکانیان نادەن، بەلایانەوە گرنگ نیە لە داهاتوودا منداڵەکانیان تووشی چی دەرەنجامێکی خراپی تەندروستی دەبێتەوە. بێجگە لەوەی دایکانیش بەشێک دەبن لەو مەترسییە لەسەر تەندروستیان.

  ئەمەش بۆ دوو هۆکار دەگەڕێتەوە :

یەکەم - ئاستی هۆشیاری دایک و باوک لەسەر بابەتی تەندروستی و نەزانینی کاریگەرییە خراپییەکانی لە دایکبوونی پێش وەخت.

دووەم - سیستەمێکی ناتەندروست لە کۆمەڵێک لە نەخۆشخانەکان بە تایبەت نەخۆشخانە تایبەتەکان کە بەداخەوە لە لایەن کۆمەڵێک پزیشکەوە لە بەرامبەر پارەدا ئەم نەشتەرگەرییانە ئەنجام دەدرێت. بێ ڕەچاوکردنی لایەنی تەندروستی منداڵ و دایکەکە.

لە ڕووی زانستییەوە منداڵ پێویستە بۆ ماوەی ٣٧ بۆ ٤٠ هەفتە لە سکی دایکیدا تەواو بکات ، ئەمەش هۆکارەکەی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە لەو ماوەیەدا پێویستە هەموو ئەندامەکان بە تەواوی ئامادە بن بۆ دوای لە دایک بوون بە تایبەت مێشک و سییەکان کە زۆر گرنگن و لە ئەگەری زوو لە دایک بوونیاندا کێشە تەندروستیان لەم دوو ئەندامەدا بە تایبەت دروست دەبێت. ئەگەر هەر منداڵێک پێش ٣٧ هەفتەیی لە دایک ببێت پێ دەوترێت لە ( دایک بوونی پێش وەخت ) واتە منداڵێک کە پێش کاتی خۆی لە دایک بووبێت.
کۆمەڵێک لەو کێشە تەندروستییانەی کە تووشی منداڵەکان دەبن

١.کێشەی لە سییەکاندا دروست دەبێت ، بەهۆی تەواو پێنەگەیشتن ( Immature respiratory system ) ئامادە نەبوونی سییەکان کە دواتر پێویستی بە ژووری چاودێری منداڵی نەبەکام ( NICU ) دەبێت.

٢. لە دایک بوونی پێش وەختە هۆکارێکیشە بۆ دروست بوونی مەترسی لەسەر مێشک کە دەکرێت تووشی ( Intraventricular Hemorrhage ) خوێن بەربوونی ناوەوەی مێشک ببێت.

٣.کێشە لە پلەی گەرمی جەستەی منداڵەکەدا ، بەهۆی ئەوەی منداڵەکە چەوری پێویستی نیە لە جەستەدا بۆ هێشتنەوەی پلەی گەرمی جەستەی نیە ، کە ئەمەش دەبێتە دابەزینی پلەی گەرمی جەستەی و دروست بوونی کێشە لە هەناسەدان.

٤.هۆکارێکە بۆ کەم خوێنی و کەمی خڕۆکە سوورەکانی جەستە و بەرزبوونەوەی ڕێژەی بیلیرۆبین لە خوێندا کە دەبێتە هۆی زەردوویی لە منداڵاندا.

٥.دابەزینی سیستەمی بەرگری جەستە کە دەبێتە هۆی ئەوەی منداڵەکە زۆرتر تووشی هەوکردن لە جەستەدا ببێتەوە.

٦.کاریگەری لەسەر دەروون دروستی منداڵەکە دەبێتەوە دەکرێت تووشی کۆمەڵێک حاڵەتی بکاتەوە لەوانە ئۆتیزم.

٧. لە دواتردا دەکرێت منداڵەکە تووشی کێشەی فێربوون و بینین ، و کۆمەڵێک کێشەی تر ببێتەوە کە کاریگەریی لەسەر منداڵەکە دەبێت.

پێویستە دایکان و باوکان زیاتر هۆشیار بن لەسەر تەندروستی منداڵەکانیان ، بزانن کە لە دایک بوونی پێش وەختە تا چەند کاریگەریی لەسەر تەندروستی منداڵەکانیان دەکات ، هیوادارم گرنگترین شت لای دایکان و باوکان تەندروستی منداڵەکانیان بێت نەوەک چاولێکەری و جوانی بەرواری لە دایک بوونی منداڵەکانیان ، کە دەکرێت کاریگەرییەکی هەمیشەیی لەسەر تەندروستی منداڵەکانیان دروست بکات.

ساسان محمد یعقوبی
بەکالۆریۆس لە تەندروستی گشتی
ماستەر لە کۆلێژی پزیشکی
بەرپرسی دیسکی تەندروستی MIC

هەواڵ

رێککەوتن نەکراوە… حکومەتی عێراق کەی پارەی مووچە رەوانە دەکات؟

حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان تا ئێستا لەسەر نەوت و داهاتی نانەوتی رێککەوتنیان نەکردووە، وتەبێژی حکومەت دەڵێت، لێک تێگەیشنەکە سەرەتاییە و دواتر دەبێت رێککەوتنێکی فراوان.

پرسی نەوت و داهاتی نەوتی خاڵی ناکۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق بوو، دوای چەندین جار توانرا بگەنە لێکتێگەیشتنێکی سەرەتایی.

ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان لە راگەیەندراوەکەیدا بە روونی دانی پێداناوە لێکتگەیشتنە نەک رێککەوتن و رایگەیاندووە، پێشوازیی لێ دەکەن.

بەپێی لێکتێگەیشتنەکە هەرێمی کوردستان 230 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە و 120 ملیار دینار داهاتی نانەوتی رادەستی حکومەتی عێراق دەکات. حکومەتی عێراق لە بەرامبەردا مانگانە مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان رەوانە دەکات.

پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە دیجیتاڵ میدیای Micـی راگەیاند، لێکتگەیشتنەکە سەرەتاییە، دواتر هەردوو حکوومەت دەچنە ناو ڕێککەوتنێکی فراوانترەوە.

بەپێی زانیارییەکانی دیجتاڵ میدیایMic، تا ئەنجامدانی رێککەوتن پارە رەوانەی هەرێمی کوردستان ناکرێت و دوای رێککەوتنەکە حکومەتی عێراق دەست بە ناردنی پارە بۆ هەرێمی کوردستان دەکات.

تا ئێستا وادەی رێککەوتنەکە بە فەرمی دیاریی نەکراوە، بەڵام هەموو چاوەڕوانییەکان بەو ئاڕاستەیەن کە لە چەند رۆژی داهاتوودا رێککەوتنەکە بکرێت.

بەپێی رێککەوتنەکە وەک حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ  دیجتاڵ میدیای Mic پشتراستکردوەتەوە، نابێت هیچ مووچەیەکی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بفەوتێت.