هەواڵ

"مووچە دواناکەوێت"... گرەنتی کۆی مووچەکانی ئەمساڵ دەکرێت"

بەبێ یەکلاییکردنەوەی چارەنوسی مووچەی کانوونی یەکەمی رابردوو، بەغداد و هەولێر لەسەر شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان ڕێککەوتن. سکرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان دەڵێت، هەر 12 مووچەکەی ئەمساڵ گرەنتی کراوە. 
حکومەتی عێراق لەسەر پرسی مووچە و شایستە داراییەکان ڕێککەوتنێکی نوێی لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان واژۆ کردووە. 
بەپێی لێدوانەی لیژنەی دانوستانکاری حکومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ حکومەتی عێراق گرەنتی دابینکردنی هەر 12 مووچەکەی مووچەخۆران و فەرمانبەرانیان بۆ ساڵی 2025 کردووە. 
ئامانج ڕەحیم سکرتێری ئەنجومەنیه وەزیران بڵاویکردەوە، "مووچەی هەر 12 مانگەکەی ئەمساڵ دابینکراوە و دەبێت هه‌رێم پابه‌ندیی ته‌كنیكی و پابه‌ندییه‌ نه‌وتی و نانه‌وتیه‌كانی جێبه‌جێ ده‌كات".
ڕۆژی 3ـی شوباتی 2025، ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابوری و سەرۆکی شاندی هەرێمی کوردستان بۆ بەغداد لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، لەگەڵ بەغداد گەیشتوینەتە دەرئەنجامێک کە بۆ ساڵی 2025، مووچەی مووچەخۆران بەبێ گرفت خەرج بکرێت". 
وەزارەتی دارایی عێراق لە چوارچێوەی ئەو ڕێککەوتنەدا، بڕی  958 ملیار و 12 ملیۆن و 332 هەزار و 759 دیناری خستە سەر هەژماری وەزارەتی دارایی حکومەتی هەرێمی کوردستان.
وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان بەبێ باسکردنی مووچەی مانگی کانوونی یەکەمی ساڵی 2024 لیستی مووچەی مانگی کانوونی دووەمی ساڵی 2025ـی بڵاوکردەوە. 
بەپێی ئەو خشتەیەی وەزارەتی دارایی و ئابوری بڵاوکردوەتەوە، ڕۆژی 5ـی شوبات دابەشكردنی مووچەی مانگی کانوونی دووەم دەست پێدەکات و لە 8ـی شوبات کۆتایی دێت. 
دابەشکردنی مووچەی مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵ لە کاتێکدایە، تا ئێستا فەرمانبەران و مووچەخۆران مووچەی مانگی کانوونی یەکەمی ساڵی ڕابردوویان وەرنەگرتووە. 
وەزیری دارایی و بەرپرسانی دیکەی حکومەتی هەرێمی کوردستان هیچ ڕونیکردنەوەیەکیان لەسەر چارەنوسی مووچەی ئەو مانگە نادیارە. 
مووچەی مانگی تشرینی دووەمی 2024 کۆتا مووچە بووە لە هەرێمی کوردستان دابەش کرابێت، وەزارەتی دارایی و ئابوری ڕۆژی 5ـی کانوونی دووەمی 2025 دەستی بەدابەشکردنی کرد و ڕۆژی 8ـی هەمان مانگ کۆتایی بە دابەشكردنی هێنا.

هەواڵ

نزیکترین سیناریۆ.. یەکێتی و پارتی لەگەڵ پێکهاتەکان و سۆسیالیست حکومەت پێکدەهێنن

سیناریۆکانی پێکهێنانی کابینەی دەیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان تا دێت ڕوونتر دەبنەوە، نزیکترین سیناریۆیش پێکهێنانی حکومەتە لەلایەن پارتی، یەکێتی، پێکهاتەکان و سۆسیالیستەوە. بەرەی گەل هەڵوێستی ناڕوونە و بە دوریش دەزانرێت پارتی بوونی بزوتنەوەکەی ڕەیان کلدانی لە حکومەتدا قبوڵ بکات. 
پارتی دیموکراتی کوردستان وەک براوەی یەکەمی هەڵبژاردن بۆ پێکهێنانی کابینەی دەیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕەشنوسێکی لەگەڵ یەکێتیی نیشتمانی کوردستان ئامادە کردووە. 
ئامادەکردنی ئەو ڕەشنوسە کارەکانی پێکهێنانی کابینەی داهاتوویان ئاسانتر کردووە و سیناریۆکانی پێکهێنانی کابینەکەیان ڕونتر کردوەتەوە. 
بە گرەنتیکردنی پێکەوەیی پارتی و یەکێتی لە حکومەتی داهاتوودا، گرەو تەنها لەسەر ئەو لایەنانەی دیکە ماون کە ئامادەن بەشداری حکومەت بکەن.
نەوەی نوێ کە هێزی سێیەمەوە بە 15 کورسی لە دوای پارتی و یەکێتییەوە خاوەنی زۆرترین کورسی پەرلەمانی کوردستانە، ئەگەرچی چەند گەڕێکی کۆبونەوەی لەگەڵ پارتی و یەکێتی ئەنجامدا، بەڵام دواتر ڕایگەیاند بەشداری کابینەی دەیەم ناکەن.
یەکگرتووی ئیسلامی لەگەڵ ڕاگەیاندنی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن بەشداریکردنی لە حکومەت ڕەتکردەوە، ڕەوتی هەڵوێستی نیشتمانیش پێش ئەنجامدانی هەڵبژاردن ڕەتیکردەوە لەگەڵ پارتی و یەکێتی بەشداری حکومەت بکات.
کۆمەڵی دادگەری لە ئەنجامەکان ناڕازییە، بڕیاریداوە نەک بەشداری حکومەت نەکات بەڵکو کاندیدە دەرچوەکانیشی نەنێرێتە پەرلەمان(هێرۆ عەتار لە دەرەوەی بڕیاری حزب بەشداری کردوە و کۆمەڵ دورخستەوەتەوە).
بزوتنەوەی گۆڕان کە لەم خولەدا تەنها خاوەنی یەک کورسییە، بەشداریکردن لە حکومەت بە هۆکاری هاڕەکردنی کورسییەکانی لە 25 کورسییەوە بۆ یەک کورسی دەزانێت ڕایگەیاندووە، وەک ئۆپۆزسیۆن دەمێنێتەوە. 

کێ لەگەڵ پارتی و یەکێتی دەچێتە حکومەتەوە؟ 
بەشێکی لایەنەکان هەر زوو خۆیان بۆ بەشداریکردن لە کابینەی دەیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان یەکلایی کردوەتەوە و ڕایگەیاندووە، بەشداری حکومەت دەکەن. 
پێکهاتەکان لە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان خاوەنی پێنج کورسی پەرلەمانین، سێ کورسییان لە سنوری پارێزگاکانی هەولێر و دهۆکن، دوو کورسیشیان لە سنوری پارێزگای سلێمانییە. 
ئەو پەرلەمانتارانەی پێکهاتەکان کە لە سنوری هەولێر و دهۆکن نزیکن لە پارتی دیموکراتی کوردستانەوە، کە دوانیان نوێنەرایەتی پێکهاتەی مەسحی دەکەن و یەکێکیشیان نوێنەرایەتی پێکهاتەی تورکمان دەکات. 
نوێنەرانی پێکهاتەکانی سلێمانیش نزیکن لە یەکێتیی نیشتمانی کوردستانەوە، کە یەکێکیان لە پێکهاتەی تورکمانە و ئەوی دیکەشیان سەر بە بزوتنەوەی بابیلۆنی مەسیحیە بە سەرۆکایەتی ڕەیان کلدانی. 
مونا قاوەچی نوێنەری پێکهاتەی تورکمان لە سنوری پارێزگای هەولێر خۆی بۆ شداریکردن لە حکومەت یەکلایی کردوەتەوە، ئەگەرچی دوو نوێنەرەکەی مەسیحی هیچ هەڵوێستێکی فەرمیان نەبووە، بەڵام بەشداریکردنیان لە حکومەت ئەگەرێکی چاوەڕوانکراوی بەدیهاتووە. 
چاوەڕوانیش دەکرێت، لەگەڵ بەشداری یەکێتی لە حکومەت نوێنەری پێکهاتەی تورکمانیش لە سلێمانی بەشداری حکومەت بکات، بەڵام بە ئەگەرێکی دوور دەبینرێت پارتی بوونی ڕەیان کلدانی لە حکومەتی داهاتوو قبوڵ بکات. 
پارتی لەگەڵ ئەوەی ڕەیان کلدانی بە سەرکردەی گروپێکی میلیشیایی چەکدار دەزانێت، وەک " دوژمنی قەوارەی هەرێمی کوردستان"یش ناوی دەبەن.

نزیکترین سیناریۆ
 بەپێی هەڵوێستی حزبەکان و ئەزموونی ڕابردویان، پێکهێنانی حکومەت لەلایەن  پارتی، یەکێتی، پێکهاتەکان و سۆسیالیستەوە نزیکترین سیناریۆیی پێکهێنانی حکومەتی داهاتوو دەبێت. 
ناتوانرێت هیچ گرەوێک لەسەر بەرەی گەل بکرێت، بەڵام ئەوەی لە هەڵوێستی حزبەکە دەخوێندرێتەوە بەرەی گەل خواستی بەشداریکردن لە حکومەتی داهاتووی هەیە. 
بەرەی گەل گەڕێکی کۆبونەوەی لەگەڵ پارتی ئەنجامداوە و بڕیاریشە لە داهاتووو کۆبونەوەی دیکە لەسەر پێکهێنانی حکومەت ئەنجام بدەن.
ئەگەرچی خواستی بەرەی گەل بۆ شداریکردن لە حکومەت دەبینرێت، بەڵام فروانی بەرەی ئۆپۆزسیۆن ترسی لەلا درووستکردووە و نایەوێت لە هەڵبژاردنی داهاتوو جارێکی دیکە ئەنجامێکی بچوک بە دەستبهێنێت.

کەی حکومەتی داهاتوو پێکدەهێنرێت؟ 
نزیکبونەوەی پارتی و یەکێتی کارەکانی پێکهێنانی حکومەتی بە جۆرێک ئاسانکردووە، چاوەڕوان دەکرێت هەنگاوەکانیش خێراتر بکرێن.
ڕۆژی 24ـی کانوونی دووەمی 2025، مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لە دیدارێکدا لەگەڵ کەناڵی (الشمس) کە بەشێکە لە میدیای پارتی و بە زمانی عەرەبی لە هەولێرەوە پەخش دەکات ڕایگەیاند، بەشێک لەلایەنەکان دەیانەوێت پێکهێنانی حکومەت بگاتە هەڵبژانەکانی ئەنجومەنی نوێنەران، بەڵام ئەوە جێگەی قبووڵکردن نییە، بەلایەنی زۆرەوە دەکرێت دوو مانگی دیکە چاوەڕێ بکرێت.
ڕۆژی 4ـی شوباتی 2025، عەلی حسێن ئەندامی مەکتەبی سیاسی پارتى لەکۆبونەوەیەکى ناوخۆی حزبەکەیدا رایگەیاند، هەنگاوەكان خێرا كراون بۆ پێکهێنانی حکومەت و دوای كۆبونەوەى مەسرور بارزانى و بافڵ تاڵەبانى، ئێستا كاری لیژنەكان باشتر بەڕێوە دەچن و ئومێد و هەوڵی جدی هەیە بۆئەوەی تا نزیکی نەورۆز كابینەی دەیەم پێكبهێنرێت.
بەپێی ئەو چاوەڕوانیانەی هەن، تا ناوەڕاستی ئەمساڵ کابینەی داهاتوو پێکدێت، کە مەسرور بارزانی تاکە کاندیدە بۆ سەرۆکایەتیکردنی.

خواستەکی بارزانی بەدی نایەت
مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان لە جارێکە داوای پێکهێنانی حکومەتی بنکەفراوانی کردوووە، ڕۆژی 17ـی تشرینی دووەمی 2024، مەسعود بارزانی لە میانی کۆبونەوەی لەگەڵ مارجن کوبیاک باڵیۆزی پۆڵەندا لە عێراق ڕایگەیاند، خوازیاری پێکهێنانی حکومەتێکی بنکەفراوانە.
ڕۆژی 24ـی کانوونی دووەمی 2025، مەسعود بارزانی لە دیکدارەکەیدا لەگەڵ کەناڵی (الشمس) باسی حکومەتی بنکەفروانی کردەوە و داوای لە هەموو لایەنە براوەکان کرد بەشداری کابینەی دەیەم بکەن. 
خواستەکەی مەسعود بارزانی لە پێکهێنانی کابینەی بنکەفراوان دورخستنەوەی حکومەتی بارزانی کوڕە لە ڕەخنەی ئۆپۆزسیۆن چونکە مەسرور بارزانی تاکە کاندیدی پارتییە بۆ پێکهێنانی کابینەی داهاتوو. 

کابینەی بنکەفروان لە هەرێمی کوردستان سەرنەکەوت
هەرێمی کوردستان ئەزمونێکی سەرنەکەوتووی لەگەڵ کابینەی بنکەفراوان هەیە، ساڵی 2014 بە سەرۆکایەتی نێچیرڤان بارزانی ئەو سیناریۆیە بەکارهێنرا بەڵام نەگەیشتە تەمەنی کۆتایی. 
ساڵی 2015 بەهۆی ناکۆکی پارتی و گۆڕان لەسەر یاسای سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان، پارتی سەرۆکی پەرلەمان و وەزیرەکانی گۆڕانی لە حکومەت دەرکرد و ڕێککەوتنی پێکهێنانی حکومەتی لەگەڵ بزوتنەوەکە هەڵوەشاندەوە
گۆڕان دوای دوو ساڵ لە هەنگاوەکەی پارتی دەست لەکارکێشانەوەی بە وەزیرەکانی کرد، دواتریش یەکگرتوو و کۆمەڵیش کشانەوەیان لە حکومەت ڕاگەیاند.

ئەنجامی هەڵبژاردن
ڕۆژی 20ـی تشرینی یەکەمی 2024، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام درا، بەپێی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردن کە لەلایەن کۆمسیۆنەوە بڵاوکراوەتەوە، پارتی 39 کورسی، یەکێتی 23 کورسی، نەوەی نوێ 15 کورسی، یەکگرتوو 7 کورسی، هەڵوێست 4 کورسی، کۆمەڵ 3 کورسی، بەرەی گەل 2 کورسی و هەریەک لە گۆڕان و هاوپەیمانی کوردستانیش یەکی کورسییەکیان بەدەستهێناوە.